Ze zijn begonnen!

Het moest er een keer van komen. Al sinds coronatijd staat een stuk land tegenover onze woning te koop. Het is het enige onbebouwde deel van de straat. Het grondstuk was eigendom van de oorspronkelijke bouwer van onze woonwijk. Hij bedacht destijds dat hij daar huizen voor zijn kinderen zou bouwen maar die bleken niet geïnteresseerd. Ik sprak met de zoon van de landeigenaar toen hij destijds een verkoopbord plaatste. Hij vertelde dat zijn moeder ernstig ziek was en dat de familie geld nodig had voor haar behandeling. Dat vond ik opmerkelijk en triest. De Spaanse gezondheidszorg was en is immers prima... Het duurde enkele jaren voordat het grondstuk werd verkocht aan een Spaanse projectontwikkelaar. Ik hoop dat het niet te laat is voor de zieke moeder. 

De nieuwe eigenaar, Señor Vicente, bouwde tot voor kort vooral huizen in Murcia. Het is de eerste keer dat hij als projectontwikkelaar over de Alicantijnse grens stapt. Hij, een klein, grijs mannetje van meer dan gemiddelde leeftijd, runt zijn bedrijf eveneens met tenminste één zoon; naar goed Spaans gebruik. We spraken ook met hem toen hij naar zijn nieuw verkregen land kwam on daar zijn vlag te plaatsen. Hij zette tevens een bord neer met daarop een ‘artist impression’ van het huis dat daar in viervoud zal worden gebouwd.

Het zijn losstaande huizen in een moderne stijl, met ieder een eigen zwembad. Ze staan wel vrij dicht op elkaar. (Zelf verwachtte ik daar drie huizen.) Ze worden zo hoog als onze woningen maar dan met drie verdiepingen. Waar wij een onbenut puntdak hebben, krijgen zij een solarium. De inhoud van de nieuwe huizen is circa 100m2 (inclusief solarium) dus erg ruim worden ze niet van binnen. Ons huis heeft 125m2 leefeoppervlak (over twee woonlagen). De patio om ons huis is ruim 80m2, dat halen de aanstaande overburen bij lange na niet. De verkoopprrijzen liggen tussen €350.000 en €450.000. De twee grootste huizen (op de flanken) zijn reeds verkocht. Waarschijnlijk is een van de nieuwe buren een Nederlander. 

Als je een vakantiehuis in Spanje koopt, is de oriëntatie van het pand van groot belang. Volgens het oorspronkelijke ontwerp zou het zwembad aan de straatzijde liggen en de huizen met hun rug naar het zuiden (zonzijde) staan. Wij vonden dat begrijpelijk vanuit een Spaans perspectief. Aan de overkant van onze straat wonen met name Spanjaarden die een voorkeur hebben voor schaduwrijke (vakantie)huizen. Europeanen die de winterse kou en duisternis in hun vaderland willen ontsnappen, zijn gebaat met huizen op het zuid-oosten. In de zomer hebben wij ochtendzon en in de namiddag schaduw op een groot deel van het terras. Door de draaiing van de te bouwen woningen kijken de nieuwe buren nu niet in onze richting maar op de daken van hun achterburen. Niet het beste uitzicht... 

We vertelden Señor Vicente dat de huidige oriëntatie niet per se aantrekkelijk is voor niet-Spaanse kopers. (Dat zou deze ervaren projectontwikkelaar toch moeten weten?!) Nu blijken de te bouwen woningen 180 graden te zijn gedraaid. Het zwembad ligt nu achter het huis, de oriëntatie van de woning is zuid. De achterzijde van het huis ligt nu bij de toegangspoort. Dat werd bevestigd toen de graafmachine zijn werk begon te doen. Als eerste werden vier kuilen uitgegraven; allemaal even lang, het ene bad dieper dan het andere. Banen trekken kun je er niet, een beetje aquajoggen wel. 

Er verscheen daarna een mobiele toiletcabine op het terrein. Dat vond ik een goed teken. Totdat daar een Spaanse wildplasser opdook... Ik zag hem tegen de wand van Pepe’s huis pissen. Hij was klaar, draaide zich om en zag mij. Ik maakte een draaiende beweging met mijn vinger aan de slaap. Naast dat ik het smerig vond wat hij deed, ben ik ook van mening dat je als buur aan het begin van een bouwperiode van ettelijke maanden moet aangeven waar de rode lijn ligt. Dit was er een. 

De delinquent, je krijgt een boete van €750 als je als wildplasser wordt betrapt, had de lichaamsbouw van een worstelaar: gedrongen, amper een nek, korte armen, ballonkuiten en grijs stekeltjeshaar. Hij beende op mij af. Dat werkwoord stond nog nooit zo toepasselijk in een zin! Hij bleef op korte afstand van onze poort staan en vroeg mij agressief ¿‘un problema’? Ik, niet bang uitgevallen, zei ‘Sí. Qué conducta’ en wees naar de mobiele wc op het terrein. Die staat er toch niet voor niets? Dit landje is toch geen openbare toilet?

In gebrekkig Spaans -wie is er nu gek?!- en met één been opgeheven als een incontinente reu, zei hij dat honden ook tegen bomen plassen in de straat. Jawel, zei ik, maar jij bent een mens. Of niet soms? Hij liep kwaad weg, druk gebarend. Deze man is het prototype van een Spaanse bully. Het liefst zou hij mij op mijn buitenlandse mopsneus timmeren! Sindsdien heb ik hem hier niet meer gezien en dat is maar goed ook.  

Gedurende enkele dagen hadden we de pech dat de wind uit het zuiden blies. Lekker warm maar heel, heel stoffig! Eerst kwamen er tientallen vrachtwagens die het afgegraven zand afvoerden, daarna kwamen er tientallen dumptrucks met stenen die de ondergrond van het te bebouwen terrein vormen. We liepen enkele dagen rond met een kurkdroge keel vanwege het vele stof. Het leek soms alsof de trucks in onze voortuin stonden. En dan het geluid dat de hele dag was te horen van achter- of vooruit rijdende vrachtwagens, de graafmachine en de walser. Onze oren tuitten ervan. Spaanse buurman Jesús, langslaper en siësta-man, stond vanaf zijn terras met afschuw naar dit bouwgeweld te kijken. Die krijgt vast last van chronisch slaapgebrek... De complete bouw gaat circa tien maanden duren; dat vertelde de zoon van Señor Vicente ons recent. 

De vredesduif van Huize Barefoot opperde op enig moment tijdens de eerste dagen dat we ‘ze voor de rechter gaan slepen’. Ik moest er onbedaarlijk om lachen. Dat is zó atypisch voor haar! Zij is vooral gefascineerd door de logistiek van dit bouwproject. De ene handeling is nog niet verricht of de machines c.q. materialen voor de volgende stap worden afgeleverd. Er zit inderdaad een heel ervaren planner op dit project. Mij fascineert het hele huizen bouwen, van niets iets maken. We gaan deze bouw op de voet volgen. Tegen wil en dank.

Mijn liefje was overigens onder de indruk van mijn rust tijdens die rumoerige begindagen. Rustig zat ik op de bank te lezen. (Hoe kan het anders?!) Er kwam geen onvertogen woord uit mijn mond. Haar  verbazing duidt erop dat ze mij, na 35 jaar samenleven, nog steeds niet kent. Als er niks aan te doen is, leg ik mij bij een situatie neer. Als je iets kunt verbeteren, moet je dat niet laten. Dan moet je erop af. Zo simpel is het, al zolang als ik leef.

Inmiddels staat ook de hijskraan fier overeind. Niet pal voor ons huis, bij Madrileense buurvrouw Cristina voor de deur. Die heeft nu een 'Te huur'-bord aan haar poort voor de zomer. Dat zal niet eenvoudig worden... Buurman Pepe probeert zijn huis, pal naast de bouwsite, te verkopen. Dat zal ook niet snel gaan, neem ik aan. Señor Vicente kwam op die dag vragen hoe het met ons gaat; qua bouw. Dat vond ik attent van hem. We moeten het wel een tijdje met elkaar uitzingen. 

Vuur en vlam

We zaten afgelopen donderdagavond ontspannen op de bank toen berichten, een (Facebook-)filmpje en foto’s van vriendin Agnes binnenkwamen. Er was brand uitgebroken in een woonwijk naast de golfbaan van Lomas de Campoamor, hun vakantieadres aan de Costa en ons voormalige woonoord. Ook wij hadden daar enkele jaren een appartement en keken uit over de golfbaan maar vanuit een andere hoek en van een lagere woonverdieping. 

Kennelijk lag de oorsprong aan de kant van buurgemeente Las Ramblas, ook een urbanisatie aan een golfbaan. Er werd met man en macht opgetreden tegen de uitslaande en overslaande brand. Vier brandweerploegen, twee helicopters en twee blusvliegtuigen waren ter plaatse. De teams op de grond brachten enkele sterke waterpompen mee. De vliegtuigen haalden water uit de Middellandse Zee (5km verderop) om de vlammen te doven. De mannen op de grond bestreden het vuur met uitgerolde brandslangen. De harde wind hielp hen daarbij niet.

Op het filmpje kon je goed zien dat het vuur woedde aan een zijde van het wandel- en fietspad langs het kanaal van de Taag-Seguro (de zogenaamde postrasvase). Dit kanaal, dat nog uit Franco-tijd stamt, verdeelt het water van de beide rivieren over de provincies Murcia, Alicante en Almeria.

