¡Machas!

September is een van de mooiste maanden van het jaar in dit deel van Spanje. Met prachtig weer, bijna lege stranden, zeewater van 26 graden Celcius, teruggekeerde rust in de woonwijk en relatief veel geboorte- en verjaardagen in vrienden- en kennissenkring. Die van mijn liefje, Bente, Aernout, Mári, Emmy, Piet, Joan, Nelly, James Julius en Bernadette. Volgens onderzoekers van de universiteiten van Toronto en Florida en de Northwestern universiteit van Illinois hebben mensen die in september zijn geboren de meeste kans op succes in hun leven. Wat wellicht meespeelt, is dat septemberkinderen altijd tot de oudsten van de klas behoren en doorgaans zowel geestelijk en lichamelijk verder zijn dan hun leeftijdsgenoten. Ze hebben de minste kans om in de gevangenis te belanden, zijn zelfverzekerder en gemiddeld vaker aanwezig in de collegebanken. Of dat representatief is voor de wereldbevolking waag ik echter te betwijfelen... Anyway. 

Nadat de storm ging liggen en de maan afnam, togen het septemberkind en ik weer naar zee. Er waren nog wel golven maar die waren niet meer ontzagwekkend. Het strand was echter gedecimeerd: het wassende water had meters zand weggevoerd. De branding stond hier en daar tot aan de belendende huizen. Aanvankelijk gingen mijn liefje en ik samen te water, hand in hand. De zee trok namelijk heel hard aan de onderbenen, er was sprake van sterke stroming*. Bovendien was de zeebodem ongelijk en slecht zichtbaar. Mijn liefje vindt het dan prettig met mij als rollatrice. We liepen verder en lieten elkaar los. We stonden ongeveer tot onze heupen in het water toen een weerbarstige golf tegen het lichaam van mijn liefje smakte en haar benen onder haar vandaan veegde. Ze viel, stond met moeite op, op tijd om de volgende golf over zich heen te voelen gaan. Zij vond het welletjes en liep naar het strand terug. We zwaaiden en ik zwom naar het de einder.

Op een diepte waar je niet meer kunt staan, kun je de omstandigheden gemakkelijker aan. Je kunt je laten meevoeren en dobberen op de golven. Terwijl ik heen en weer zwom, werd zij meermalen door collega-badgasten  aangesproken. Ik zag van een afstand dat er door alle partijen druk met de handen werd gesproken; dat moesten Spanjaarden zijn. Ik vond het aardig om te zien hoe mijn liefje geanimeerd meedeed. Ruim een jaar geleden kwam de doorbraak in haar Spaanse taalbeheersing, de angst om te praten verdween als strand door de storm.

Uit het water herrijzen als een Venus was wel een uitdaging... Daar waren die lastige brekers weer die van alle kanten op mij af rolden, in combinatie met de ongelijke zeebodem. Eenmaal verloor ik mijn evenwicht en ging kopje onder in ongeveer 30 centimeter water; zo´n voorval noem ik al jarenlang ‘in de wasmachine’. Ik kwam er dan ook vaak in terecht, op vele plekken ter wereld. Het is zoals Robbert Dijkgraaf onlangs schreef in zijn NRC-column: “het alledaagse leven is niet ongevaarlijk.” De kans op een onnatuurlijke dood is ongeveer 1 micromort per dag. (Een micromort is de wetenschappelijke eenheid om risico te meten en staat voor een kans van 1 op een miljoen.)

Ik voelde de blik van tenminste één kijker op mij en verrees lachend uit de schuimende watermassa. Een oudere Spaanse badgast stak zijn duim omhoog. Verderop in de branding knikten twee Spaanse oudjes mij bemoedigend toe. Tja. Vroeg of laat staan we allemaal tot aan onze nek in het zoute sop... De dames meldden dat ze mij het zwemmen niet nadeden maar ja, zij waren dan ook oud. Ik zei dat de zee die dag inderdaad krachtig was en dat het daarom beter was te blijven pootjebaden zoals zij deden. “Dan kan er ook niets breken” (zei de vrouw met de heupprothese). 

Eenmaal aan de kant vroeg ik mijn liefje waarover haar gesprekken gingen. Over mij in een uitdagende zee. Komt het zien, komt het horen: circusattractie Barefoot @ Sea is geboren! Ook bekend als de amfibievrouw die op handen en voeten naar land kruipt… “Ze weet wat ze doet” was het antwoord van mijn liefje. Dat klopt. Ik overschat mijzelf niet, weet dat ik als landrot altijd aan het kortste strootje zal trekken als het om de strijd met het water gaat. Bovendien heb ik jarenlange ervaring in zwemmen in open water. Het is zelfs een van mijn grootste passies.

Naar verluidt, waren deze spontane ontmoetingen leuk. Ze smaakten naar meer. De daaropvolgende dagen spraken we weer met de twee Spaanse oudjes. Zij stappen dagelijks hand in hand het water in. Ze blijken uit Ciudad Real en Madrid te komen. Een van hen werd geboren in onze huidige woonplaats en keerde er parmanent naar terug, de andere vrouw woont nog steeds in Madrid maar was deze hele zomer bij haar vriendin op vakantie. Want tja, die pandemie… Ze had zoveel moeite met dat verplichte binnenzitten. Maar wat genieten ze (we) thans met elkaar van dit mooie naseizoen en het strandleven. Degene uit Ciudad Real heeft twee kleindochters die technisch ingenieurs zijn en goede banen hebben in Duitsland. Eentje in Berlijn, de andere in München. Ze noemde haar ondernemende meisjes ‘machas’ en daar moest ik hard om lachen. Opa is bang om te vliegen, zij niet dus zij trok er regelmatig op uit. Toen viel bij ons het kwartje: deze Spanjaarden zijn niet bang voor maar juist nieuwsgierig naar buitenlanders!

De foto van deze zeehond is van de Amerikaanse fotografe Celia Kujala (1984), geschoten bij de Galapagos-eilanden. Ze werd dit jaar genomineerd voor de beste natuurfoto van 2021 en dat was niet voor de eerste keer. Ze won niet maar kreeg wel een eervolle vermelding in de categorie onderwaterfotografie. De eerste keer dat ze de oceaan zag, was als 1-jarige op Coney Island Beach, New York. Ze raakte gepassioneerd door zeehonden. Jaren later (2016) was ze voor een marathon in Californië toen vrienden haar attendeerden op een lokale kolonie noordelijke zeeolifanten. Ze ging op zoek en legde ze vast met haar iPhone maar die dierenfoto´s schoten in haar ogen tekort. Ook bij haar viel destijds het kwartje: ze wilde onderwaterfotografe worden. Ze leerde duiken en spaarde voor een DSLR camera (Nikon) met onderwaterbehuizing. Ze was nerveus toen ze voor het eerst dook… vanwege de dure electronica!

Daarna vormde zich een project in haar hoofd dat ze Seal Peace noemde. Ze begon enthousiast aan dit wereldomspannende project: op zeven continenten, met 34 soorten. Ze wil namelijk alle nog bestaande soorten ‘pinnipeds’ (verzamelnaam voor de familie van zeehonden, -leeuwen en -olifanten) die zeldzaam zijn of met uitsterven worden bedreigd, op de gevoelige plaat leggen. Dat doet ze vooral om aandacht te vragen voor de schadelijkheid van de jacht op jonge dieren van deze soort en voor de vervuiling in de oceanen waarvan deze nieuwsgierige dieren vaak slachtoffer zijn. De Mediterrane monniksrob is onderdeel van dit project. Dit dier is misschien wel het meest bedreigde zeeroofdier ter wereld (op de Rode Lijst van de IUCN). Inmiddels is Kujala halverwege haar project.

Zelf had ik in 2015 een very close encounter met een zeehond in een baai van de Galapagos-eilanden. De hond dook pal voor mij op, uit het grote niets. Hij of zij had kennelijk zin om te spelen en toonde mij zijn jaloersmakende capriolen onder water. Het zijn nieuwsgierige, grappige dieren. Aan land vergaapten we ons destijds ook aan mooie exemplaren, vooral moeders met puppies; zogend en al. Daar hebben ze weinig te vrezen van de mens of vervuiling. Je vindt er de Galapagos fur seal en de Galapagos sea lion. Die zijn goed van elkaar te onderscheiden: zeeleeuwen zijn groter en bruiner, hebben grotere voorflippers waarop ze lopen en oorschelpen die uitsteken. In mijn geval werden het geen perfecte plaatjes maar ze staan voor bijzondere herinneringen. 

