Op het nachtkastje

Het is lang geleden dat ik als blogger tegen een onbeschreven blad aankeek... Over het algemeen werk ik aan meer blogs tegelijkertijd maar er zit momenteel niet zoveel in de koker. Het lijkt erg op beginnen aan een nieuw jaar. Dat strekt zich in januari ook bijna eindeloos voor je uit. Vorig jaar was een jaar vol inspiratie, het begin van dit nieuwe jaar voelt nogal dor aan. Ik kan er niet helemaal de vinger op leggen maar ik vermoed dat het te maken heeft met mijn aanhoudende slaapstoornis.

Het is overigens geen slapeloosheid; ik lijd aan een zogenaamde doorslaapstoornis. Dat verschil weet ik te maken na lezing van het boek ‘Slaap vatten’ van Bregje Hofstede. Deze journaliste en kunsthistorica had sinds haar pubertijd last van slapeloosheid. Het kan altijd erger, zo blijkt maar weer! 20% van de Nederlanders van twaalf jaar en ouder heeft slaapproblemen; een op tien zelfs heel veel. Meisjes hebben er vaker last van dan jongens. Zelf val ik goed in slaap na -in bed- te hebben gelezen. Dat doe ik sinds mijn kindertijd. Tegenwoordig word ik na luttele uren wakker en kan daarna de slaap niet meer vatten. Ook daarvan word je moe en sikkeneurig, kan ik je vertellen.

Hofstede probeert van alles: poeders, kruidenthee, pillen, een verzwaard deken, veel bewegen, de slaapkamer blinderen, oordoppen, ’s avonds geen koffie, weinig wijn en geen blauw licht. Niets helpt. Het ligt ook niet aan haar matras of haar kussen. Slaap wordt een obsessie voor haar. In de aanloop naar dit boek sprak ze met diverse slaapdeskundigen in Nederland. Zo gaat ze te rade bij Dr. Robert Havekes (onderzoeker aan de Rijksuniversiteit Groningen), Eus van Someren (hoofd van de afdeling Slaap en Cognitie van het Nederlands Herseninstituut) en Paul Verhaeghe (hoogleraar Klinische Psychologie en Psychoanalyse in Gent). Daarnaast raadpleegt ze boeken over dit onderwerp van buitenlandse experts. Ze blijkt last te hebben van ‘hyperarousel’, een verhoogde staat van paraatheid. Dat houdt in dat haar brein altijd aan staat en prikkels en emoties heel intens worden ervaren.

Fysieke verklaringen voor haar slapeloosheid lijken niet bevredigend, neurologische verklaringen waarbij serotonine een rol speelt en de hippocampus en de amygdala onder de loep liggen, bevredigen Hofstede evenmin. Zelf onderzoekt ze haar stressniveau. De ratrace - die journalistiek werk vaak is, torenhoge ambities, tijd- en geldgebrek (ze kan vaak maar net de maandelijke huur betalen), lawaai van de grote stad (Amsterdam), verslavende sociale media en al het andere dat een mens kan opjagen. Ze vindt geen verklaring. Tenslotte gaat ze op zoek naar de zin van haar eigen leven.

Het goede nieuws is dat haar slaapstoornis verdween na de verhuizing naar het Franse platteland (met partner), naar de stilte van de natuur en lichamelijk werk in de groentetuin. Daarmee keerde de rust terug in haar hoofd terug en kon ze weer genieten van een goede nachtrust. Inmiddels kregen ze een kind.

Dat immer malende brein herken ik maar de meeste van Hofstedes stresscomponenten zijn niet op mij van toepassing. Bijna 17 jaar geleden stapte ik uit de ratrace die consultancy zeker was, om er nooit meer naar terug te verlangen. Als slaap de spiegel is van hoe we ons leven ervaren, dan zou het mijne een sneue boel zijn... Dat is niet zo en ik tel mijn zegeningen. Maar ik weet welke dingen mij dwarszitten. 