Daar bleef het niet bij. Het vuur sprong over naar de andere kant van het kanaal. Over water! Je zou verwachten dat dit als een soort natuurlijke brandwal zou fungeren. Maar nee. Nu arriveerden de vlammen aan Campoamor-zijde. Meer foto’s volgden. Ze werden met de minuut indrukwekkender. Aanvankelijk waren de vlammen nog relatief ver weg maar het duurde niet lang voordat ze richting sporthotel (voor de vele overwinterende voetbalteams) van Campoamor kropen. Daarnaast ligt het imposante clubhuis met terras en het gastenhotel voor toeristen. Dat was beangstigend om te zien. Daarna sprong het vuur over de weg, van de ene kant van de golfbaan naar de andere kant. Wat je noemt 'een lopend vuur'! Aan de rechterkant van die weg ligt een plek waar het management van de baan het groene (tuin)afval deponeert en op een goed gekozen moment verbrandt. (We mopperden daar vroeger weleens over als de wind naar ons toe draaide.) Vanwege de gevoeligheid voor een uitslaande brand is dat al jarenlang omgeven door een soort controlemechanisme, om ervoor te zorgen dat er geen vlam in de pan ontstaat. 

Het brandde nu recht tegenover het appartement van onze vrienden, op enkele honderden meters afstand. Je kon de weg naar het clubhuis niet meer zonder gevaar oversteken of afrijden. Grenzend aan de golfbaan ligt het beschermde bosgebied Sierra de Escalona. Een deel hiervan brandde nu eveneens. 

Op enig moment whatsappte Agnes dat ze de schuifpui naar het terras moesten sluiten omdat de harde wind veel rook hun kant op blies. We voelden met hen mee, boden aan dat ze altijd bij ons kunnen logeren als ze wilden. Later op de avond werd het bericht ‘vuur meester’ gegeven. Men kon gaan slapen. Of het een rustige nachtrust werd, betwijfel ik. Er bleven een controlepost en meer dan 50 brandweermannen paraat in het gebied.

Wij maakten tijdens onze reislustige jaren driemaal een fikse bosbrand mee van dichtbij. De eerste vond plaats in Zuid-Frankrijk toen we daar met een tent kampeerden. Dat was meteen de spannendste want we zouden kunnen worden geëvacueerd. Het bleek niet nodig maar spannend was het wel. We maakten daarna een bosbrand mee toen we in Nieuw-Zeeland rondreisden in een personenauto. We werden gestopt op de route en zagen de brandblushelicopters en -vliegtuigen over onze hoofden scheren. Na een uur of twee mochten we doorrijden. De derde keer was in Chili, toen we logeerden in een hotel in Viñamar, aan de kust van de Pacific. Destijds werd het niet zo dreigend als het er wel werd in 2022 en 2024. In februari van dit jaar gingen daar (regio Valparaiso) 3.000 woningen in vlammen op en vielen er ruim 100 doden. Het was de hel, volgens ooggetuigen. Zelf denk ik dat omkomen in vuur de ergste dood is. 

De volgende ochtend stuurde Agnes foto’s van de geblakende rand van hole 7 waarop zij uitkijken. De palmbomen stonden nog fier overeind maar daartussen was grijs-zwarte aarde te zien. Mijn liefje las die ochtend in diverse regionale kranten over de brand. (La Verdad, Vega Baja, La Informacion.) Daarin viel van alles te lezen. Een Spanjaard die dagelijks langs het kanaal fietst, had om 17:50 uur vuur opgemerkt en belde de autoriteiten. Er was 12ha inheems bos in vlammen opgegaan in Sierra de Escalona. In dit gebied -dat graag officieel natuurpark wenst te worden zodat er niet mag worden gebouwd- staan vooral heel oude Spaanse pijnbomen. Niveau 1 van het Plan voor het Risico op Bosbranden (PEIF) werd uitgeroepen; vanwege de nabijheid van veel woningen. De vlammen kwamen tot op 150m van bewoning maar op Las Ramblas werden wel ongeveer 20 bewoners geëvacueerd. Gelukkig raakte geen persoon gewond. 

De vele konijnen en salamanders in dit bosrijke gebied zullen er minder goed vanaf zijn gekomen, vrees ik... Daar resideren ook veel grote oehoes en andere roofvogels. Ze broeden in de beboste heuvels en plaatsen hun nest zelfs op de grond, zonder enige vorm van bescherming. Alhoewel het geen broedtijd meer is, mag ik hopen dat deze gevederde vriendjes zich ook op tijd in veiligheid wisten te brengen. 

Het was toeval dat wij de volgende ochtend een afspraak hadden op Campoamor met onze Spaanse gestor António. (We gingen naar hem toe voor het favoriete onderwerp van mijn liefje: belasting betalen.) Hij zei dat hij niet uitsloot dat het vuur was aangestoken. Ik weet niet op basis waarvan hij dat zei. Hij gebruikte een Spaanse uitdrukking die lijkt op onze uitspraak ‘onze lieve heer heeft vreemde kostgangers’. Dat weet ik wèl, heel zeker zelfs! 

Ik las ooit een artikel in het blad Quest over brandstichters en pyromanen. Er zit verschil in. Een brandstichter is een tijdelijke vandaal (ook wel gek genoemd), een pyromaan is iemand die lijdt aan een duidelijk omschreven psychische stoornis in de impulsbeheersing; het is een psychiatrische aandoening. Niet elke brandstichter is dus een pyromaan. Deskundigen -forensisch psychologen en psychiaters- menen dat slechts een klein percentage van de brandstichters tot de ‘zuivere’ pyromanen behoort. Die laatste groep kent een bijna onbedwingbare aandrang om fikkie te stoken. 

Na het onderhoud met Antonio besloten we het geblakerde gebied tussen hole 1 en 2 van de Campoamor-golfbaan te gaan bekijken. Als ex-golfers kennen we het terrein goed. We waren niet de enigen. Op dat moment stond er een brandweerauto (tankautospuit) met personeel geparkeerd langs de weg naar het clubhuis. Een brandweerman van de ‘bomberos forrestales’ met een ingerolde slang op zijn rug liep mijn kant op dus ik zei hem dat zij goed werk hadden verricht de vorige avond. Zij waren helden. Hij dankte mij hartelijk maar zei dat het nog niet voorbij was. Er waren nog steeds zogenaamde ‘hotspots’ in het gebied (nagloeiende sintels) die je nu niet kon zien maar die op elk moment weer zouden kunnen oplaaien. 

Hij had het nog niet gezegd of er doken twee vuurtjes op in de directe omgeving van waar we stonden te praten. (Zie rode cirkel op de foto.) Dat bleek in de middag en avond wederom zo te zijn. Door de opstekende wind begon het weer te fikken. De vlammen bereikten het beeld van de golfer op de rotonde op weg naar het clubhuis net niet. Gisteravond bleven tenminste twee watertanks met personeel paraat en de politie zette drones in boven het gebied.

Morgen gaan we op de koffie bij de razende reporters, onze vrienden op Campoamor.

Leven aan de Costa

Afgelopen weekend was het hier 32 graden Celsius. Het was moeilijk uit te houden in de zon. Morgen begint de zomer officieel en dat is tevens de langste dag van het jaar. En dan te bedenken dat het in West- en Noord-Europa nog helemaal niet wil zomeren! We ontvingen een foto van Bente in hun huis in Denemarken. Ze zat met een dekentje om haar benen en een sjawl om haar schouders te lezen in huis.

Het werd onlangs voor het eerst wetenschappelijk aangetoond dat leven aan zee gezonder is. Het oude doktersadvies om ‘naar zee te gaan’ was kennelijk zo gek nog niet. Onderzoekers uit meer dan 14 Europese landen deden dit onderzoek onder meer dan 15.000 personen. De studie schetst een vrij helder beeld. Voor al deze landen gold dat mensen een betere gezondheid rapporteerden wanneer ze dicht bij de zee leven of meer tijd aan zee doorbrengen. (Dit was overigens geen nieuwe bevinding, het was een zogenaamd correlatief onderzoek.)

Maar de consistentie van dit en eerdere onderzoeken verbaasde wel. Het betekent niet dat men op basis van deze studie kan concluderen dat tijd doorbrengen aan zee mensen gezonder maakt. Wel is duidelijk dat de lucht aan zee schoner is dan landinwaarts. Daarnaast moedigt een verblijf aan zee mensen aan om actiever te zijn, door te zwemmen, snorkelen, (peddel)surfen, kayakken, beachballen, badmintonnen en wandelen langs de branding.

Vorige week namen mijn liefje en ik voor het eerst van dit jaar een duik in de Middellandse Zee. Het werd tijd! Empirisch onderzoek toont aan dat wij dit elk jaar een paar dagen later doen. Dat is geen opzet of een bewust plan, het komt er eenvoudigweg niet van. Het water was heerlijk qua temperatuur maar het onderwaterzicht liet te wensen over. Niet vanwege plastic maar er zweefde natuurlijk afval rond. In de afgelopen twee weken verdronken er twaalf zwemmers in onze regio; in Torrevieja (La Mata), Guardamar, Cabo Roig en Alicante-stad. Veel stranden hebben nog geen wachters en de zee was nogal onstuimig. Onze ‘socoristas’ arriveerden inmiddels.  

Wat ook voor ophef zorgde, is een nieuw onderzoek van Spaanse onderzoekers van de Universiteit van Càdiz en personeel van de Hoge Raad voor het Wetenschappelijk Onderzoek (CSIC) naar plastic in de Middellandse Zee. Het zou gaan om een oppervlakte van 2,5 miljoen m2. Plastic, ondubbelzinnig van menselijke afkomst, is het dominante zwerfafval in deze zee. Men gebruikte een combinatie van aardobservatiesatelieten (van ESA), supercomputers en geavanceerde algortimen om dit aan te tonen, op basis van 300.000 beelden. Normaliter komt het zeewater nooit hoog genoeg om het drijvende plastic vanuit de ruimte te zien maar het hoopte zich op tot dichte plekken en daardoor lukte het nu wel. Men detecteerde tot dusver bijna 14.500 drijvende ‘rijen’ plastic, elk ongeveer langer dan 1km.

Wat hebben de Nijl, de Ebro, de Po, de Rhône en de Ceyhan (Turkije) met elkaar gemeen? Al deze rivieren monden uit in de Middellandse Zee. Daar dumpen ze liters zoet water en tonnen plastic. De grootste afvalkaart die de onderzoekers tot nu toe wisten te tekenen, beslaat 94,5km2 wateroppervlakte; net zo groot als 7.500 voetbalvelden. 