Deense cameraproducent Paralenz vervaardigt handzame onderwatercamera´s waarmee je kwaliteitfoto´s en -films kunt schieten. Dat doet men al een jaar of vijf. Je zou kunnen zeggen dat Paralenz met zijn modellen een stap verder gaat dan de GoPro actiecamera. De Paralenz Vaquita beschikt namelijk over automatische kleurcorrectie (kleuren verschieten naarmate men dieper duikt), een uitermate lichtgevoelige lens en het ding heeft een eigen app om opnamen en data vast te leggen voor wetenschappelijke doeleinden. Gegevens als diepte (tot 250m), tijd, locatie, watertemperatuur en -verbinding worden automatisch opgeslagen. Je kunt deze camera langs de conventionele kanalen kopen maar de Denen begonnen ook met de verhuur ervan, als onderdeel van burgerwetenschapprojecten. Tot dusver bestaan er alleen pilots in Italië en Florida (VS).

Als duiker of snorkelaar hoef je zelf nauwelijks iets te doen. Alleen maar vooruit zwemmen en deze camera -als een schijnwerper- paraat hebben. Alle beelden worden automatisch geupload naar een app die alles vastlegt. Ik las dat er over de hele wereld al 2.500 verhuurplekken zouden zijn maar dat werd niet bevestigd op de kaart van de website. Wel zijn er momenteel 24 verhuurplekken in Italië en 26 in Florida. 

Daar kun je de Paralenz-camera huren voor €25 per keer. De batterij van deze camera gaat ongeveer drie uur mee dus dat is ruim genoeg voor een duik. Bij elk verhuurpunt wordt jou gevraagd of je de opnames wilt doneren aan het goede doel. Er is namelijk nog heel veel onderwaterkennis te vergaren. We weten tot op heden meer van verre planeten dan van de diepzeeën van Moeder Aarde. Het bedrijf heeft een interessante missie: het wil de Google Maps van de ondewaterwereld worden! Door hun innovatieve verhuurmodel kan iedereen mooie onderwateropnamen maken die op hun beurt bijdragen aan de formele datacollectie van organisaties die zich wereldwijde inzetten voor het beheer van zeeën en oceanen. 

De Paralenz Vaquita is te koop voor €749 maar nog nergens te huur in Spanje. Het zou een interesante vervanger kunnen zijn van mijn huidige Olympus Tough Stylus, wanneer die ermee ophoudt of niet meer waterproof blijkt te zijn. De zesde generatie camera van dit merk (TG-6) -met verwisselbare lenzen- werd wederom uitgeroepen tot de beste onderwatercamera in zijn soort en klasse. Bovendien is die honderden euros goedkoper. Dat blijft dus ook een optie. Er valt steeds meer te kiezen voor een Macha del Mar.

*Een week later las ik in een lokale krant dat hier twee mensen verdronken: een Scandinavische vrouw en een Russische man. 

  

Mogelijk hinder

Afgelopen maandag zwommen we voor het laatst in de Middellandse Zee (Cabo de Palos), daarna kwam het onstuimige weer hier aan land. De dagen erna kregen we te maken met stortbuien van tientallen millimeters per keer. Ze hadden veel weg van tropische buien alleen slokte de aarde hier het water niet zo snel op. Net over de provinciegrens, ten zuiden van onze woonplaats, leidden die buien wederom tot forse wateroverlast en ondergelopen straten. Onze woonwijk hield het gelukkig droog. Weerspecialisten spraken van de eerste DANA van dit seizoen. Normaliter krijgen we dit soort buien tijdens de overgang van zomer naar herfst als afkoelende bovenlucht botst op de warmte van en boven het zeewater. Mijn liefje en ik vonden de zee deze zomer op geen enkel moment warm (wel lekker, hoor) maar dat gegeven hield Dana niet tegen.

Alsof dat nog niet genoeg was, kwamen er deze week ook nog berichten over zwavelwolken die naar onze autonome regio (Valencia) zouden drijven. Vriendin Lenie op Bali was de eerste die ons erop attendeerde. Zij en Frans, levend aan de Ring van Vuur, werden ervaringsdeskundigen op dat vlak. Die wolken zijn het gevolg van de uitbarsting van de vulkaan Cumbre Vieja op La Palma waar na 50 jaar weer as en lava begon te stromen. De beelden van een metershoge wal van brandende lava die (bijna) alles vernietigde op zijn pad, vond ik dramatisch. 

Spanje heeft twee gebieden waar zich circa 100 nog levende vulkanen bevinden; de definitie van ‘levend’ is dat zich er een uitbarsting voordeed in de afgelopen 10.000 jaar. Het gaat om de Canarische eilanden en een gebied in La Garrotxa, bij de noordelijke stad Girona. Voorts zijn er inactieve vulkanen in Cabo de Gata (Almería), Cofrentes (Valencia), Islas Columbretes (voor de kust van Castellón) en Campo de Calatrava (Ciudad Real). De Canarische eilanden hebben 40 vulkanen en waren tot nu toe het enige gebied met een hoog vulkanisch risico volgens het Nationaal Geografisch Instituut. Zeven van de vulkaanuitbarstingen in de afgelopen eeuwen deden zich voor op La Palma, waar het nu ook hommeles is.

Recent las ik het boek van Philip Dröge, getiteld ‘De schaduw van Tambora’ (zie een vorige blog). Dat is het verhaal van de uitbarsting van de stratovulkaan Tambora op het eiland Soembawa (Indonesië) in april 1815. Dröge beschrijft onder andere hoe destijds zwavelhoudende vulkanische as met een snelheid van meer dan 200 km per dag richting Europa dreef; met hongersnood en dood tot gevolg. Zo erg als toen werd het deze week zeker niet maar dat zo´n wolk niet goed is voor de gezondheid is een feit. 

Zure regen, uitstoot van giftige gassen en verontreiniging van watervoerende lagen zijn de drie belangrijkste gevaren voor de gezondheid van mens, plant en dier en het milieu die worden veroorzaakt door de huidige uitbarsting van de Cumbre Vieja. Het zijn voornamelijk CO₂ en zwaveldioxide (SO₂) die, afhankelijk van hoe de zaken evolueren, tot het gebruik van neus- en mondmaskers (in die omstandigheden effectiever dan gebruikt tegen covid!) onder de bewoners van het gebied zouden kunnen leiden. Deze gassen zijn namelijk uiterst giftig en leidden tot de enige dode van de uitbarsting van vulkaan Teneguía op La Palma in 1971.

De bananenoogst op dit Canarische eiland, zeer belangrijk voor de economie van het hele gebied, is al volledig afgeschreven. Wij eten voorlopig geen Spaanse pisang! Sinds de uitbarsting (zes dagen geleden) stoot vulkaan Cumbre Vieja dagelijks 6.000 à 9.000 ton zwaveldioxide uit in de atmosfeer. Ter vergelijking: industrie, raffinaderijen en electriciteitscentrales van Nederland stoten jaarlijks ongeveer 260.000 ton SO₂ uit. Een gaswolk kan honderden kilometers afleggen en, afhankelijk van het windregime, zelfs het Iberisch schiereiland bereiken; wel met een zeer verzwakte impact. In tegenstelling tot de bewoners van Palma, roken wij in de afgelopen dagen echter niets vreemds in de lucht maar een buurman trof wel witte vlokken (as?) op zijn gepakeerde auto aan.

Om de onheilsberichten van deze week te completeren, kreeg ik van mijn liefje ook nog een link doorgestuurd naar een Spaanstalig artikel waarin het over ‘Iberia Submergida’ gaat, het onderlopen van het Iberische Schiereiland.

De zeespiegel is sinds het begin van de 20e eeuw gestegen op wereldschaal, sneller sinds de jaren '70 van de vorige eeuw en met een snelheid van 3,3 mm per jaar sinds 1992. 97% van de klimaatwetenschappers wereldwijd werd het eens over deze projectie voor de 21ste eeuw: de zee zal in 2050 over de hele wereld gemiddeld 30 centimeter stijgen, met variaties van 30%, afhankelijk van het gebied. Daaraan zijn 190 miljoen mensen blootgesteld; dat zullen er tegen het einde van de 21ste eeuw 650 miljoen zijn. Voor de Middellandse Zee geldt het gemiddelde.