Bovendien veroorzaakte deze pandemie bij mij een nieuwe emotie: dat van opsluiting. In de vele jaren die hieraan voorafgingen, raakte ik zeer verknocht aan het overwinteren in zonnige oorden, aan de vrijheid in den vreemde en onderweg zijn met mijn liefje. We missen dat beiden maar ik heb er meer last van. Zij is überhaupt minder ontvankelijk dan ik en een goede slaper. Ik noem haar zelfs een Schone Slaapster: ervaringen die overdag veel indruk maakten, worden door haar brein tijdens de REM-slaap van hun scherpe kantjes ontdaan en in geheugenlaatjes opgeborgen. Zo blijven ze niet rondspoken. Tekstboekslaap!   

Aan het begin van een nieuw jaar brengen vooraanstaande kranten en tijdschriften een lijst uit met boeken waarnaar in de komende twaalf maanden wordt uitgezien. Op al die lijstjes stond de nieuwe roman van de Amerikaanse auteur Hanya Yanagihara (1975). Zij is de schrijfster van de wereldwijde bestseller ‘Een klein leven’. Dit tweede boek uit haar oeuvre werd genomineerd voor de Man Booker Prize for Fiction maar won niet. Fans van die roman, waaronder ik mijzelf reken, keken uit naar de opvolger en die ligt sinds het begin van deze week in de betere boekhandels. Het boek is getiteld ‘To Paradise’ en omspant drie eeuwen. Hawaii -waar Yanagihara opgroeide- speelt een rol in het verhaal. 

Nu moet je bedenken dat er wereldwijd elke halve minuut een nieuwe boektitel wordt gepubliceerd. Dat zijn er 120 per uur, 2.800 per dag, 86.000 per maand. Een gemiddelde lezer kan in zijn of haar hele leven niet meer behappen dan wat de uitgeversmarkts slechts in één werkdag produceert. Jaarlijks worden dan ook miljoenen onverkochte exemplaren vernietigd. 

Dat lot zal ‘Naar het paradijs’ niet treffen. Het is een pil van bijna 700 pagina´s, heel anders dan zijn voorganger. In de boekenbijlage van dit weekend van de Volkskrant èn NRC staat een interview met de auteur. Daarin zegt ze onder andere het volgende. “Mijn roman gaat over het verlangen naar een betere wereld, het paradijs. Dat kan een andere plek zijn, maar ook een nieuw tijdperk. Het is iets typisch menselijks om te geloven dat het verstrijken van een jaar, en zeker een eeuw, betekent dat er betere tijden gaan komen.” 

Deel I van Yanagihara´s boek beschrijft een alternatieve historische werkelijkheid, een schijnbaar vrij en tolerant New York waarin homoseksualiteit volledig is geaccepteerd en de Verenigde Staten zijn uiteengevallen in kleinere, elkaar min of meer tolererende naties. Deel II portretteert een herkenbaar Manhattan tijdens de aids-crisis maar verhaalt ook over het onafhankelijkheidsstreven op Hawaii. Het laatste deel van het boek is gesitueerd in een wereld die wordt geteisterd door pandemieën en de desastreuze gevolgen van klimaatverandering. Als reactie hierop is Amerika in een totalitaire samenleving veranderd. 

Het eerste deel speelt zich af in de 19de eeuw in New York, een van de Free States. Hoofdpersonage is David Bingham, de oudste van drie kinderen (John en Eden) uit een rijke familie. Nadat hun ouders zijn overleden aan de Spaanse griep -David is vijf jaar oud- wordt het trio liefdevol opgevangen en verder opgevoed door hun grootvader. De beide jongens zijn homo, zuslief is lesbisch. David is de enige van het gezin die niet is getrouwd en geen kinderen heeft. Hij woont bij zijn grootvader in. Die stelt een gearrangeerd huwelijk met de oudere Charles voor maar David valt als een blok voor de straatarme Edward (collega-leraar op school). Dat verzwijgt hij. Veel verder ben ik nog niet.  

Dat klinkt wellicht als triviaalliteratuur maar daartoe behoort dit boek zeker niet. (Hanya Yanagihara is geen Danielle Steel.) Dit boek pakt je direct bij de lurven en laat je niet meer los. Het voert je mee, terug in de tijd. Er zit vaart in en het verrast. Vanaf vandaag zijn de boekhandels in Nederland weer open op afspraak na de recentste strenge lockdown. Ik zou zeggen: in huis halen dit boek! Gelukkig heb ik zelf nog flink wat bladzijden te gaan. Daarmee kom ik de aanstaande onderbroken nachten wel door.