De meestvervuilde plekken zijn het noorden van de Alborànzee (schuin onder Malaga), voor de noordkust van Algerije, de Golf van Gabès (oostkust van Tunesië), voor de kust van Calabrië (westkust van Italië) maar vooral in het noordelijk deel van de Adriatische Zee (de kom Italië-Slovenië). Ze moeten nu maar eens gaan onderzoeken hoe gezond het is om te zwemmen in een plastic zee. Voor vissen en andere zeedieren is reeds bekend hoe gezond plastic is (not)...   

We ontvingen recent goed nieuws over de Chiringuito van Ramón die zou terugkeren naar ons lokale strand. Hij en zijn vrouw Marisol beheerden hier twee  tenten op het lokale strand Las Higuericas toen wij naar Pilar verhuisden. Op enig moment verdwenen de tenten maar hun zoon Juan-Mi zette de zaak voort aan het strand met zicht op de binnenhaven van Torre de la Horadada. 

Ons gemeentebestuur besteedde de exploitatie van de strandfaciliteiten dit jaar opnieuw aan. Er moest nogal veel geld worden betaald voor een chiringuito op het strand maar Ramón bood kennelijk succesvol op zijn oude plek. Joehoe! In het contract staat echter dat iedere exploitant vanaf dit jaar geheel vernieuwde faciliteiten moet hebben. En die heeft hij niet. We vroegen zijn dochter en zoon enkele weken geleden hoe het ermee staat. Naar verluidt, zou de tent de daaropvolgende week worden opgebouwd. Dat bleek niet zo te zijn. Een nieuwe strandtent heeft men voorlopig niet want ze blijken lastig te verkrijgen. Nu las mijn liefje deze week voor uit een lokale krant dat ze hun oude strandhuisje alsnog gaan gebruiken, op straffe van een boete van €3.000 (wegens overtreding van de contractvoorwaarde). Anders blijft er voor hen niets over van dit zomerseizoen. Veel geïnvesteerd maar niets verdiend. Tja. We volgen dit relaas op de voet. (Je eet er een van de lekkerste paëllas met zeevruchten van de omgeving.) Dan moet de prijs maar omhoog! Ik kan niet wachten tot 'onze' chiringuito terugkeert naar het oorspronkelijke honk. 

Leven aan zee is dus gezond, behalve als je aan de Mar Menor woont. Europa’s grootste binnenzee in de autonome regio Murcia raakte in de afgelopen decennia zeer vervuild. Niet met plastic maar met chemicaliën. Daar werd laatst door de Spaanse organisatie ‘Ecologen in Actie’ een zwarte vlag uitgereikt. Hoewel het uiterlijk van sommige stranden aan de binnenzee verbeterde, is deze lagune nog steeds in crisis. Daar moet je deze zomer maar niet gaan zwemmen. Ook lazen we recent dat het handmatig verwijderen van biomassa uit de Mar Menor (een langlopend project) over drie jaar tijd 24 miljoen euro kost. 

We hadden in deze contreien -met name in Murcia- recent een DANA die ervoor zorgde dat 100 miljoen liter regenwater met sediment in die binnenzee stroomde, vanaf het Campo de Cartagena. Dat is een berucht landbouwgebied waar men tientallen jaren achtereen illegaal giftige landbouwstoffen loosde in de Mar Menor. Dat veroorzaakte de ellende. Het bestuur van de regio sprak de verwachting uit dat het vele water de chemische en biologische parameters van de binnenzee deze keer niet uit balans zou brengen. Dat geloven we dan maar. 

De regionale regering liet het Murciaanse Instituut van Agricultural Research & Development and Environment (IMIDA) een zogenaamde ‘digital twin’ ontwikkelen om de toestand van het water in de binnenzee continu te monitoren en te voorspellen of er problemen gaan ontstaan. Met dit nieuwe detectiesysteem kunnen onder andere zuurstof, chlorofylniveau, zoutgehalte en troebelheid op verschillende controlepunten in de Mar Menor een week van tevoren worden voorspeld. Zo kan men dan tijdig actie ondernemen. Het systeem kan 20 miljoen gegevens integreren en zo een veelheid aan gepersonaliseerd algoritmen op dit ecosysteem loslaten. De modernste technologieën (onder andere IoT-sensoren) en kunstmatige intelligentie komen in het systeem samen. Deze ‘digitale tweeling’ kost tot nu toe 1.2 miljoen euro maar dat is geen cent teveel voor de bescherming van deze bijzondere binnenzee die zo lang is gemaltraiteerd. De eerste fase van het project is inmiddels voltooid. 

Nou denk ik niet dat je het alleen redt als je kunt voorspellen en kunt ingrijpen voordat het misgaat. Je moet ook maatregelen nemen ‘aan de bron’ en daarop handhaven. Dat wil zeggen dat de bemesting in het omringende agrarische gebied drastisch moet worden verminderd. Bovendien moet voortdurend worden gecontroleerd op illegale handelingen en toepassingen. Financieel fors beboeten en zelfs gevangenisstraffen geven helpt eveneens. De praktijk wees namelijk uit dat de meerderheid van de lokale boeren (landbouw en veeteelt) decennialang uitsluitend oog had voor hun eigen productie en hun eigen bedrijfsvoering en geen boodschap had aan het behoud van de natuur. (Waar heb ik dat meer gehoord?!) Het regionale bestuur had oogkleppen op, hield de boeren de hand boven het hoofd en keek weg van de problematiek. 

Maar men is goed bezig al is er nog een ellenlange weg te gaan voordat we zeker kunnen stellen dat de binnenzee niet vergaat. Het andere goede nieuws is dat er weer zeepaardjes (hippocampus) en grote steekmosselen  -ook wel nacro's genoemd (Pinna nobilis)- zijn aangetroffen in de wateren van de Mar Menor. Deze mosselsoort is de grootste in de Middellandse Zee en en de een na grootste ter wereld. Deze tweekleppige kan wel 1.20m hoog worden en 50 jaar leven. 

In het aquarium van de Universiteit van Murcia wordt al enkele jaren onderzoek gedaan naar de flora en fauna van de Mar Menor en de Middellandse Zee. Men zette er een soortenbank op van bedreigde schelpen en zeedieren. Daar lukte het de onderzoekers als eerste in de wereld om snuitzeepaardjes te reproduceren die vroeger voorkwamen in de binnenzee maar in 2023 zo goed als verdwenen waren door eutrofiëring. (Het water sloeg ten gevolge hiervan groen uit van de overvloed aan gifitige landbouwstoffen.) Zodra de kwaliteit van het zeewater substantieel verbetert, worden de diertjes teruggezet in de Mar Menor.

Gestolen baby’s

De geboortedatum van graaf Willem I van Holland? De komst van de Zwarte Dood naar Nederland? De Slag bij Heiligerlee? De inname van Den Briel? De Slag om Arnhem? Ken je deze datums uit je hoofd? Dan ben je geslaagd voor dit examentje! De eindexamens zijn in Nederland achter de rug, de resultaten zijn bekend. De rugzak kan aan de vlaggenstok. Onze twee schoolgaande jongens in Bali (eerste en vierde klas middelbare school) zijn beiden over. Joehoe! Hun vakantie is begonnen. 

Er was aan het einde van dit schooljaar veel te doen over het eindexamen Geschiedenis op VWO-niveau. Jaarlijks is het gewoonte een examen te laten maken door een Bekende Nederlander. Voor Geschiedenis op dat niveau viel de eer dit jaar te beurt aan historicus Maarten van Rossum. Hij maakte het examen met grote tegenzin, vond het een test voor idioten. Ik bekeek de inhoud. Bij vraag 1 moesten zes koningen in chronologische volgorde worden gezet. Wat leer je daar nu van? Daarna kregen ze 25 vragen over de gehele wereldgeschiedenis, op basis van bronnen. Het is de bedoeling dat een examen je vakvaardigheid aantoont. Van Rossum was van mening dat deze leerlingen alleen werden getest op hun puzzelvaardigheid. Hij vond dat ze na dit examen niets weten. 

Van Rossum pleitte voor de bevraging van slechts één periode in de geschiedenis en daarover dan analytische vragen. Er is in Nederlandse geschiedenislessen altijd veel nadruk gelegd op jaartallen kennen. Heel vroeger was dat nóg belangrijker dan nu. Er zijn mensen op leeftijd die de tijdslijn van de Romeinen die bij Mosa Trajectum de Maas overstaken (Maastricht in het jaar 0) tot aan het excuus van koning Willem Alexander over het Nederlandse slavernijverleden (2023) uit het hoofd kennen. Dat is inderdaad minder interessant dan dwarsverbanden leggen of overeenkomsten zien tussen vroeger en nu.

Dokter Eduardo Vela Vela, een invloedrijke medicus tijdens het militaire bewind van dictator Franco, blijkt een vakantiehuis te hebben gehad in El Mojón. In mijn woonplaats. Dat liet ik bezinken toen ik het hoorde... Deze arts was verantwoordelijk voor de illegale adoptie van duizenden Spaanse baby’s van met name alleenstaande moeders in Franco-tijd. Dat vertelde onze Zwitserse buurvrouw Liselotte ons tijdens een gezellig avondje fonduen bij haar thuis. Zij pretendeert niet de nieuwsbron van de wijk te zijn maar ze woont hier al wel vele jaren, langer dan ik. 