Die zee is het kwetsbaarste gebied van het Iberisch Schiereiland, met stijgingsscenario's tot een meter hoog. “Het Cantabrische getij verandert elke dag enkele meters zonder de bevolking al te veel te beïnvloeden maar aan de Levantijnse kust zijn de stranden vlakker en minder beschermd”, benadrukt Spaanse wetenschapper Marcos (geoloog en onderzoeker) die in het artikel wordt aangehaald. Als voorbeeld van deze kwetsbaarheid noemt hij het feit dat de komst van de recentste storm “tientallen meters strand in Barcelona verslond”. In Benidorm, met 50 centimeter stijging, vastgelegd door de getijdenmeter van Alicante, spoelde het zeewater over de stedelijke promenade heen.

Of ze zich dat nu bewust zijn of niet, de inwoners van de Valenciaanse, Balearische en Catalaanse kust vingen reeds een glimp op van hoe de zee van de nabije toekomst eruitziet. Daar deed storm Gloria in januari 2020. De extreme verschijnselen die deze storm met zich meebracht (en die ons aanzette tot het vervangen van het dak boven onze annex-eetkamer), plaatsten de bewoners van de oostkust in een tijdmachine naar 2050. We zagen hoe slechts 30 centimeter zeestijging leidde tot het verdwijnen van stranden; ‘de kustlijn’ bleek ineens midden in het stadscentrum te liggen. De inwoners van Gandía kwamen met één storm in het jaar 2100 terecht toen ze een week geleden te maken kregen met vloed van 80 centimeter, gigantische golven en een zeegeweld dat typerender is voor de Cantabrische dan voor de Middellandse Zee.

Hoewel wetenschappers de informatie van populaire zeestijgingskaarten (als Google Maps en Climate Central) waarderen, vragen ze gebruikers er rekening mee te houden dat slechts een klein aantal landen tot nu toe hun hele kustlijn nauwkeurig in kaart bracht. Het serieuze werk moet van landen zelf komen. De resultaten die Google en CC bieden, hebben een aanzienlijke foutmarge. Wel is de geciteerde wetenschapper van mening dat ze illustratief zijn voor een stijging tot één meter, in staat om stranden onder water te zetten en havens te beïnvloeden. Hij meent echter dat het onrealistisch is om het centrum van Málaga, de Ría de Bilbao (estuarium van die stad), eenderde van de bedding van de Turia in Valencia of de hele maritieme façade van Barcelona volledig overstroomd af te beelden, met waterstijgingen van vijf of zes meter.

Op een gedetailleerde kaart van Climate Central staat onze straat nèt aan de groene kant van de waterlijn! Dat kan dus fout zijn... Als blogger leg ik het maar vast voor het nageslacht; zelf zal ik er in 2050 niet meer van kunnen getuigen. De kaart van de Lage Landen –in deze tijd nog Nederland genoemd- kleurt 50% rood voor dat jaar. Voor de goede orde: luchthaven Schiphol ligt nu al vier meter onder de zeespiegel; het zogenoemde Nieuw Amsterdams Peil (NAP). Voor permanent droge voeten moet je tegen die tijd ten oosten van de lijn Assen-Hoogeveen-Arnhem-Tilburg gaan wonen.

Geconfronteerd met de projecties voor deze eeuw is Marcos van mening dat het nodig zal zijn om natuurlijke en kunstmatige maatregelen te combineren om de lange kustlijn van Spanje tegen het oprukkende water te verdedigen. Hij maakt zich onder andere hard voor Posidonia-verkeersdrempels in zee (opeenhopingen van het waardevolle zeegras in de Middellandse Zee) die de kracht van de golven kunnen vertragen, en om het beheer van hydrografische bekkens te verbeteren zodat de rivieren meer sediment naar de kust slepen dat dan als versterking van de stranden kan dienen.

Minder wenselijk maar op sommige plaatsen onvermijdelijk is het verkleinen van kustgebieden. “We hebben het over het verhogen en verbeteren van infrastructuren als havens, het terugzetten van de eerste lijn (naar het binnenland) en zelfs over het teruggeven van land aan zee”. Zoiets is herkenbaar voor een Hollandse, afstammeling van polderdroogleggers, maar het doet pijn aan de oren… Klimaatverandering zal ertoe leiden dat het toekomstige toerisme hier op termijn op veel plaatsen strandloos zal worden.

We gaan vandaag maar weer eens naar het strand om te ontdekken of we dat doemscenario van ons af kunnen zwemmen.

Derde dinsdag

Illustratie: Jos Collignon

Het is vandaag Prinsjesdag in Nederland en dat gaat gepaard met veel folklore en traditie, al zal de gerestaureerde gouden koets niet meer door de straten rijden. In mijn voormalige woonplaats wordt jaarlijks op de derde dinsdag van september de Troonrede uitgesproken in de Ridderzaal van het Binnenhof, centrum van de Vaderlandse politiek. Dat gebeurt door de koning. Het regeringsbeleid voor het komend jaar wordt samengevat en het parlementaire jaar wordt daarmee geopend. De realiteit anno 2021 is echter dat er na zes maanden kissebissen tussen leiders van politieke partijen, nog niet eens een begin van een nieuwe regering is. Deze blog is dan ook geen ode aan politiek Den Haag!

‘Goed bestuur is een voorwaarde voor een florerende samenleving en een gezonde economie. Goed bestuur streeft naar rechtvaardigheid en gaat uit van dienstbaarheid en verantwoordelijkheid. Vandaag de dag is deze grondhouding aan erosie onderhevig. Het democratisch en grondwettelijk besef is zodanig afgenomen dat we kunnen spreken van een democratische crisis in het landsbestuur. Het algemene belang wordt onvoldoende door dat bestuur gediend. En dat heeft op zijn beurt gevolgen voor het beleid.

Zonder een ‘beter bestuur’ kunnen wij geen enkel maatschappelijk probleem in de kern oplossen. In beter bestuur zit, kortom, de sleutel voor hervormingen die Nederland nodig heeft. Als politici moeten we zorgdragen voor rechten van burgers, die zijn verankerd in de Grondwet. Die Grondwet gaat in het bijzonder over grondrechten van burgers, zoals het discriminatieverbod, de vrijheden van godsdienst en meningsuiting, de onaantastbaarheid van het menselijk lichaam, het recht op privacy, rechtsbescherming en het recht op betoging. Nederlandse burgers hebben op basis van de Grondwet ook sociale grondrechten. De overheid draagt zorg voor werkgelegenheid, bestaanszekerheid, voldoende woningen en onderwijs. Dit zijn heldere opdrachten. [..]

Op papier hebben Nederlandse burgers recht op rechtsbescherming, huisvesting en bestaanszekerheid. In de praktijk kunnen burgers zich nauwelijks verdedigen als ze beschuldigd worden door bijvoorbeeld de Belastingdienst; kan inmiddels een hele generatie Nederlanders geen woning vinden; leven heel veel -ook werkende- mensen onder het bestaansminimum. Deze zorgen van Nederlanders worden onvoldoende behartigd door het landsbestuur.’

Met deze tekst opende parlementariër Pieter Omtzigt (1974) zijn Manifest, getiteld ‘Naar een beter bestuur van en voor Nederland’. Iets waaraan ik, als Nederlandse buiten de landsgrenzen, een schreeuwende behoefte heb. De gepromoveerde econometrist uit Enschede ontwikkelde een nieuwe website die samenging met zijn terugkeer naar de Tweede Kamer als onafhankelijk kamerlid. Dat nieuwsfeit ging aan niemand ongemerkt voorbij. 

Illustratie: Mirjam Vissers

Nu lijkt het alsof ik hem als nieuwe premier zou wensen maar dat is niet zo. Ik ben sowieso geen fan van zijn -voormalige- politieke partij die zich het Christen Democratisch Appèl noemt (CDA). In de afgelopen jaren maakte deze partij geen enkel aspect van die eigennaam waar. Het werd de partij die de verkiezingen verloor maar toch in de afgelopen formatiegesprekken tegen alles nee zei. Hoezo?! 

