Zelfverkozen huisarrest

Maart is de maand van een aantal belangrijke Hindoeïstische ceremonies op Bali. Eerder vandaag vond de Melasti-ceremonie plaats, op vele stranden en ook op het strand voor ons huis. Ik hoefde niet ver te gaan om het gade te slaan. Melasti vindt enkele dagen vóór Nyepi plaats, het Balinese nieuwjaar. Het waren wederom de inwoners van Tirtasari, het beruchte bergvolk dat we van andere strandceremonies kennen. De ceremonie verliep vreedzaam. Onze zelfvervaardige schelpenwand is verder uitgedund en het strand ligt weer bezaaid met plastic. Dat wel.

Melasti is een reinigingsceremonie van de heilige symbolen (pratimas) uit de plaatselijke Hindoetempel. Mensen lopen in ceremoniële kleding in processie naar het strand. Zij reinigen ook zichzelf in zee. Iedereen en alles begint schoon aan het nieuwe jaar. Er wordt geofferd aan Dewa Waruna, de god van de zee. Deze ceremonie wordt over het hele eiland opgedragen aan Sanghyang Widhi Wasa, de Balinese oppergod.

Later deze week, op 4 maart, is het tijd voor ogoh-ogoh. Aan het begin van de avond worden grote, monsterlijk uitziende figuren van bamboe en andere materialen door de straten gedragen. Het zijn poppen die de boze geest Bhuta Kala uitbeelden. Volgens Balinezen zijn Bhuta Kalas verantwoordelijk voor klein en groot menselijk leed. Is iets kwijt of kapot? Ben je ziek of ongelukkig? Het is de schuld van de Bhuta Kalas, de bovennatuurlijke demonen. Als ze boos zijn, komen er overstromingen, gaan oogsten verloren, barsten vulkanen uit. Daarin gelooft de Balinees.
De poppen met hun uitpuilende ogen, grote tanden en wild haar worden gebruikt om boze geesten van het godeneiland te verjagen voordat het nieuwe jaar aanbreekt. Het is een vorm van exorcisme. Ieder jaar worden in elk dorp en in iedere stad afschrikwekkende poppen van papier-maché vervaardigd; vooral door de creatieve, plaatselijke jeugd. Balinezen zijn meesters in het maken van iets met niets. Op mijn recente ritjes zag ik veel bedrijvigheid langs de weg, op plaatselijke voetbalveldjes en andere 'hangplekken'. Die ogoh-ogoh moeten ervoor zorgen dat kwade krachten het eiland ontvluchten. Uiteindelijk worden de poppen ceremonieel verbrand.

Ogoh-ogoh doet mij denken aan de 'Fallas' in de Spaanse stad Valencia. Ook daar worden immense poppen vervaardigd die door de straten worden gedragen om uiteindelijk tijdens 'La Cena', hun laatste avondmaal, in de fik te worden gestoken. Deze Spaanse traditie is echter niet bedoeld als duivelsuitdrijving. Men viert het einde van de winter en het begin van de lente, het nieuwe leven. Daarin zie ik overeenkomsten met Bali. De wereld der tradities is een kleine wereld, wat mij betreft.

Op 5 maart, vanaf 6 uur 's ochtends zullen alle lichten op heel Bali worden gedoofd en valt het geluid weg. Dat houdt men 24 uur aan met de bedoeling dat de boze geesten, die met ogoh-ogoh zijn afgeschrikt, het godeneiland niet kunnen terugvinden. Als je ons niet hoort of ziet, zijn we er niet; dat is de gedachte erachter. Persoonlijk vind ik het een uitstekende manier om het kwaad om de tuin te leiden, om het boze af te wenden. We gaan er hopelijk dit jaar ons voordeel mee doen!

Die dag heet Nyepi, Dag van de Stilte. In tegenstelling tot het luidruchtige Westerse Oud en Nieuw, valt Bali stil. Iedereen -inclusief toeristen, Europese tweedehuisbezitters, lokale moslims- dient zich eraan te houden. Men blijft binnen, er wordt niet gereisd, niet gepraat en niet gekookt (geen vuur). Dagelijkse bezigheden zijn verboden. De waxinelichtjes staan klaar; wij mogen binnenshuis een beetje licht ontsteken. De Balinezen vasten op die dag en mati lelangon houdt zelfs in dat men op die dag geen plezier aan elkaar mag beleven. Op dat punt verklaar ik mij resoluut a-Balinees!
Alle winkels zijn dicht, restaurants, hotels en villa’s dimmen geluid en licht en sluiten hun deuren. Het gaat nóg verder: vliegtuigen mogen die dag niet landen op vliegveld Ngurah Rai en Bali’s havens zitten potdicht. Dan wordt het stil, heel stil op het eiland. Slechts het geblaf van een zwerfhond of de roep van een gekko is te horen...

Na deze periode van ceremonies is Bali weer puur en schoon, met recht het Eiland van de Goden. Voor de Balinezen is daarmee het nieuwe jaar begonnen. Op nieuwsjaardag reist men naar familie en geboortegronden. Dan wordt het weer uiterst druk op straat. Een groter constrast zal niet bestaan. We gaan het dit jaar allemaal meemaken.