Het feit over zijn vakantiehuis hier kende ik niet al weet ik dat er best veel Madrilenen hier een huis hebben. We hebben er een aantal in de eigen straat. De geschiedenis van de talloze verdwenen baby’s tijdens het Franco-regime (1939-1975) kende ik wel. Het huis waarop Liselotte doelde, eveneens. Op een groot grondstuk ten westen van ons eigen huis staat een traditionele Spaanse bungalow. Je moet door een grote stenen boogpoort aan het einde van een cul-de-sac om het terrein te betreden. Ik had voorheen weleens voor de poort gestaan op een van mijn fietsrondjes in de woonwijk. Fraai gelegen, fraai aangelegd. Maar dus niet zo’n fraaie geschiedenis. Het is geen reden om te gaan verhuizen maar het gaf wel te denken. Het terrein met opstallen werd jaren geleden verkocht aan een nieuwe Spaanse eigenaar. Was die zich bewust van de rol van de vorige eigenaar in de vaderlandse geschiedenis? Zelf een Franco-aanhanger? (We hebben Vox-stemmers in de buurt...) Of juist het tegenovergestelde? Ik zal dat waarschijnlijk nooit weten. 

Het verhaal prikkelde mijn nieuwsgierigheid, geschiedenis-junkie als ik ben. Of het nu Nederlandse, Nederlands-Indische (Indonesische) of Spaanse geschiedenis betreft. Die interesse stopt overigens niet bij de grenzen van deze landen. De Deense filosoof Søren Kierkegaard zei ooit ‘life must be understood backwards but must be lived forwards’. Achteruit kijken om vooruit te kunnen (leven). Mijn idee. 

Dus ik zocht het uit. Eens een Shirley Holmes, altijd een Shirley! Dit soort reseach vind ik een van de leukste dingen om te doen als blogger. Het houdt mij lekker bezig en is leerzaam bovendien.

Eduardo Vela Vela (1933-2019) -het Spaanse woord 'vela' betekent 'kaars'- werd geboren in de provincie Burgos, in het noorden van Spanje. Als goed katholiek trouwde hij eind jaren ’50 van de vorige eeuw met de katholieke Adela en samen kregen ze zeven kinderen. Tijdens het Franco-regime werkte hij als gynaecoloog in de hoofdstad. Hij was een zeer ervaren arts met groot aanzien onder personen behorend tot de Spaanse elite. Na de dood van de dictator verbrandde de arts alle medische dossiers over geboorten en baby's. Op tachtigjarige leeftijd was hij nog steeds werkzaam als arts, in zijn huis in de Spaanse hoofdstad. Hij overleed daar op 88-jarige leeftijd. In een krantenartikel van recente datum las ik dat zijn kinderen vragen om posthuum eerherstel voor hem. Tja.  

Hij werkte van 1960 tot begin jaren '80 als gynaecoloog in diverse kraamklinieken in Madrid. In die tijd zette hij ook de beruchte privékliniek San Ramón op in Madrid. Dat was een medisch centrum dat onder zijn leiding werd ingericht als babyfabriek; beter gezegd: een illegale handelspost voor baby’s. Babyhandel werd zo big business en Vela & Co. verdiende er veel geld aan. Net geboren kinderen werden van hun biologische moeder gestolen en weggevoerd naar rijke adoptie-ouders met een kinderwens die het regime steunden. Er zouden zelfs baby’s naar Argentinië, Duitsland, Oostenrijk en Italië zijn gegaan. Gesimuleerde geboorten, pasgeborenen die onder vreemde omstandigheden stierven (of werden ingevroren ‘voor later onderzoek’), de verkoop van baby's en vervalsing van documenten waren aan de orde van de dag. 

Dit schandaal houdt nauw verband met de Spaanse Katholieke Kerk die onder het regime van Franco een leidende rol speelde in de sociale voorzieningen van het land, waaronder ziekenhuizen, scholen en kindertehuizen. Nonnen en priesters stelden wachtlijsten op van potentiële adoptieouders, terwijl artsen tegen moeders –veelal met een laag inkomen en alleenstaand– logen over het lot van hun jonggeborenen en hen vertelden dat die na de bevalling waren overleden. Het zou kunnen gaan om misschien wel 30.000 baby’s. In diverse krantenartikelen werd Vela omschreven als zeer arrogant en zonder een grijntje empathie. Hij had abortussen voorkomen, had voorkomen dat kinderen in gebroken gezinnen moesten opgroeien. Nee, hij had niets verkeerd gedaan! Een vermeend slachtoffer had ooit een gesprek met hem. Daarin toonde de arts zich van zijn wreedste kant: “Als je moeder niet van je hield, waarom wil je haar dan vinden? Laat de dingen zoals ze zijn.” 

Zuster María Florencia Gómez Valbuena (1925-2014) was een non die een leidende rol speelde in het complot. Ironisch genoeg behoorde zij tot de Orde van de Dochters van de Liefde. Ze zou ver familielid zijn van dokter Vela Vela. Zij werkte meer dan 30 jaar als maatschappelijk werkster in de kraamkliniek van Santa Cristina in Madrid. In die tijd leidde ze ook opvangcentra voor alleenstaande, zwangere vrouwen die ze probeerde te overtuigen om hun baby's af te staan. Haar handtekening stond op honderden adoptieformulieren. Mensen die haar leerden kennen, noemden haar autoritair, rigide, arrogant, streng en zelfs genadeloos. Een  ongeschikt profiel voor een maatschappelijk werkster!

Ze bleek te zijn geobsedeerd door jonge, alleenstaande moeders. Die bracht ze na de bevalling in slaap en in die tijd voerde ze haar misdaad van ontvoering en illegale adoptie uit. De gebruikte verdovingsmiddelen werden in rekening gebracht aan de adoptie-ouders. Zuster María wist dat de meerderheid van deze jonge moeders juridische hulp niet zou kunnen betalen. Zogenaamd bewaarde ze geen enkel document. Maar het was bekend dat ze een notitieboekje met blauwe kaft had waarin ze alle gegevens van de baby en de adoptie-ouders bijhield. Elk jaar met Kerst stuurde ze een kaart naar die families met de tekst ‘Vrolijk Kerstfeest. Laat de kinderen tot mij komen!’. 

De non bleef haar leven lang volhouden dat ze onschuldig was en weigerde stelselmatig om voor de rechter te verschijnen. Ze moest tweemaal komen getuigen maar beriep zich op haar zwijgrecht. Vier dagen voor haar dood kon ze niet aanwezig zijn bij weer een dagvaarding. Ze overleed in een kloosterbed in Madrid aan een longinfectie en werd daarna in het geheim begraven. Als ongelovige ben ik wel benieuwd of Petrus de hemelpoort voor haar openzwaaide... 

Inés Madrigal, voorzitster van de organisatie SOS Gestolen Baby’s (Bebés robados) van de regio Murcia, was de eerst vrouw in Spanje die dokter Vela Vela beschuldige van haar eigen illegale ontvoering. Ze werd in 1969 geboren in de San Ramón-kliniek. Ze zei niet op zoek te zijn naar wraak maar naar gerechtigheid. Bijna vier jaar lang probeerde het juridische team van de arts de rechtzaak tegen te houden onder het mom van gezondheidsproblemen. De aanklagers eisten een gevangenissstraf van twaalf jaar tegen de arts. In 2018 werd hij door een rechtbank in Madrid schuldig bevonden aan ontvoering, fraude en valsheid in geschrifte. Hij werd echter vrijgesproken vanwege verjaring van deze delicten; de termijn liep af in 1997. De verjaring blokkeert sindsdien honderden rechtzaken. Het Spaanse Hooggerechtshof besloot geen uitspraak te doen over een herziening van de verjaring. Vela Vela overleed in 2019. 

Inmiddels weet Madrigal wie haar biologische familie is. Een Amerikaanse DNA-test leidde haar naar een achterneef. Haar biologische moeder overleed in 2013. Er zijn echter vele duizenden Spanjaarden die nog steeds op zoek zijn naar hun gestolen kind, hun gestolen broer of zus. En geadopteerde kinderen die hun biologische moeder en andere familieleden zoeken.

Europa, een persoonlijke geschiedenis

Illustratie: Hajo de Reijger

Dit wordt weer een longread. Zelfs een lange longread. Het gaat om politiek van nu en belangrijke politiek bovendien. Ik heb regelmatig last van de wereld en dan is bloggen een goede uitlaatklep. 

Deze blog (mijn 1715de) gaat over onze kwaliteit van leven op continent Europa. Het vergt ongeveer 10 minuten leestijd van jou. Dus je kunt je wellicht voorstellen hoeveel tijd het bedenken, lezen en typen mij kostte. Hoe het ook zij, dank je wel voor je tijd en aandacht.   

Onlangs las ik een artikel in Trouw dat mij deed grinniken. Een unicum in deze dagen van doom & gloom. Het ging om een column van journalist en vaste columnist Stevo Akkerman. Hij beschreef dat hij net van het stemhokje kwam en daarna direct doorliep naar zijn rommelkast om de stofzuiger te inspecteren. BBB-partijleidster Caroline van der Plas had namelijk in het slotdebat bij Op1 de EU-betutteling gehekeld aan de hand van de Brusselse stofzuigerrichtlijn. Akkerman vindt die stofzuigerrichtlijn in één woord geweldig. Deze apparaten zijn door die richtlijn zuiniger, stiller en efficiënter geworden, met op Europese schaal een gigantische energiebesparing. 

Dat zit zo. De Ecodesign-richtlijn stamt uit 2009. Er werkte een klein team van Europese ambtenaren aan maar de impact van hun werk bleek groot. Stofzuigers van meer dan 2.000 watt bleken voor 1.200 watt ‘luchtverwarmers’ te zijn. Toen kwam de richtlijn. Sinds 2017 ligt die inmiddels op 900 watt. Dat zuiniger zuigen -dat moet Nederlanders aanspreken- zal vanaf 2030 23 terrawattuur (TWh) besparen. Ter vergelijking: de kerncentrale van Borssele produceert jaarlijks 3,8 TWh. Tel uit je winst. Het Ecodesign-Impact-rapport van 2020 vermeldt nóg beter nieuws. Over dat jaar werd een totale besparing van 1.037 TWh behaald. Dat is meer dan de hele Nederlandse energieconsumptie van dat jaar (933 TWh). Nou Caroline weer! 