Omtzigt, die uittrad en als eenmansfractie verdergaat, mag bij eventuele verkiezingen volgens een prognose op een zetelwinst van 25 rekenen! Qua persoonlijkheid lijkt hij mij niet de meest geschikte minister-president. Wel is hij voor mij hét voorbeeld van hoe een integere parlementariër zijn taak dient op te vatten.

De regelmatige lezer weet dat ik mij in de afgelopen vier jaar druk maakte over het afbraakbeleid van de 45ste president van de Verenigde Staten. (Ik noem zijn naam liever niet meer.) En dat was nog wel een ver-van-mijn-bed-show. Kun je nagaan hoezeer ik mij in de afgelopen jaren begon te ergeren aan het uithollende beleid van het Vaderlandse bestuur. Werkgelegenheid, voldoende èn betaalbare woningen, betaalbare èn toereikende gezondheidszorg, een eerlijke arbeidsmarkt, kwalitatief goed onderwijs en een gezond leefmilieu (o.a. het stikstofvraagstuk en de situatie in de jeugdzorg) voor iedereen zijn verantwoordelijkheden van een overheid jegens haar burgers. De Nederlandse overheid liet jaar na jaar steek op steek vallen. Totdat de onvrede zich over de Lage Landen verspreidde. Op papier functioneert alles naar behoren in dit kikkerlandje, in de praktijk ontspoorde het. In de geschiedenis van de mensheid zijn veel voorbeelden aan te wijzen waarbij diepe maatschappelijke onvrede leidde tot grote -soms bloedige- revoluties.

“Dat de klasse die aan het bewind was, door haar onverschilligheid, haar zelfzucht en haar ondeugden onbekwaam en onwaardig was geworden om nog langer te regeren.” Aldus de, in dit verband, vaak aangehaalde Franse politiek filosoof, socioloog, historicus en staatsman Alexis de Tocqueville (1805-1859).

Wat heb je als burger aan politici die het partijbelang belangrijker vinden dan het landsbelang? Waar landbestuurders van mening zijn dat ze kunnen aanblijven als ze een motie van afkeuring van het Parlement -onze tegenwoordigers in de Tweede Kamer- aan hun broek krijgen? Waar politieke leiders elkaar niet meer vertrouwen? Waar de Rijksadministratie een puinhoop bleek - denk aan de toeslagenaffaire bij de Belastingdienst en de chaotische evacuatie van Nederlanders en andere rechthebbenden uit Afghanistan? Waar modellen het land gingen regeren en de menselijke maat uit het zicht verdween? Waar het overheidsbeleid jegens burgers veranderde van ‘onschuldig totdat het tegendeel is bewezen’ naar ‘bij voorbaat schuldig bevonden’, zonder dat mensen zich konden verweren. (Dat mensbeeld deugt ten principale niet.)  

Illustratie: Bas van der Schot

Wat hebben we aan (de continuering van) een regering die geen openheid van zaken gaf wanneer kritische parlementariërs daarom vroegen? Aan een regering die de Tweede Kamer en de rechterlijke macht jarenlang onjuist, onvolledig en ontijdig informeerde? En de grootste vraagtekens, wat mij betreft: waarom gedogen we een premier die van mening is “dat visie iets is voor de opticien”? Waarom gedogen we een regeringscoalitie die te schijterig is om het volk te vragen iets minder vlees te eten voor het goede doel, in de nu al gemankeerde klimaatcampagne ‘Iedereen doet wat’? Dat zegt veel over het landsbestuur en het land zelf...

Deze en andere onverkwikkelijkheden brachten ernstige schade aan, aan het burgervertrouwen in de Nederlandse overheid en dat geldt ook voor de politiek. Wellicht tot op een niveau waarop dat niet meer zomaar valt te repareren. Misschien is het failliet van Nederland aanstaande (en dan bedoel ik het niet in economische zin)? Zonder rechtvaardigheid valt een samenleving uiteen.

Mijn liefje begon recent aan Nederlandse vrienden te vragen waar ze zouden willen wonen als er een diepe wereldcrisis zou ontstaan. Dat was naar aanleiding van twee van mijn blogs die ophef veroorzaakten in Huize Barefoot. Dit tweeluik is getiteld ‘Naar de reddingsboot!’ en gaat over de levensvatbaarheid van de menselijke beschaving, in het bijzonder over de weerbaarheid van een land in een tijd van aanhoudende crisis. De eerste ondervraagde wilde uitwijken naar zuid-Chili, de tweede naar noord-Noorwegen. Iemand dacht over Zweden, weer anderen kozen voor Australië of Nieuw-Zeeland. Er was ook een handjevol dat voor Spanje koos. Op de vervolgvraag “Waarom?” zeiden deze pragmatici dat ze daar toch al een vakantiehuis hebben. Wij vonden het opmerkelijk dat geen van hen ervoor kiest in Nederland te blijven.

Omtzigt ontvouwt zijn verfrissende gedachtengoed verder in het manifest. ‘Grondrechten van burgers in Nederland bestaan vooral op papier, steeds minder in de praktijk. Sluipenderwijs wordt daarmee onze democratie uitgehold. Onze tijd kent verschillende crises, maar deze democratische crisis is het ernstigst, omdat we hierdoor de mogelijkheid om problemen op te lossen, kwijtraken. De democratische crisis zorgt ervoor dat we niet meer kunnen bijsturen als het fout gaat. Er zijn drie dingen urgent nodig om uit deze crisis te komen:

• verantwoordelijkheid voor en herstel van fouten;
• herstel van vertrouwen en komen tot een nieuw sociaal contract (met een tienpuntenplan);
• concrete en langetermijnplannen om sociale grondrechten te borgen.’

Daar is geen woord Spaans aan en bovendien geen speld tussen te krijgen. Dus aan het werk, vlerk... voor Volk & Vaderland! Op weg naar een bestuurscultuur die weer uitgaat van openheid, vertrouwen en dienstbaarheid. Wij, eenvoudige burgers, hebben hierin zelf ook een belangrijke taak te vervullen: kritisch zijn en blijven ten opzichte van hen die ons (willen) besturen. Raadgeving die ik al mijn leven lang ter harte neem.

Vandaag wordt met name memorabel door de verjaardag van onze vrienden Piet & Joan.

De papegaaienbek

Onlangs werd de beste vogelfotograaf van 2021 gekozen. Vanzelfsprekend gaat het niet om de man of vrouw achter de lens maar om de beste foto die hij of zij van een vogel vóór de lens schoot. Die eer viel dit jaar te beurt aan de Mexicaan Alejandro Prieto, professioneel fotograaf van wildlife (Nikon-gebruiker). Het was bepaald niet de eerste keer dat hij in de prijzen viel maar ik denk wel dat dit zijn belangrijkste uitverkiezing tot nu toe is. De winnende foto is onderdeel van zijn ‘Border Wall-project’. Het grensgebied tussen de VS en Mexico is een delicaat ecosysteem dat zich tussen twee biomen bevindt, met regelmatige migraties van dieren tussen het noorden en het zuiden van het Amerikaanse continent. Het is de thuisbasis van een gevarieerde populatie van zoogdieren, reptielen, vogels en planten. Minstens 800 soorten in het wild zouden nadelige gevolgen ervaren van de 2.000 mijlen lange uitbreiding van de grensmuur die de verschrikkelijke 45ste president van het land plande (en maar deels -500 mijlen- realiseerde). 

Deze grensinfrastructuur blokkeert niet alleen de verplaatsing van dieren in het wild, maar vernietigt en fragmenteert ook de leefgebieden en de connectiviteit die deze dieren gebruiken om van de ene plaats naar de andere te gaan. De titel van de foto is dan ook ‘Blocked’. Het pad van deze kleine renkoekoek wordt afgesneden door een oneindig lange sliert van beton met prikkeldraad. Ik bekeek alle vogelfoto´s die deze jaargang een prijs wonnen en deze was niet mijn favoriet al is de boodschap krachtig.

Ik nam mij voor in de komende tijd regelmatig een foto uit de serie te gebruiken als header voor mijn blog; vanzelfsprekend met vermelding van de naam van de fotograaf. Te beginnen met vandaag. Dit is de winnende foto van de 17-jarige Zwitser Levi Fitze (Sony-camera). Zijn kraaiende haan in ochtendlicht werd als beste verkozen uit 22.000 foto´s in de categorie 10-17 jaar. 

