Te waar om mooi te zijn

In de afgelopen weken reisde ik door Marokko en iedereen weet: dat is een islamitisch land. Het betekent onder andere dat er geen varkensvlees wordt gegeten (dat kwam goed uit met de heersende varkensgriep), geen alcohol wordt genuttigd, dat moslima's hun hoofden bedekken en belijdende moslimmannen baarden hebben en de moskee bezoeken voor het gebed als de muezzin hen daartoe oproept. En zo was het ook ongeveer overal. Maar ik zag in steden ook veel jonge vrouwen zonder hoofddoek en trendy mannen. Toen ik nog beter ging opletten, ontdekte ik de verkoop van alcohol in-het-geniep en dronken mannen. Wanneer ik 's avonds zelf bij mijn tajine, couscous of pastilla (recept volgt) een glaasje wijn wilde drinken, moest ik doorgaans naar een schimmige plek met half gesloten rolluiken, klanten die elkaar niet aankeken en flessen die rap in krantenpapier werd gerold voordat ze in een plastic zak verdwenen. Die hele situatie riep allereerst de associatie met de 'vieze man' op. Je kent hem wel: het beschimmelde typetje van Koot & Bie. Het woord 'schijnheilig' kwam ook in mij naar boven. Alhoewel ik inzie dat geloven meer is dan de regels van de kerk volgen, vroeg ik mij toch af hoe het zit met de hypocrisie in de wereldgodsdiensten...

In de afgelopen periode stoorde ik mij flink aan de ontkenning van de Holocaust door de ultra-orthodoxe, rooms katholieke bisschop Richard Williamson. De man is lid van het omstreden broederschap Pius X dat in het verleden antisemitische uitspraken deed. Ik moest denken aan 'stinking bishop', de naam van een beruchte Britse kaas. Ik vind bisschop Williamson echter vele malen onwelriekender dan de kaas!
Het was de huidige paus, Benedictus XVI, die de geëxcommuniceerde Williamson weer tot zijn roomse kudde toeliet. Dat vond hij bij nader inzien “een vergissing” maar dat was te laat: de gehele wereld was toen al over hem heen gevallen!
Ik kan mij überhaupt opwinden over de houding van katholieke hoogwaardigheidsbekleders door de jaren heen. Zo hadden we ooit Paus Pius XII. Hij bestuurde de rooms katholieke kerk van 1939 tot 1958, dus ook tijdens de jaren van de Tweede Wereldoorlog. Hij wordt ervan beschuldigd tijdens de oorlogsjaren onvoldoende te hebben gedaan voor joden. Ik vond het niet verwonderlijk dat Williamson vóór zijn uitwijzing in Argentinië verbleef: na 1945 konden veel nazi-kopstukken ongehinderd naar landen in Zuid-Amerika vluchten. Naar men beweert met hulp vanuit het Vaticaan. Voor Eichmann en Mengele bood Argentinië jarenlang een veilig onderkomen. Tot op de dag van vandaag zouden daar nog tientallen nazi's ongestoord van hun oude dag genieten. De werkelijkheid is te waar om mooi te zijn...

Van de 250.000 joden die Marokko ooit telde, zijn er hedentendage circa 3.500 over. Die kleine joodse gemeenschap in Marokko probeert het eigen Marokkaans-joodse erfgoed in stand te houden. In de geheel vervallen mellah (joodse wijk) van Essaouira, aan de zuidwestkust van Marokko, vonden wij in een donkere steeg een, in prima staat verkerende synagoge die nog tweewekelijks geloofsdiensten verzorgt, zo vertelde de oudere vrouw die ons binnenliet trots.

Mijn vriendin Pauline Prior, Nederlandse fotografe, heeft op verzoek van het Joods Historisch Museum foto's gemaakt van joodse mensen in zuidelijk Marokko. Pauline reisde in 2008 naar de zuidelijke streken van Marokko om restanten van het joodse erfgoed op foto vast te leggen. Zij fotografeerde tevens de joodse gemeenschap in Casablanca, waar de meeste van hen wonen. De tentoonstelling is samengesteld op basis van haar foto's en van foto's van de Marokkaans-joodse fotograaf Elias Harrus (1919-2008) die het joodse leven in Zuid-Marokko vastlegde voordat de joodse bewoners massaal naar Israël emigreerden.
“Met de foto’s en met filmfragmenten vertelt de tentoonstelling tevens het verhaal van de emigratie en van de factoren die leidden tot het einde van het langdurige samenleven van joden en Berbers. De expositie toont de geschiedenis van een deel van de Marokkaans-joodse bevolking. Daarbij blijft het verhaal van de joden die woonden ten noorden van het Atlasgebergte buiten beschouwing. In deze gebieden, waar de Arabische cultuur overheerst, hebben veelal andere historische factoren de loop van de geschiedenis bepaald.” De beelden van Harrus zijn vol mensen, de beelden van Prior zijn stil en leeg.
De expositie “Marokko. Foto's van Elias Harrus en Pauline Prior” is te zien in het Joods Historisch Museum van Amsterdam en loopt tot en met 18 september 2009. Klik hier voor een voorproefje. Een aanrader!