Dit voorbeeld geeft aan dat er wel degelijk goede dingen komen uit ‘Brussel’ maar ook hoe populistisch Boer-Burger-Beweging als partij werd in de afgelopen periode. Ik durf zelfs te stellen: sinds deze partij met de PVV in een coalitie zit. De geest kwam uit de fles... Iets dat uitstekend werkt, wordt gediskwalificeerd omdat het daar vandaankomt. Wat wel wordt vergeten in die kringen, is dat elke lidstaat moet instemmen met elke nieuwe Europese wet! 

Nederland bezet sinds dit jaar 31 zetels in het Europese Parlement. Tijdens de Europese verkiezingen zijn er in totaal 720 zetels te verdelen, ieder land heeft een aantal zetels, naar grootte. Zo heeft Polen er 53, Spanje 61, Italië 76, Frankrijk 81 en Duitsland (de grootste lidstaat) 96. 

Extreem- en radicaal-rechtse partijen behoren tot verschillende families in het Europees Parlement van de Europese Unie. Tot de fractie Identiteit & Democratie -ze staan niet per se democratie voor in de ware zin des woords- behoren onder andere: PVV, Vlaams Belang (België), Rassemblement National (Frankrijk), FPÖ (Oostenrijk) en Lega Italia. Wie van ‘eigen volk eerst’ de basis van het verkiezingsprogramma maakt, komt vanzelf in conflict met de anderen. Alternative für Deutschland (AfD) werd onlangs uit deze fractie gezet. Dan moet je het wel heel bont hebben gemaakt. (Het gebeurde vanwege vermoede banden met Rusland en China.) 

Tot de fractie Europese Conservatieven en Hervormers behoren onder andere: Fratelli d’Italia, PiS (Polen) en Vox (Spanje). Zij belijden een oerconservatief katholicisme. Ze zien zich als hervormers van binnenuit. Ik zou ze liever de vijfde colonne van de Europese Unie willen noemen. Voorheen wilden zij de Europese Unie nog verlaten maar door Brexit weten ze dat dit niet goed uitpakt voor het land. Aanvankelijk zeiden ze de Europese Unie te willen ‘uithollen’ maar dat woord is inmiddels ook in de ban. 

De extreem-rechtse partij van Viktor Orbán, Fidesz (Hongarije heeft 21 zetels) is niet gelieerd aan enige fractie. Orbáns partij zat aanvankelijk bij de Internationale Liberalen en switchte later naar de fractie Europese Volkspartij (de christen-democraten) maar liep ook daar weg. De partijleider, een machtswellusteling bij uitstek, wilde zijn eigen fractie starten maar vond daarvoor onvoldoende steun in Brussel. De partij behoort nu tot de Niet-Ingeschrevenen.   

Het goede nieuws dat hieruit valt te destilleren, is dat radicaal- en extreem-rechts geen monolitisch blok vormen. Ze zijn nogal versnipperd. Deze Europese verkiezingen bouwden wel voort op de zegetocht van extreem-rechts die we eerder zagen in individuele landen. Het royement van AfD verhinderde niet dat ze als tweede partij van het land eindigde, met ruim 16% van de stemmen. RN werd veruit de grootste in Frankrijk, met 30% van de stemmen. Dat geldt ook voor de Oostenrijkse FPÖ, die 28% van de stemmen behaalde. Orbans partij kreeg wel veel stemmen maar verloor twee zetels ten opzichte van de vorige Europese verkiezingen. (Zijn grootste politieke tegenstander noemde dit 'het begin van het einde'...) De PVV, Neerlands eigen extreem-rechtse politieke partij, behaalde geen monsterzege maar wel een winst van vijf zetels (totaal 6). Ik ben verheugd over het feit dat Forum voor Democratie (radicaal-rechts) uit het Europese Parlement verdwijnt; die partij verloor alle vier zetels. ‘Good Riddance’, zeggen ze dan in Engeland. We zijn dit soort partijen liever kwijt dan rijk. Minder is meer. 

In Nederland viel de opkomst onder kiezers van de nieuwe coalitiepartijen tegen. BBB krijgt 2 zetels (komt van 0) , VVD 4 (1 zetel verlies) en NSC 1 (komt van 0). Deze relatief lage opkomst, 46,8% van de kiezers, speelde pro-Europese,  progressieve partijen wel in de kaart. 

Groen Links-PvdA werd de grootste partij met 8 zetels (wel 1 zetel verlies) en dat vond ik positief. Elke tegenstem is er een! In Den Haag, waar ook de Nederlandse stemmen uit het buitenland worden meegerekend, won de partij met beslissende cijfers (PVV eindigde daar als nummer 2). In Spanje werd de Partido Popular nipt de grootste, ruim 34% van de stemmen. De sociaal-democraten (PSOE) kwamen op 30% van de stemmen; omgerekend zijn dat 20 zetels. Radicaal-rechtse partij Vox behaalde nog geen 10% van de stemmen. Dat betekent echter wel een verdubbeling van het aantal zetels (nu 6) ten opzichte van de vorige verkiezingen. 

Iets meer dan 50% van de burgers in de Europese Unie gingen naar de stembus. Het politieke midden hield stand maar op uiterst rechts gaan partijen met elkaar zeker zand in de Europese machine strooien. We gaan in de komende maanden zien hoezeer de nieuwe samenstelling van het Europese Parlement is verenigd in verscheidenheid. 

Vriend Piet maakte mij onlangs attent op het tv-programma Buitenhof (NPO1) waarin een interessante spreker uit het Verenigd Koninkrijk aan het woord kwam. Het gaat om de Britse historicus en auteur Timothy Garton Ash (1955) die daar de Nederlandse vertaling van zijn boek ‘Europa, een persoonlijke geschiedenis’ kwam toelichten. 

Piet en ik delen een grote interesse in geschiedenis en we zijn beiden veellezers. Zelf las ik het boek van Garton Ash daarna in de oorspronkelijke taal. De Engelse titel is ‘Homelands. A personal history’. Garton Ash is hoogleraar Europese Studies aan de universiteit van Oxford. Hij is de ideale gids door ‘de geschiedenis van het heden’ vanwege zijn driedimensionele ervaring: die van historicus, van zeer bereisde journalist en van politiek actieve intellectueel. Als contemporaine Europeaan voelt hij zich thuis in het buitenland. Ook dat sprak mij aan. Hij zegt daar onder andere over ‘we kunnen onze ouders niet kiezen maar wel wie we zelf willen worden’ (p.12). 

De schrijver is weliswaar een paar jaren ouder dan ik (hij is een heuse ‘baby boomer’) maar ik kon mij inleven in zijn ervaringen en bevindingen. Hij leert als jongeman drie talen vloeiend spreken: Frans, Duits en Pools. Die behoren tot de elementaire taalfamilies van Europa en brengen hem dichter bij wat hij wil lezen en weten over continent Europa. 

Het persoonlijke aspect maakt een boek te allen tijde aansprekender, vind ik. Sinds zijn 18^de houdt Garton Ash een dagboek bij van alles dat hij zag, hoorde en las op en over het Europese continent. Dat blijkt nogal wat te zijn. Het maakte hem tot de geëngageerde waarnemer die hij nu is. Hij is eerlijk over zijn twijfels en zorgen en de fout die hij zelf maakte. Twee liberale verdedigers van vrijheid kwamen in botsing met elkaar. Hij noemde Ayaan Hirsi Ali in een boekrecensie op controversiële wijze een Verlichtingsfundementaliste. (Daarvan heeft hij spijt tot op de dag van vandaag.)

Garton Ash bezocht Oost-Duitsland als student meermalen (ik ook), woonde een tijd in de toenmalige DDR, was erbij toen de Berlijnse muur viel (dat noemt hij ‘de Europese 9/11’), was aanwezig op de scheepswerf van Gdansk waar de Poolse solidariteitsbeweging Solidarnosc ontstond (hij raakte goed bevriend met Václav Havel), was toeschouwer op de pleinen van Warschau, Praag en Boedapest waar geschiedenis werd geschreven. Hij maakte de hereniging van Oost- en West-Duitsland van dichtbij mee alsmede het uiteenvallen van de Sovjetunie (ontmoette Gorbatsjov een aantal keren). Hij was ook aanwezig op het Maidanplein (Kiev, Oekraïne) ten tijde van de Oranjerevolutie (2004) en de protesten na de Krim-annexatie (2014). Hij interviewde alle politieke en intellectuele grootheden in Europa die ertoe deden en doen; van oost tot west. Hij hield echter ook altijd contact met ‘gewone burgers’. Het maakt hem tot een bijzonder invloedrijke publicist. 

Dit boek behandelt de Europese geschiedenis en de grote politieke transformatie vanaf het begin van de 20^ste eeuw tot nu. Vrijheid en Europa zijn de twee aspecten die de auteur het meest na aan zijn hart liggen. Hij kreeg dat met de paplepel ingegeven: zijn Britse vader vocht in Frankrijk mee op D-Day. Een aantal van diens beste vrienden overleefden die gevechten niet. De auteur hangt zijn boek op aan twee historische tijdvakken: naoorlogs (post-war) en na de muur (post-wall).

We hebben als Europeanen vandaag de dag veel te verliezen. Die wetenschap moet niet verlammend werken, zoals velen van de naoorloogse generatie ervaren. (Dat herken ik.) Ook hier kan geschiedenis ons helpen. Om het heden te begrijpen, moeten we het verleden kennen. Of we nu het islamitisch terrorisme, de opkomst van het Europese extreem-rechtse populisme of de revanchistische wending in Rusland willen begrijpen, we vinden nuttige aanwijzingen in de geschiedenis van Europa. De auteur ontpopt zich tot een meeslepende duider, met gevoel voor humor en ironie. 