Recent kwam een serie interessante artikelen in Nederlandse en buitenlandse kranten en tijdschriften voorbij met bijzondere dierenweetjes. Zo las ik dat kolibrievrouwtjes in Centraal-Amerika zich vermommen als mannetjes om bullebakken af te schrikken. Biologen ontdekten in Panama veel felgekleurde vrouwtjes, terwijl vrouwelijke vogels meestal een grauwgekleurd verenpak hebben. In het Panamese regenwoud vond men 436 witnekkolibries. Ongeveer 20% van de volwassen vrouwtjesvogels bleek geen grauw verenpak te hebben maar was juist kleurrijk, precies zoals hun mannelijke soortgenoten.

De wetenschappers opperden het scenario dat die felle kleuren de mannetjes op afstand houden waardoor de vrouwtjes minder last hebben van ongewenste intimiteiten. Daardoor houden zij meer tijd over om naar voedsel te zoeken en hun voedselvoorraad te beschermen. De onderzoekers deden nog een opmerkelijke ontdekking: alle jonge dieren hadden felgekleurde veren, iets wat niet vaak voorkomt bij vogels. Een deel van de vrouwtjes kreeg op latere leeftijd pas een grauwer verenpak. Die bevinding ondersteunt volgens de biologen de theorie dat de felgekleurde vermomming vrouwtjes tegen nafluiten en ander ongewenst gedrag beschermt. De jonge (felgekleurde) vogeltjes kunnen zich immers nog niet voortplanten en hebben er niets aan om aantrekkelijk gevonden te worden. Maar als ze soortgenoten weten af te schrikken, helpt ze dat wel overleven. Slim, he?! In de mensenwereld werkt dat helaas heel anders: vrouwen die zich voordoen als mannen krijgen juist de bullies achter zich aan… Doorslaggevend bewijs zagen de biologen in de uiteindelijke voorkeur van de mannetjes. Die hadden namelijk meer aandacht voor grauwgekleurde vrouwtjes.

De foto van een badderende kolibrie in een blad van een bloeiende bananenboom, getiteld ‘Floral Bathtub’, is van de Indiase fotograaf Ray Mousam (Nikon-gebruiker). Deze vind ik persoonlijk mooier dan de roadrunner. Ook hij viel in de prijzen tijdens de jaarlijkse verkiezing van de beste vogelfoto. 

Een ander artikel dat mijn aandacht trok, ging over het feit dat dieren van vorm veranderen als gevolg van klimaatverandering. Muizen ontwikkelden langere staarten, hazen grotere oren, vogels grotere snavels. Deze lichaamsdelen zijn hitte-afvoerende aanhangsels. Het toont het aanpassingsvermogen van dieren aan maar is tegelijkertijd een waarschuwing: deze soorten staan onder druk. Het artikel verscheen in het vakblad ‘Trends in Ecology & Evolutions’. De betrokken wetenschappers onderzochten (in het lab) of de geobserveerde vergrotingen samenvallen met stijgende temperaturen in de regio’s waar de dieren leven; dat bleek het geval.

Meer onderzoek is echter nodig. Deze verschijnselen kunnen namelijk ook het gevolg zijn van andere factoren, bijvoorbeeld een veranderend voedselaanbod. Dat bestudeert de Nederlandse hoogleraar Ecologie Jan van Gils (Rijksuniversiteit Groningen) op zijn beurt. Hij constateerde dat bij de kanoetstrandloper. Die broedt in Noord-Siberië, waar de klimaatverandering twee tot drie keer sneller gaat dan gemiddeld. ‘Daardoor komen insecten vroeger uit de bodem maar de vogels komen niet vroeger uit het ei. De jongen krijgen daardoor minder voedsel en blijven kleiner.’ Aldus Van Gils in de Volkskrant.

In de wekelijkse nieuwsbrief van de Amerikaanse Vereniging van Ornitologen (Cornell Lab) las ik dat vogels net zo veel baat hebben bij schone lucht als mensen. De Amerikaanse wetenschapper Marie Perkins van de universiteit van Wisconsin ontdekte dat kwik in de loop van de tijd toenam bij zes van de zeven vogelsoorten die ze bestudeerde. Monsters die na het jaar 2000 werden verzameld, vertoonden zelfs twee tot 17 keer meer kwik dan historische monsters. Luchtvervuiling is de belangrijkste bron van kwikverontreiniging. De grootste toename deed zich voor bij een bepaalde merelsoort (Rusty Blackbird), een soort die sinds de jaren '60 van de vorige eeuw met 90% afnam. Kwik is een neurotoxine die hersenen en zenuwen kan beschadigen. Bij mensen is blootstelling aan kwik in verband gebracht met een lager IQ en met gedragsproblemen.

Kwik komt voornamelijk op twee manieren in waterwegen terecht: door directe lozingen van afvalwater van elektriciteitscentrales en fabrieken in rivieren en beken, en luchtemissies van elektriciteitscentrales en mijnbouwactiviteiten. Wat betreft kwikvervuiling in de lucht, wordt naar schatting 2.220 metrische ton (een metrische ton is 1.000 kilogram) van de wereldwijde jaarlijkse luchtemissies door de wind meegevoerd over duizenden kilometers -zelfs over oceanen- voordat het zich vestigt op rotsen, bodems en oppervlaktewateren. Dat betekent dat zelfs schijnbaar geïsoleerde ecosystemen zonder vervuilers in de buurt nog steeds een aanzienlijke kwikverontreiniging kunnen hebben.

Zodra kwik in rivieren en meren terechtkomt, zetten bacteriën het om in een nóg giftiger vorm -methylkwik- die voor levende organismen moeilijk is te verwerken of te verwijderen. Dit methylkwik plakt vast aan plankton, dat wordt geconsumeerd door vissen en insecten. Die worden op hun beurt gegeten door  grotere vissen en insecten. Het is echter niet uitsluitend een ‘visding’; ook vogels worden erdoor getroffen. Uiteindelijk worden grotere vissen en vogels geconsumeerd door nóg grotere dieren, waaronder de mens. En zo is deze verderfelijke cirkel rond, met iedereen als slachtoffer. Stoom uit mijn oren... Van zoiets gaan die van mij nou groeien!

Afgelopen week kregen we hulp bij het tuineren van buurman Pat die groots uitrukte. Hij kwam met een achterbak vol tuingereedschap en andere hulpmiddelen voorgereden: twee ladders, 25 meter verlengsnoer, een electrische heggenschaar en andere handmatige snoeischaren van verschillende formaten. Onze gele bougainvillehaag moest nodig worden getrimd en hij wilde graag zijn bijdrage leveren. Britten en tuinieren is een match made in heaven. Allereerst werd het grove werk gedaan met de electrische snoeischaar. Hij ging zo enthousiast aan de slag dat hij ongemerkt zijn verlengsnoer doorsneed. Daarna volgden stapje voor stapje de subtielere bijwerkingen, afgesloten met het handmatig bijknippen van de laatste overbodige takjes. Nog nèt niet met een nagelschaartje… Hij snoeide, wij veegden. Ik denk dat ik minstens 100 keer met vol veegblik naar de afvalcontainer ben gelopen. 

Een van Pats inventiefste tools was de ‘parrot beak’, de papegaaienbek; niet te verwarren met de eendebek. Als je het ingenieuze ding ziet, begrijp je waarom het zo heet. Deze teletakkenschaar heeft een ijzeren snavel met daaraan een touwconstructie langs de hele lengte. Als je eraan trekt, sluit de hogergelegen messcherpe bek zich om de tak en snijdt die door, als een mes door de boter. Het was regelmatig dansen op straat om de takkenregen te ontlopen. Op een moment stapte ik met mijn rubberen flip-flop op een rechtop staande grote doorn die dwars door de zool in mijn poezelige voet stak. Dat deed echt pijn, de punt zit er nog steeds. De haag kreeg een fraaie ovalen vorm. Alle okergele bloemen zijn voorlopig foetsie.

Wel en geen afstand

Jawel, mijn liefje overleefde haar 70ste verjaardag. Die begon goed met meerstemmig gezang in Indonesisch en Engels en een taart ´Made in Bali´. De jongste van de familie, Santi van ruim anderhalf, feliceerde de jarige in perfect Engels. Dat wordt nog wat met die kleine meid!  Moeder Elsa maakte een heel grote chocoladetaart met slagroom, opgespoten felicitaties en brandende kaarsen. Onze slagroomsoezen vielen hierbij volledig in het niet. 

De meesterbakker sneed de taart zelf aan en toonde ons de veelkleurige binnenkant met vruchten; als een volleerde Masterchef patissier. Ze kan goed koken en als mensen enthousiast reageren, ziet ze overal handel in. We zagen kindervingers erin en naartoe gaan, chocoladeplakhandjes overal! Santi gaf het telefoonscherm een kus met chocolippen. Even werd het beeld wazig… Ik zag puber Yuda zichzelf tweemaal een flink stuk taart toe-eigenen. Die lange slungel kan wel wat hebben. Het was complete chaos maar van de gezellige soort. We gunden ze die tractatie van harte, gedeelde pret is dubbele pret; zelfs op 14.000 kilometer afstand. Op zo´n moment zouden we onszelf graag met een druk op de knop naar hen laten teletransporteren. Deze keer deden we geen quiz met de boys. Er was namelijk aan onze kant nog veel werk aan de winkel.

Sinds we wonen waar we wonen, geeft de jarige de voorkeur aan een verjaardagsfeestje thuis. En ik moet zeggen: het pand en terras lenen zich uitermate goed voor zo´n gelegenheid. We hebben een terras waarop verschillende hoekjes zijn in te richten dus zelfs in coronatijd is een feest een optie. We zouden ons houden aan de heersende coronaregels dus we beperkten ons tot acht genodigden en wijzelf. Tien personen in of om het huis was het maximum toegestane. Tussen het moment van plannen en de uitvoering versoepelden de regels in de autonome regio Valencia echter. Er is geen sprake meer van een beperkt aantal; we mogen nu oneindig veel vrienden uitnodigden  maar ja, die hebben we niet en dat is prima. We hielden het bij de lucky 10.

Op uitdrukkelijk verzoek van de jarige zou ik de catering van de dag verzorgen. Vrijdag werden alle boodschappen gedaan, Zaterdag werden de eerste voorbereidingen getroffen, zondagochtend en -middag bereidde ik de rest. Dat was nog flink aanpoten. Een uur voordat de eerste gasten arriveerden, was ik pas klaar. Aardappelsalade, bietensla met feta, tomatensla, gebraden kalfsvleesplakken met tonijnsaus (vitello tonnato), Engelse worstjes van de grill, groentenspiezen, spiesjes met zoet-zure ingrediënten, pasta met blauwe kaas en pijnboompitten. Aan onze Deense buren, tijdelijk terug in hun vaderland, vroegen we toestemming om hun koelkast te gebruiken voor opslag van een deel van de gerechten.

En gevulde vijgen, daar is het de tijd van. Dat is pas intrigerend fruit! In de afgelopen weken plukte ik wekelijks een handjevol verse vijgen van een boom in de wijk; er is niks leuker dan foerageren. Op het moment van plukken waren ze nog licht paars maar in een dag of twee waren ze donker en rijp. De boom raakte aan het einde van zijn bloeitijd, de vijgen raaktten op. Daarom kocht ik een doos grote, donkere vijgen in supermarkt Consum. Ze waren prachtig. Vijgen bestaan bij de gratie van een heel apart samenlevingscontract met een speciaal soort vijgenwesp, die de bloeiwijze bevrucht en daarin haar eitjes legt. De moeder sterft vervolgens in de groeiende vrucht en lost op door eiwitafbrekende enzymen. De nieuwe wespjes knagen zich daarna naar buiten, de mannetjes bevruchten de vrouwtjes en zo gaat de cyclus door. Daarna rijpt de vijg. Die dramatische gang van zaken realiseer je je niet als je een hap van zo´n smaakbommetje neemt.

Het toeval wil dat de Spaanse buurvrouw Mári aan de overkant van de straat ook haar verjaardag vierde; haar schoonzoon kwam aan met het getal 54 in ballonvorm. Zij nodigde familie uit. Er zat een klein gezelschap met gillende kinderen, een blaffende hond en een huilende baby op dat terras. Dat klonk alsof zich een overvolle voetbalclub in de straat vestigde. Zij kwamen voor de lunch, wij organiseerden een diner dus de feestjes liepen gelukkig niet synchroon.

Wat eveneens lawaai maakte, was het laag overvliegen van de gehele Aguilas-patrouille. Een ode aan mijn jarige liefje! De vliegtuigen kwamen terug van een of ander feestelijk evenement en keerden naar hun vliegbasis in Murcia terug. Maar niet voordat iedereen op ons terras zich van dichtbij aan de oranjerode duivels kon vergapen.

We boden ieder genodigd stel gelegenheid in de eigen bubbel van 2 te (blijven) zitten dus we organiseerden vijf zitjes op het terras. Maar we bereidden ook twee tafels van 4 voor met voldoende afstand tot elkaar (alle vrienden zijn gevaccineerd). Ik hing ballonnen op, bracht de feestverlichting aan, legde overal servetten neer, bracht de eetkamer in gereedheid voor het lopend buffet. Het feest kon beginnen. 

Iedereen stapte opgetogen de poort binnen. De meesten deden een elleboogbegroeting, een iemand schudde handen, een persoon dreigde met ouderwetse kussen. (Ik wist de dans te ontspringen.) Die avond werd het één buitentafel van 10... We vonden het dermate gezellig elkaar na zo´n lange tijd weer in levende lijve te zien dat we elkaars gezelschap bewust opzochten, zonder afstand te behouden. Met de bijgevoegde groepsfoto als bewijs van schuld. Sommigen van hen hadden elkaar twee jaar niet gezien! Als vergoelijking van het schuldgevoel gebruikten we het argument dat na vandaag in Nederland geen anderhalve meter meer aan de orde is als onderdeel van een groot pakket aan coronaversoepelingen. We gaven iedereen bij het afscheid een coronapas mee van chocolade, voor gebruik in de komende tijd. Of gewoon om op te vreten!

De volgende ochtend stond ik op met pijn in mijn onderrug van het lange staan in de keuken. Dat was niet het enige mankement. Bij beiden overheerste de dag erna -gek genoeg- een soort zwart gat. Een wat katerig gevoel zonder teveel aan drank?! Er bleef overigens veel eten over. Mijn liefje en ik aten de overgebleven empanades en een groentespies voor de lunch en gorgonzolapasta met een Engels worstje en fruitsalade als diner. Vandaag gaan we over tot het oude normaal met versgekookt voedsel. En ja, afstand maakt wel degelijk verschil.

Tweelingziel

Voor heel veel wereldburgers is er een vóór en een na 9/11. Toen vlogen twee vliegtuigen met vijandige piloten in de cockpit de Twin Towers van New York binnen, met bijna 3.000 directe slachtoffers en veel wereldwijde ellende tot gevolg. Die duurt tot de dag van vandaag. De dag erna was mijn liefje jarig en dat zouden we feestelijk vieren aan boord van een zeilschip op de Middellandse Zee. Het zou de bonte avond van deze tweeweekse cruise worden. Erg feestelijk werd het die avond niet, memorabel deste meer.

Vandaag, 20 jaar later, vieren we die verjaardag weer. Een goede vriend stuurde onlangs een mail met de vraag of ik nog een tip had voor een kadootje voor haar. De titel van dat bericht was ‘Je zult maar 70 worden’. Nou, dat denkt de jarige zelf ook. 70 het nieuwe 60? “Ammehoela.” Volgens Britse wetenschappers en het Nederlandse CBS is een 70-jarige vrouw van nu net zo fit als een 65-jarige vrouw uit 1981. “Wat heb je aan dat soort uitspraken als je dat zelf niet zo voelt?” Tja, goede vraag. Die blijft ze stellen, ondanks de leeftijd. Gisteren las ik dat María Mendiola, een van de twee zangeressen van de groep Baccara, overleed in Madrid op 69-jarige leeftijd. Zij is uitgeboogied, mijn liefje nog helemaal niet!

Toen ik 32.5 jaar geleden besloot met deze vrouw het Grote Avontuur aan te gaan, was ik mij ervan bewust dat er een ruim verschil in leeftijd bestond tussen haar en mij. Zelf was ik 20er, zij was al ruim in de 30. Op het moment van onze ontmoeting speelde dat leeftijdverschil geen rol van betekenis maar ik realiseerde mij dat dit kon veranderen met het stijgen der jaren; qua fysieke klachten, mobiliteit en geestesgesteldheid. Vanzelfsprekend bevestigen de uitzonderingen de regel. Onze levensloop is daarop geen uitzondering. Ze mag dan fysieke klachten hebben, haar brein is prima! (De regelmatige lezer herinnert zich wellicht dat ze in maart van dit jaar keihard op haar hoofd viel maar scans toonden aan dat er geen hersenschade is.)