Werkelijk alles komt in dit rijke boek aan bod! Min of meer in chronologische volgorde: de Eerste en Tweede Wereldoorlog, de Koude Oorlog, het IJzeren Gordijn, de Hongaarse revolutie en andere opstanden in de communistische satellietstaten van de Sovjetunie, het uiteenvallen van die Unie, de opkomst van de Oost-Europese oligarchen, de ontstaansgeschiedenis van de Europese Gemeenschap (nu Europese Unie) en de machtsverhoudingen in die unie, de gevolgen van eerder Europees kolonialisme, de studentenopstanden van 1968, de oorlog op de Balkan en het uiteenvallen van Joegoslavië, de opkomst van de radicale islam en de vele aanslagen op Europees grondgebied, de Amerikaanse 9/11 en de relatie met Europa (bestrijding War on Terror), Poetins misdaden in Oost-Europa (bezetting van Georgië, de Krim en de Donbas), de invloed van China op de Europese Unie, de invloed van de financiële crisis, de migratiecrisis, de druk om armoede en sociale ongelijkheid aan te pakken, klimaatverandering, Brexit, de oorlog in Oekraïne. En niet te vergeten: de toekomst van de Europese Unie, al beschikt Garton Ash niet over een glazen bol.

In 1948 werd in Den Haag een instituut opgericht dat de Raad van Europa werd genoemd. Dat vertegen woordigde de naoorlogse aspiratie om een beter Europa, een Europeser Europa op te richten. Een Europa van vrijheid, democratie, rechtstatelijkheid, respect voor de menselijke waardigheid en voor mensenrechten.

Het Christendom was eeuwenlang het belangrijkste verbindende aspect van Europese eenheid in verscheidenheid. De oprichters van het nieuwe Europese project waren het er echter over eens dat de waarden voor een Europese Unie niet moesten voortkomen uit het christendom maar uit de erfenis van de Europese Verlichting en de Wetenschappelijke Revolutie in de 17^de en 18^de eeuw. De unie moest zijn gebaseerd op empirische, wetenschappelijk aantoonbare, op feiten gebaseerde waarheden; niet op religieuze aannames. 

Het Latijnse motto van de Europese Unie is ‘in varietate concordia’, eenheid in verscheidenheid. Inmiddels werd dat ‘united in diversity’, ofwel verenigd in verscheidenheid. Garton Ash noemt Europa een veelomvattend kunstwerk, niet gemaakt door een megalomane componist maar door miljoenen handen gekneed, over duizenden jaren tijd. En iets waaraan continu moet worden geschaaft. 

Volgens de auteur maakten westerse liberalen de fout door te vertrouwen op de ongefundeerde veronderstelling dat de geschiedenis ‘gewoon’ zijn gang zou blijven gaan. De liberalen van na de Koude Oorlog bekommerden zich onvoldoende om de ontstane economische ongelijkheid op het continent en zorgden ervoor dat het liberalisme plaats bood aan de lelijke tegenhanger ervan: het neoliberalisme. 

Garton Ash schrijft dat een politiek geïnteresseerde Sneeuwwitje die op nieuwjaarsdag 1989 in slaap zou vallen en op 1 januari 2007 wakker zou worden haar ogen niet zou geloven. Landen als Estland, Letland and Litouwen die voorheen niet eens op de kaart bestonden als souvereine landen, maakten ineens deel uit van de Europese Unie (en van de Navo). Datzelfde gold voor de Tsjechische Republiek en Slowakije (inmiddels gescheiden), Hongarije, Polen, Roemenië, Bulgarije en Slovenië. Daarmee werd het de tot dusver grootste fundamentele reconstructie van de Europese Unie sinds 1945. 

Hij stelt dat Poetin in 2002 nog officieel verklaarde ‘dat Oekraïne een onafhankelijke, soevereine natiestaat is die vrij is zijn eigen pad naar vrijheid en veiligheid te kiezen’ (p.187). Ook de oostelijke uitbreiding van de NAVO vond hij destijds geen probleem. Hij zei toen ook dat hij dit militaire verbond niet als vijand zag. Het kan raar lopen in de geschiedenis... 

Mensen als hij -en ik- zijn gemotiveerd door wat hij ‘de geheugenmachine’ noemt, een levendige herinnering aan de hel op dit continent. Alhoewel niets deze persoonlijke herinnering kan evenaren, stelt Garton Ash dat er volop andere manieren zijn waarop kennis over het verleden kan worden opgedaan en overgedragen; literatuur is daarin een belangrijk medium. Zelf is hij een begaafd stylist die de geschiedenis al schrijvend echt tot leven laat komen. 

Rond het tweede decennium van de 21^ste eeuw was er voor het eerst een generatie jonge Europeanen die alleen maar een vreedzaam, vrij Europa hadden gekend dat voornamelijk uit liberale democratieën bestaat. Het is niet verwonderlijk dat zij de neiging hebben dit als vanzelfsprekend te beschouwen. Ook dit jaar bleek dat jongeren moeilijk naar de stembus zijn te bewegen. 

Enkele van de memorabele uitspraken die ik in het boek aantrof: ‘een Europeaan kan meer thuislanden hebben maar niemand voelt zich thuis in alle delen van Europa’ (p. 15), ‘human beings have never succeeded in building heaven on earth, even when they have tried. But they have repeatedly built hell on earth’ (p. 26), ‘een democratisch Rusland is een contradictio in terminis, als gefrituurde sneeuwballen’ (p. 182), ‘[..] although there are no perfect heroes, there is heroism’ (p. 195). En heel veel meer, teveel om hier te benoemen.

De muur die Hongarije in 2015 begon te bouwen langs de eigen 175km lange zuidgrens om migranten tegen te houden, noemt de auteur het nieuwe IJzeren Gordijn van Europa. Hij verwondert zich erover dat de twee landen in Centraal-Europa (Oost-Europa) die als eerste in opstand kwamen tegen de onvrijheden in het communisme, Hongarije en Polen, nu het extreem-rechtse blok van Europa vormen. De premier van Hongarije (Orbán) verkondigt al geruime tijd een alternatieve visie voor Europa: anti-liberaal, sociaal-conservatief, pronatalistisch (oproepen tot meer witte geboortes), Christelijk en ethno-nationalistisch. Volledig tegengesteld aan de waarden van de huidige Europese Unie. Charles de Gaulle zei ooit: ‘patriotisme is liefde voor het eigen land, nationalisme is haat voor de ander’.

Twee kunstwerken van de Spanjaard Ginés Serrán-Pagán in Ceuta, de Spaanse enclave aan de Marokkaanse noordkust (overgedragen door Portugal medio 17^de eeuw), zijn de perfecte metaforen voor de Herculestaak -synoniem voor een bijna onmogelijke opdracht- die de Europese Unie heeft: de twee pilaren van elkaar scheiden maar ze ook samenbrengen. Europa moet zijn buitengrenzen beschermen om het continent van de rest van de wereld af te schermen. Open samenlevingen zouden open grenzen moeten hebben maar dat zou heel snel het einde betekenen van vrije Europese gemeenschappen, vooral die met een een goed ontwikkelde verzorgingsstaat en een hoge levensstandaard. Europa, met meer dan 13.000km landgrenzen en 53.000km grens in het water kan eenvoudigweg niet zonder grenzen. Tegelijkertijd moet Europa de pilaren bijeenhouden, uit zelfbescherming en om trouw te blijven aan de eigen waarden: een veilige plek bieden aan burgers, inclusief vluchtelingen. 

De Europese Unie van nu met al zijn fouten, beperkingen, hyprocisie en bureaucratie, is nog altijd beter dan het Europa dat Garton Ash in de beginjaren ’70 van de vorige eeuw aantrof. Laat staan de hel waarin zijn vader als jonge soldaat leefde.

Alleen als blok is het sterk genoeg om zich te verdedigen in een allengs brutere wereld. Europese afspraken zijn nodig in een wereld vol grensoverschrijdende problemen. Maar willen we ‘Fort Europa’ worden voor een bevoorrechte klasse? Dat lijkt wel de richting te zijn waarin de Unie momenteel beweegt. De mens en de historicus Garton Ash vindt dat echter moreel ontoelaatbaar en politiek onhaalbaar. Mondiale bevolkingsbewegingen moeten worden gezien als een potentieel positief verschijnsel en niet als bedreiging; vooral voor landen die te maken hebben met een ernstige demografische achteruitgang (zoals Nederland met zijn vergrijzing). Dit lijkt mij een mooie afsluiter voor de bespreking van dit interessante boek. 

Het was nog een hele kluif om deze blog op tijd af te krijgen maar dit is mijn kleine bijdrage aan een beter Europa. Dit continent en de Europese Unie zijn complexe materie met vele aspecten die de auteur met dit boek heel knap met elkaar in verband brengt. Het gaf mij als lezer veel stof tot nadenken, het wierp regelmatig nieuw licht op een aantal heikele kwesties. Absolute aanrader! 

Elke politieke partij moet nu een definitieve keuze gaan maken voor een Europese fractie in het parlement. De eerstvolgende belangrijke stemming gaat over de benoeming van de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie. Ursula von der Leyen (de huidige) heeft de beste papieren, zeker nu de christen-democraten met afstand de grootste fractie werd. Maar het is geen gelopen race voor haar. Ze moet eerst door een meerderheid van de regeringsleiders worden voorgedragen maar het Europese Parlement stemt uiteindelijk over de benoeming. 

Intelligent kijken

Er was recent in de Nederlandse en Spaanse pers veel te doen over illegale streamings diensten. Afgelopen weekend werden in Spanje acht mensen gearresteerd die zich hiermee bezighouden. De hoofdverdachte is een Nederlander. Er worden miljoenen -zelfs miljarden- verdiend aan deze business. Een onderzoek van de Bournemouth University toonde aan dat er nergens in Europa relatief zoveel gebruik wordt gemaakt van dit soort illegale diensten als in Nederland. In heel Europa gaat het om meer dan 17 miljoen mensen. Ruim 8% van hen, bijna anderhalf miljoen kijkers, is van Hollandse bodem. Us bin zuunig... maar daarmee is niet alles te vergoelijken. Achter dit soort illegale streamingsdiensten zitten vaak criminele organisaties die betrokken zijn bij wapen- en mensenhandel. Er gaan overigens steeds meer stemmen op om ook abonnees van dit soort illegale diensten aan te pakken. Italië nam daarin het voortouw. 