Haar wensenlijst werd korter met de tijd, ze keert bewust terug naar de basis. Ze is bepaald niet futloos maar veel dingen doen er inmiddels minder toe. Wat voor haar reeds belangrijk was, werd belangrijker met de jaren. Ook dat hoort bij ouder worden.

Qua persoonlijkheid is zij in bijna alles mijn tegenpool maar wat betreft  achtergrond, gedachtengoed en interesses zijn we gelijkgestemden. Al vroeg in de relatie raakte ik onder de indruk van haar mensenkennis en vakvrouwschap. De waardering voor haar ‘eigenheid’ is er vanaf ons begin al noem ik dat op kwaaie momenten anders... Het schiep een verbintenis die niet kapot lijkt te kunnen (al weet je dat nooit zeker). We kunnen regelmatig niet mét elkaar, maar nooit zonder elkaar. Zij mag dan verouderen, mijn gevoel voor haar niet.

Zij is mijn levensmaatje, mijn ‘alma gemela’. Als je dat woord letterlijk vertaalt, kom je uit op tweelingziel. Een mooi woord maar zelf geef ik de voorkeur aan soulmate: zielsverwant. Dat is precies wat ze is.

¡Feliz cumpleaños, cariña!

Almas gemelas

Te convertiste en parte de mí

desde el momento que puse mi ojos en ti

Dondequiera que vayas, iré

Porque sé que yo también

Soy parte de ti

 

Clairel Estevel

Terliere omterla

De verjaardag van mijn liefje komt er met rasse schreden aan. Het is elk jaar uitdagend om een toepasselijk kado voor haar te bedenken. Ze wenst niks, zegt alles al te hebben dat ze nodig heeft en als er iets onbreekt, koopt ze dat gewoon. Ze is überhaupt niet (meer) kooplustig, consumindert al jarenlang bij voorkeur. Vorige week las ik dat een gemiddelde Westerse huishouding 300.000 bezittingen heeft. Geen idee of we dat halen in Huize Barefoot maar we komen een heel eind als ik een blik werp in de keukenkastjes...

Hoogzomers wordt onze Spaanse woonwijk bezocht door ambulante verkopers. Zo komt er dagelijks een bakker door de straat (die toetert onophoudelijk), wordt er alleen in deze periode verse kaas deur-aan-deur verkocht (een langgerekt jengeltje uit een geluidsinstallatie) en komt een oude bus met imperial voorbij die herstofferingsdiensten aanbiedt. Die boodschap is op een bandje ingesproken door een Spaanse, gericht aan ‘Las Señoras’. Tot dusver maakten wij alleen soms gebruik van de bakker. Deze verkopers komen inmiddels niet meer langs; het hoogseizoen is voorbij. Begin september dook een nieuwe verkoper op, te herkennen aan een hoog, uiterst irritant keihard fluitje. Dat herkennen we uit duizenden. Mijn liefje noemt hem al jarenlang ‘De Kinderlokker’.

We wandelden langs de boulevard toen we de bus dichterbij hoorden komen. Zij opperde een idee: waarom laten we het tuingereedschap en het grote vleesmes niet slijpen? Goed plan. We hebben een handzame Zwitserse messenslijper (Combo Star) en een slijpstaaf in huis maar die zijn geschikt voor kleiner en fijner keukengereedschap. We liepen richting het geluid en lokten (dirigeerden) de gloednieuwe bus naar onze straat. De jonge scharensliep, met mondkapje op, werd vergezeld door zijn peuter op de bijrijdersstoel. Het geluid bleef de ganse tijd aanstaan.

Zij pakte het tuingereedschap uit de buitenkast, ik gaf het grote mes en de portemonnee aan haar mee. Minuten later liep ik naar de bus verderop in de straat om een snapshot te maken van de werkzaamheden, voor het plakboek. Bij de achterdeur bleek zich ‘een dingetje’ af te spelen. (Dit is haar relaas.) Zij gaf eerst de grote takkenschaar aan de scharensliep. Hij ging achter zijn bus aan de slag maar hield de linkerdeur dicht. Vervolgens gaf ze hem de kleine Gardena-snoeischaar en als laatste mijn vleesmes. Net voor gereedschap nummer 3 zwaaide hij de linkerdeur van zijn bus open, waarachter de prijslijst hing… Je voelt 'm al aankomen, he?

Groot was de ontluistering op het gezicht van mijn liefje toen ze hoorde dat ze €80 moest betalen voor het werk dat minder dan 10 minuten in beslag nam. Haar gezichtsuitdrukking legde ik niet op de gevoelige plaat vast. Mijn liefje maakte eerder een foto van de scharensliep maar daarvan was hij niet gediend. Inclusief opgeheven vinger. Zij zegt nu dat ze weet waarom: hij was een oplichter.

Dat kon zo zijn maar zij had verzuimd hem te vragen naar de kosten per item. Hij peperde haar dat meermalen in, de goochemerd, en dat begreep ik. Het was sowieso atypisch dat zij dat niet deed! Ze gaf hem aanvankelijk €40 want dat vond zij voldoende. Maar zo werkt het niet. Ze bleef echter weigeren meer te betalen. Toen had ik alle geslepen gereedschappen al aangepakt; zo kon er niets misgaan. Hij bleef aandringen, zij bleef weigeren. Als vredesgebaar bood ik hem een aantal keren een of meer tools aan. Ook dat werkte niet…

Wij liepen in de richting van ons huis maar zij wilde niet dat ik naar binnen liep. Hij mocht namelijk niet weten op welk huisnummer wij wonen. Ze vreesde repercussies. Volgzaam als ik ben, knoopte ik een praatje aan met overbuurman Guillermo die buiten zijn poort stond. Aan hem legde ik uit wat zich zojuist achter de bus afspeelde. Hij vond het totaalbedrag eveneens exorbitant maar was -net als ik- van mening dat zij eerst naar de prijzen had moeten informeren. Volgens mijn berekening klopte de totaalprijs niet toen ik een snelle blik op de prijslijst wierp. Hij zette waarschijnlijk €20 buitenlandertoeslag op het bedrag...  

Dat is niet de eerste keer dat wij zoiets meemaken. Er worden weleens andere bedragen gerekend voor Spanjaarden dan voor ons, extranjeros. Dat maakten we eerder mee met een Spaanse loodgieter die de vlotters van twee toiletten kwam repareren. Hij kon mij destijds niet uitleggen hoe hij tot het totaalbedrag van €180 kwam, met minder dan een uur werk en geen voorrijkosten (dat vroeg ik hem). Dat waren Nederlandse prijzen, geen Spaanse. Ik ben bepaald geen bean counter maar wens niet te worden opgelicht. Destijds hadden we dat cashbedrag niet eens in huis dus na gestechel over en weer zei ik dat hij dan maar terug moest komen voor het resterende bedrag. Hij keerde nooit weer en dat geeft extra te denken.  

Ondertussen kwamen buurman Juan en buurman Jesús met hun versleten vleesmessen naar buiten om die te laten slijpen. Totdat we vertelden dat het nogal duur was en dat wij een prijsdispuut met de scharensliep hadden. Ook zij verbaasden zich over de hoogte van onze rekening. ¡Oye, wij konden beter nieuwe ‘herramientos’ kopen! “Maar da's nie duurzaam”, zei mijn liefje er beteuterd achteraan. Ik vertaalde dat voor de Spaanse toehoorders.

Het is minstens 50 jaar geleden dat ik voor het laatst een scharensliep in actie zag. Voor die herinnering moest ik terug naar mijn jonge jaren, in een dorpje aan de rand van Den Haag. Daar kwam een man langs op een gemotoriseerde bakfiets met achterop een slijpsteen die hij met een voetpedaal aandreef. Herinner je je het oud-Hollandse liedje?