In de afgelopen weken was Nederlandse tv kijken via Canal Digitaal hier een drama. De dagelijkse melding op het scherm -‘geen of slecht signaal’- was op enig moment niet meer te harden... Het beeld bleef hangen, er waren geen of sterk haperende, gesproken teksten en meer van dit soort storingen. Wat was hier aan de hand?! Na wat zoekwerk bleek dat er bij Canal+ grote onenigheid ontstond met een satellietpartner waardoor het product moest worden aangepast om bandbreedte vrij te maken. Een nogal ingrijpende, structurele verandering. Zonder de klant daarvan op de hoogte te brengen. 

Uiteindelijk was de suggestie van het bedrijf aan de klant om dan maar handmatig zelf de parameters van de transponder(s) aan te passen in de meegeleverde software. Taai, technisch gedoe. Ik geef het je te doen. Mij lukte het niet eens de betreffende sectie in het menu te vinden. Wij kregen er een sik van maar wij niet alleen: Nederlandse vakantiegangers in caravans en campers vloekten de boel bij elkaar. Hun dure, automatische zenderzoeker werkte ook niet meer. 

Het regende klachten op internet. Op Trustpilot krijgt Canal Digitaal 1 ster (van de vijf). De klachtentelefoon werd niet opgenomen, er werd een bandje afgespeeld. De klant moest maar contact zoeken met een dealer. Dat was ook het advies aan de klant in het buitenland. Menigeen zal geen EK Voetbal kunnen kijken op de camping deze zomer. Daarmee kwalificeerde het bedrijf zich met twee vingers in de neus voor het WK Schenenschoppen.

We betalen al meer dan 20 jaar voor een Canal Digitaal-abonnement. Een Spaanse technicus onderhoudt onze spullenboel hier. Soms moet hij na een storm het systeem opnieuw kalibreren. Maar de recente storing was andere koek. We vroegen ons in alle ernst af of we het niet moesten inruilen voor iets anders. De kwaliteit van de uitzendingen was bar en boos. Mijn liefje en ik zijn vooral NPO1 en 2-kijkers: Sophie & Jeroen (met een voorkeur voor Jeroen), Op1, Nieuwsuur, Tijd voor MAX, Vroege Vogels en andere natuurprogramma’s, documentaires, cabaret, Dwars door de Lage Landen en vergelijkbare programma’s. NPO3 kijken we nooit en er is slechts één favoriet programma per jaar dat bij de commerciëlen wordt uitgezonden: Masterchef Australia (NET5). De rest van de pulp uit de koker van John de Mol (Talpa) kan ons gestolen worden. 

Vanzelfsprekend kun je Nederlandse tv-programma’s terugkijken op een tablet of ander mobiel apparaat en dat deed mijn liefje in de afgelopen weken regelmatig. Een mens wil toch bijblijven met de dingen die in het Vaderland worden gezegd!  Zeker als dat verstandig en genuanceerd gebeurt. 

De gedachte om via een ander medium naar onze favoriete NPO-programma’s te kijken, was niet nieuw in Huize Barefoot. Via NPO Start kun je gedurende (ongeveer) een week NPO-programma’s gratis terugkijken. Je krijgt dan wel reclames te zien. Via NPO Plus kun je datzelfde doen voor een klein bedrag per maand, maar dan zonder reclame. 

We onderzochten al eerder of we naar NLZiet konden overstappen maar ons merk en model smart tv bleek niet te worden ondersteund door de dienst, volgens de gegevens op de website. Bovendien lazen we dat een Nederlands adres is vereist voor het afsluiten van een abonnement. Dat laatste vond ik grote onzin. Waarom zou een streamingsdienst die zich erop voorstaat dat je ‘overal in Europa kunt kijken’ dat als conditie stellen? Dat is niet meer van deze tijd.

Iemand in de vriendenkring opperde dat we dan maar een nieuwe smart tv moesten aanschaffen van een ondersteund merk. Een adres in Nederland kon zo voor ons worden geregeld. Een begrijpelijk advies maar toch vond ik dat niet goed. Onze tv is niet oud, het beeld is meer dan goed en de kast mooi. Die ga je dan niet zomaar inruilen voor iets anders; daarover waren mijn liefje en ik het eens. Je kunt een smart tv hier weliswaar een goed tweede leven verschaffen. We hebben in de eigen woonplaats kringloopwinkels en je kunt de Spaanse Marktplaats, ‘Mil Anuncios’ (1000 advertenties), gebruiken als verkoopkanaal. Bovendien hebben we lokale Marokkanen die gretig iets van je willen overnemen, zeker als het voor niks is. 

Onze Deense buurman biedt regelmatig tweedehands spullen te koop aan via Facebook Marktplaats en is daarin suksesvol. Zo verkocht hij onlangs mijn weinig gebruikte opblaasbare kayak inclusief accessoires aan een jong Spaans stel uit Murcia. Er was geen animo voor in de lokale kennissen- en vriendenkring. (Door een eerdere ongelukkige val met de fiets werd mijn linkerschouder een probleem bij het kayakken dus varen is geen fun meer. Jammer maar helaas...) 

Na conclaaf met een Nederlandse vriend met veel technische kennis besloot ik de laatste generatie van Google Chromecast aan te schaffen; model 4K. Daarmee kun je -haarscherp- programma’s kijken vanaf een mobiel apparaat op een intelligente tv. Zo gezegd, zo gedaan. Ik koop mijn electronica bij voorkeur in een lokale electronicawinkel. Voor mij is dat Horadada Informatica, een klein bedrijf met een groep capabele kerels die een goede klantenservice verlenen. 

De Chromecast werd geleverd met een uiterst summiere handleiding in Spaans en Italiaans. Ik blijf het wonderlijk vinden dat er hier standaard geen Engelstalige beschrijving wordt meegeleverd. De Google Home app (ook in het Spaans), de virtuele assistent, installeerde ik op de mobiele telefoon. De installatie kon beginnen. 

In de Volkskrant stond onlangs een uitgebreid essay van ontwerpwetenschapper Jasper van Kuijk over de worsteling die vele gebruikers hebben met het toepassen van (nieuwe) technologie. Hoe mooi zou het zijn als apps en slimme apparaten echt gebruikersvriendelijk worden! Ik ben het geheel met hem eens dat gebruikersgemak van groot belang is bij de acceptatie van innovatie. Volgens een recent rapport van de Nederlandse Bank worstelt een op de zes Nederlanders boven de 18 jaar met digitaal betalen. Zelf laat ik financiële transacties graag aan de CFO van het huis over maar dat is een ander verhaal. 

Circa 2.6 miljoen Nederlanders blijken moeite te hebben met pinnen of internetbankieren. Daartoe behoren met name mensen op leeftijd, laag opgeleiden, mensen met een beperking (fysiek of visueel) en laaggeletterden. Dat gebruiksgemak vormt een extra urgente uitdaging doordat onze omgeving steeds complexer wordt. Het gevaar van ‘featuritis’, een ongebreidelde wildgroei aan functies, ligt in de ICT op de loer. Het probleem wordt nóg groter als we slimme digitale producten ook nog eens aan het web koppelen; het zogenaamde Internet of Things (IoT). Denk daarbij bijvoorbeeld aan apps en slimme apparaten die de lichten in je huis, je thuisdisco en je koelkast aanzetten, je rolluiken, deursloten en rookmelders activeren, etc. 

Mensen hebben doorgaans niet zozeer problemen met complexe maar wel met gecompliceerde producten. Gemakkelijk is: transparant, intuïtief en eenvoudig te doorgronden, gecompliceerd (het tegenovergestelde) is ongewenst. 

De installatie van de Chromecast was ook hét moment om de knoop door te hakken en het Canal Digitaal-abonnement op te zeggen. Onze vriend in Nederland, die jarenlang zijn adres voor dit doel beschikbaar stelde, sprak na een wachttijd van ruim 20 minuten met de klantenadministratie. Daar werd hij allervriendelijkst te woord gestaan, naar verluidt. De medewerkster vroeg hem niet waarom hij opzegde. Wel dat hij als trouwe klant altijd mocht terugkeren. Maar waarom zou je dat doen? Canal+ gaat bepaalde HD tv-programma’s terugzetten naar SD-kwaliteit (achteruitgang) maar de prijs van het abonnement wel per 1 juli verhogen. 

Het kastje van de smart card ontkoppelde ik en maakte zo een HDMI-poort op de tv vrij voor het nieuwe apparaat. Aangezien we de afgelopen week klussers over de vloer hadden, lieten we hen ook de satellietschotel van de wand verwijderen. 

Wij hebben hier sinds de verhuizing een stabiele, snelle internet verbinding via glasvezel. Dat is een perfecte basisvoorwaarde voor internet tv. Het was dan ook tijd voor de vervolgstap: alsnog een abonnement op NLZiet afsluiten. Ook dat verliep verbazingwekkend eenvoudig. We hadden helemaal geen Nederlands adres nodig. Waarom schrijft men dat dan op de website? 

Met dit programma kun je live NPO- en andere programma’s aanschouwen, terug- en vooruitkijken. Je krijgt een gratis proefperiode van twee weken, daarna gaat het gekozen abonnement in. Er zijn drie keuzen: Basis (40 zenders op 1 apparaat voor €7,95 per maand), Premium (40 zenders op twee apparaten tegelijkertijd voor €9,95 per maand) en Extra (ook nog BBC en andere themakanalen, voor €11,95 per maand). Je kunt als abonnee op elk moment opzeggen. Nederlandse vrienden op Campoamor probeerden het uit maar de kijkkwaliteit liet te wensen over. Zij stopten met het experiment. Nederlandse vrienden die eveneens in onze woonplaats wonen, zijn echter dik tevreden. Wij streamen nu dus ook -legaal- vanaf een tablet naar de Chromecast en kijken weer met genoegen naar NPO 1 en 2. Op onze ‘oude’ intelligente tv.

Het is nogal ironisch dat NLZiet-kijkers afgelopen weekend een uur lang niet de Champions League-finale konden volgen. Het internetplatform bleek last te hebben van storing. Wellicht is het niet-zo-intelligente voetbal het probleem? Zelf weet ik nog niet of ik het aanstaande EK Voetbal in Duitsland ga volgen.

Vanity Wall

Onlangs las ik een lang en intrigerend interview met Michiel Vos (53) in de Volkskrant. Onze man in Amerika noemt zichzelf geen journalist maar wat is hij dan wel? Amerika-duider, naar eigen zeggen. Hij is getrouwd met Alexandra Pelosi (dochter van) en ze wonen met hun twee zonen in New York. Vos is schoonzoon van Nancy Pelosi (1940), de voormalig spreekster van het Huis van Afgevaardigden in Washington D.C. 20 jaar lang was zij een gezaghebbende Democrate. 

Vos schreef een nieuw boek over zijn ervaringen en bevindingen aldaar, getiteld ‘Vos in de VS’. Sinds hij filmmaakster Alexandra Pelosi leerde kennen en ze verliefd werden, maakt hij deel uit van een invloedrijke Amerikaanse politieke clan met Italiaanse roots. Nancy is de Godmother, Michiel (‘Meheel’) naast schoonzoon ook dienend lid van de familie. De schoonfamilie is hecht en bemoeit zich overal mee. De familie komt op de eerste plaats en er is een code: je valt elkaar nooit af. Die positie brengt hem op plekken waar andere correspondenten nooit zullen komen. Maar die heeft een prijs... 

Je moet kennelijk een half miljoen dollars per jaar verdienen wil je überhaupt op Manhattan kunnen wonen. Amerikanen kijken ook altijd of je iets doet waar de ander iets aan heeft. Alles is een opportunity, en als die opportunity er niet is, ‘what are we wasting our time for?’ 

Het Amerikaanse systeem is transactioneel: jij zet je in voor de clan en zelf gebruik je dan de ervaringen die je meemaakt voor het werk voor radio en tv. Als Vos naar een geldinzamelingsavond komt, wordt er van hem verwacht dat hij een praatje maakt met de vrouw die een Rembrandt aan de muur heeft hangen. Want hij is een Europeaan, dus hij weet iets over kunst. En over die ontmoetingen schrijft hij dan in zijn boek. Als hij ergens is als familielid, is hij daar niet als journalist. Hij kan gebruiken wat hij ziet, maar als er iets nieuwswaardigs wordt gezegd, houd hij zijn mond. De clan gaat voor. 

Vos zijn Nederlandse moeder, lerares Frans, was niet onder de indruk van de Amerikaanse cultuur. Ze keurde Amerika af. Hij werd Amerikaan (in zijn doen en laten), zette zich -in haar ogen- teveel in voor de Italiaans-Amerikaanse clan. Van huis uit was hij namelijk niet zo familiegericht. Echtgenote Alexandra was geen ‘delicate little flower’, ze viel niet goed bij de Nederlandse familie. Grote gebaren, luid, bepaald geen muurbloempje. Zelf zegt Alexandra daarover ‘I’m a little much for the Dutch’. De relatie tussen de nuchtere Hollandse moeder en de veramerikaniseerde zoon verslechterde in de loop van de tijd. Maar dat gleed van hem af, Vos is niet van de confrontatie. (Zijn moeder overleed eind 2023; ze vergaven het elkaar tenslotte...) 

Als je in Amerika iets voorstelt, de juiste mensen kent, dan wil je dat tonen. Daarvoor richt je dan een Vanity Wall in je huis in. Daar schamen Amerikanen zich niet voor, zij kennen überhaupt nauwelijks schaamte. Vos noemt het leven in Amerika sowieso één groot fotomoment, altijd met een brede glimlach. 

Vos noemt dat het bevrijdende van zijn nieuwe (schoon)moederland. Europeanen vinden dat wellicht plat en vervelend maar ergens is het ook heerlijk, aldus de geïnterviewde. Als Vos zo’n IJdelheidswand in huis zou willen hebben -er staat daar nu alleen een foto van zijn beide zonen met president Joe Biden- dan zou er genoeg zijn om op te hangen: hij en George W. Bush, Bill Clinton, Barack Obama, Donald Trump en Joe Biden. Hij sprak ze allemaal en ging met hen om. Maar hij wil dat niet. 

Als de veroordeelde crimineel Trump de presidentsverkiezing later dit jaar zou winnen, verhuist het gezin Vos naar Nederland. Michiel zelf is verrast door dit antwoord van zijn echtgenote. Zij heeft geen zin in weer vier jaar gebrul. Bovendien kan het gevaarlijk (persoonlijk) worden voor een lid van de gehate ‘linkse’ elite; zeker eentje met de achternaam Pelosi. Hun exitplan heet ‘Amsterdam’. 

Guttegut wat een land, wat een cultuur... 

Mijn liefje en ik reisden relatief weinig door dit land dus een Amerika-kenner ben ik zeker niet. Bezoeken aan New York en Los Angeles vond ik wel boeiend. Nooit zal ik vergeten dat de Amerikanen (en de Canadezen) Nederland bevrijdden van de nazi’s en veel goeds deden voor het economisch herstel in Europa na de Tweede Wereloorlog; in Nederland de Wederopbouw genoemd. Dat zorgde voor een zekere lotsverbondenheid tussen de VS en Europa. Daar ben ik ze dankbaar voor en dat zal ik altijd blijven. Maar echte liefde werd het nooit tussen de States en mij. 

Als vreetlezer met een bijna onstilbare leeslust en een nogal eclectische smaak (al zeg ik het zelluf) kwam ik onlangs in aanraking met boeken van de Amerikaanse auteur en historicus Dee Brown (1908-2002). Dat was na lezing van het boek ‘De maand van de bloemendoder’ van historicus David Grann. Dat gaat over witte Amerikanen die mensen van de Osage-stam (Indianen) doodden om hun olierechten in de jaren ’20 van de vorige eeuw. De Engelse titel is ‘Killers of the Flower Moon’ dus ik weet niet hoe die Nederlandse titel tot stand kwam...

Hoe het ook zij, daarin trof ik een verwijzing aan naar de boeken van Brown. Een groot deel van diens leven bracht hij overdag door als bibliothecaris. Daarmee had hij directe toegang tot primaire bronnen en dat hielp hem bij het schrijven. Dat droeg ook bij aan zijn internationale doorbraak. Brown schreef wereldberoemde fictie- en non-fictieboeken, zoals ‘Bury My Heart at Wounded Knee’ (1970), ‘Creek Mary’s Blood’ (1980) en ‘The Gentle Tamers. The Women of the Old Wild West’ (1958). Stuk voor stuk zeer lezenswaardig en boeiend; nog steeds. Door zijn werk veranderde de kijk van de wereld op de westwaartse expansie door witte kolonisten in Amerika. Ik wist wel ongeveer hoe het zat maar niet precies. Het is schrijnend en mensonterend hoe de oorspronkelijke bewoners werden bedrogen en belogen door de kolonisten, hoe ze uiteindelijk werden gedwongen te leven in sneue reservaten. Stank voor dank. Het is ironisch en zelfs cynisch te noemen dat de witte pioniers van de late 16^de eeuw, die ‘The Founders’ werden genoemd, Europeanen waren. Tja. 

Ik heb moeite met een aantal aspecten van de hedendaagse Amerikaanse cultuur en maatschappij. De oppervlakkigheid, geldlust en ijdelheid, het doorgeschoten consumentisme, de hardnekkige (institutionele) discriminatie van zwarte burgers, de verslaving aan fossiele brandstof, de politieke verdeeldheid tot op het bot en de liefde voor wapens stuiten mij tegen de borst. Het handjevol Amerikanen dat ik in mijn leven ontmoette (Roni Nan, Jack, Linda, Kirk en Andy) weerspreken mijn voorgaande uitspraken overigens.

Plus het feit dat iemand als Donald Trump president van dat land kan worden. Hij is de eerste president met een veroordeling aan zijn broek, de eerste ex-president met een strafblad. Op de radio hoorde ik recent Amerika-kenner en historicus Willem Post verklaren dat Amerika ‘doodziek’ is. 'Things are going to get ugly'... 40% van de Amerikanen verwacht dat er in hun land een burgeroorlog zal uitbreken in de komende tien jaar.   

In tegenstelling tot Vos heb ik zelf wèl een vanity wall in mijn huis. Die bevindt zich op een wand van mijn 'denkkamertje'. Het is er niet een van ons met BN’ers of andere bekende wereldburgers, alhoewel we weleens met een internationale beroemd op de foto gingen. Het is een pronkplek met bijzondere herinneringen. 

De foto’s die ik nam van mijn liefje, tijdens onze eerste twee vakanties samen (Schiermonnikoog en voormalig Joegoslavië). Het eerste zelfgefreubelde verjaardagskado dat ik haar gaf. Een serie opgeraapte veren van favoriete vogels. Een vogelhuisje dat we ontvingen van Haagse vrienden toen we verhuisden naar onze huidige plek aan de Costa Blanca en andere memorabele kadootjes. Beeldjes van schildpadden in allerlei materialen (het gelukssymbool van mijn liefje). Een houten briefopener en een kunstzinnig bewerkt ei uit Afrika.  Typische souvenirs uit andere landen. Heel veel zelfgeraapte schelpen van over de hele wereld. Een foto van mijn veel te vroeg overleden vriendin Nelly en mij. Tekeningen van de Bali kids en een staatsieportret met de Balinese familie. Mijn lidmaatschap van de Cloud Appreciation Society, de wereldwijde Club van Wolkenstaarders. Dingen die mij na aan het hart liggen.