♫ Komt vrienden in de ronde

Minnaar van enen stiel

Ik zal u gaan verkonden

Hoe ik door 't slijperswiel

Den kost verdien voor vrouw en kind

Schoon blootgesteld aan weer en wind

Terliere omterla

Van linksom rechtsom draait mijne steen

Door het roeren van mijn been

Ju ju ju ju ju ju ju ju ♫

De Spaanse scharensliep en wij werden geen vrienden. Hij kon zijn been roeren tot hij een ons woog, hij ontving het volledige bedrag niet. Zij trok de buitenlandertoeslag er eigenhandig vanaf. Dat was ze aan haar -gedeukte- status als CFO van de familie verplicht. Het bleef  nog lang onrustig in de straat. Wel vond ik zo een geschikt verjaardagskado...   

Window on the world

De Indonesische president Jokowi ligt al maanden onder vuur. Eerst omdat hij te weinig deed om de verspreiding van het coronavirus in de archipel tegen te gaan. Hij en zijn regering stonden voor een groot dilemma: het arme(re) deel van de inwoners moet dagelijks op pad om voor zichzelf en de familie eten te vergaren. Mensen verplichten thuis te blijven in een lockdown zou hongersnood en de dood tot gevolg hebben. Honderden miljoenen mensen in de wereld raakten door de pandemie onder de armoedegrens terecht maar in dit land waren die er al... En dan te bedenken dat de markt elke 17 uur ergens in de wereld een nieuwe miljardair creëert; zo las ik gisteren in het FD. En nee, we spreken dan niet over Indonesische rupiahs! Nadat de president, inderdaad te laat, alsnog besloot tot een lockdown over te gaan, kreeg hij veel commentaar om de lange duur ervan. Overigens zit er een ritme in die kritiek. Joko Widodo´s maximale regeertermijn zit erop, hij kan niet meer worden herkozen. Dan barst de kritiek doorgaans voortijdig los om alles wat fout ging en de verkiezingsbeloften die niet werden ingelost. Dat zo´n protest via een muurschildering gebeurde en dat die de belangrijkste landelijke kranten haalde, was nieuw voor mij.

We kregen afgelopen week goed en slecht nieuws uit Bali. Het goede nieuws was ondere andere dat Damai een score van 100% behaalde voor een schriftelijke overhoring van rekenen. Dit is niet zijn sterkste vak maar in de periode die hieraan voorafging, werd er flink geoefend. Zijn vader, op duizenden kilometers afstand op een Amerikaans cruiseschip in Europese wateren, gaf hem tevens opdracht om de tafels van 4 t/m 9 uit het hoofd te leren. Wij zouden hem overhoren tijdens ons wekelijkse videogesprek. Met ons deed hij het goed en dat lieten wij zijn papa weten. Die gaat hem nu een kadootje via de post toesturen. Zelf meldde Damai ons deze week dat zijn juf hem het predikaat ‘excellent’ en een smiley had gegeven. Het was een overhoring met breuken waarvan wij niet eens wisten dat hij die al kent. De trotse leerling vertelde dat zijn moeder hem had geholpen met leren. Tijdens onze wekelijks quiz krijgen ze altijd rekenkundige opdrachten en die zagen we in de loop van het jaar steeds beter en sneller worden opgelost. Joehoe!

Mijn liefje las recent een ingezonden brief over de Nederlandse emeritus-hoogleraar Karel Steenbrink (80), islamoloog en theoloog, die afgelopen week overleed. Het document raakte haar hart en mij gaf ze het artikel ook ter lezing. Het werd geschreven door een voormalig studente die een ode bracht aan de medemenselijkheid van de overledene. De schrijfster was in de beginjaren '80 van de vorige eeuw student aan de universiteit van Jakarta en volgde colleges bij Steenbrink, die daar onder andere christelijke theologie doceerde. Zij noemde hem ‘my window on the world’ en dat is mooi gezegd. Hij opende namelijk een wereld voor haar -een bijzondere bovendien- die anders potdicht was gebleven. Karel en zijn echtgenote stelden hun huis, leefwijze en hart open voor haar, bleef door de jaren heen contact houden, er volgden zelfs persoonlijke ontmoetingen in Nederland. Dat is precies wat wij voor ogen hebben voor onze Balinese mannetjes Yuda & Damai: een ruimere blik op de wereld, een blik op de wijdere wereld. Plus een inkijkje in onze Westerse denk- en leefwereld. We zijn goed op weg maar we zijn er nog niet… Ons hart veroverden ze al. 

Het andere goede nieuws van afgelopen week is dat Ketut varend vanuit een Italiaanse haven op weg ging naar Zuid-Engeland. We hoorden even niets van hem via WhatsApp dus we vermoedden dat hij op zee was. Op de website vesselfinder.com kun je de route van een schip tot in detail volgen. Het schip stak eerst de Middellandse Zee over naar Barcelona en zakte daarna langs de Spaanse kust af naar Gibraltar om daar het ruimere sop te kiezen. We hadden hem kunnen zien varen als we aan de kust hadden gestaan!

Inmiddels ligt het schip afgemeerd in Portsmouth en vaart het morgen door naar Southampton. Daar worden volgende week de allereerste gasten van dit spiksplinternieuwe schip opgewacht; voor het eerst sinds de pandemie uitbrak. Zijn training aan boord zit erop, we zagen hem oefenen als een marsmannetje en online cursussen volgen. Hij is klaar om -met zijn collega Hana- onder nieuwe omstandigheden aan de slag te gaan. Tot nu toe verbleef alle crew aan boord in een veilige bubbel. Hij is voor het eerst van zijn leven in Engeland maar mag daar niet van boord. Ik vermoed dat hij de komende tijd zelf nergens aan wal mag gaan maar dat moet blijken. Zijn schip legt later deze maand in een Spaanse havenstad in de buurt aan maar als hij niet weg mag, heeft het voor ons geen zin om af te reizen. Dan zwaaien we hem wel toe via WhatsApp.

Mijn liefje is van mening dat de bedenkers van deze applicatie, de heren Action & Koum (ex-Yahoomedewerkers), een Nobelprijs verdienen. Daarop vroeg ik haar welke prijs zij dan precies moesten ontvangen? Die voor de Vrede? Voor de Natuurkunde? Nee, die voor Humanity... Die bestaat niet maar ik begrijp haar keuze. Zoals die app ons en vele anderen in staat stelt samen te zijn met dierbaren ver en minder ver weg, blijkt telkens weer van onbeschrijflijk belang. Het hield de banden tijdens lockdown en pandemie in stand.   

Het zal mij benieuwen hoe Ketuts reis verder verloopt. We weten dat zijn Amerikaanse werkgever in het allerhoogste segment opereert en strictere regels naleeft dan menig andere cruisemaatschappij. Iedereen die straks aan boord stapt, moet volledig zijn gevaccineerd; dat zal zeker van toepassing zijn voor het doorgaans oudere klantenbestand van het bedrijf. Voordat men de loopplank betreedt, zal men thuis zeker zelftesten hebben moeten doen. Maar een deltapartikel zit in een klein hoekje! 

Ketut´s jongste broer en diens vrouw Kadek kregen het slechte nieuws voor hun kiezen. Na klachten en een test bleken zij en hun drie maanden oude baby  besmet zijn geraakt met corona tijdens een Hindoeceremonie. Naar goed Balinees gebruik wonen zij in bij Ketuts moeder. Oma, tweemaal gevaccineerd, testte als enige in de familie negatief. De hele familie nam deel aan de ceremonie voor een overleden jeugdvriend van Ketut´s (reeds overleden) vader. Ik snap dat je als gelovige Balinees de laatste eer aan zo iemand wenst te betuigen maar ik meen mij te herinneren dat de gouverneur van Bali onlangs een decreet uitvaardigde waarmee hij mensen dringend opriep voortaan geen religieuze ceremonies bij te wonen, om verdere verspreiding van het kwalijke virus te voorkomen. Dat blijkt in dit geval aan dovemansoren gezegd. Oostindisch doof voor die belangrijke boodschap...

Het was Elsa die het sneue nieuws met ons deelde. Wij kennen Kadek en haar man al jarenlang. Zij -met alleen een eerste dosis vaccin in de arm- kwam met ademhalingsproblemen in het ziekenhuis van Singaraja terecht. Elsa, volledig gevaccineerd, ging ingepakt bij haar schoonzus op bezoek. Kadek ligt daar nog steeds en slaapt zich door de dagen heen. Baby en vader maken het goed.