Geen g(r)ap

Het is vandaag Internationale Vrouwendag. Dit wordt een longread, ik zeg het maar alvast. De meeste oude culturen waren patriarchaal van aard; daar hadden de mannen het voor het zeggen, vrouwen waren tweederangsburgers met zeer beperkte vrijheden. Het komt mij soms voor alsof er in al die jaren nauwelijks iets veranderde…

Naast formeel stemrecht wilden de vroegste feministen in Nederland dat de vrouw vrij zou worden, dat ze haar volledige potentie kon verwerkelijken en dat ze volwaardig lid zou worden van de maatschappij. Mijn moeder werd geboren twee jaar nadat vrouwen actief stemrecht kregen in Nederland. Dat betekende echter nog niet dat zij werd gehoord. Zij wilde graag doorleren maar mocht dat als oudste meisje niet. Ze moesten gaan werken om financieel bij te dragen aan het gezin. Dat ging in die tijd vaker zo. Haar broers zetten school wel voort; dat zat haar voor altijd dwars. Vergeleken met haar generatie hebben vrouwen van mijn generatie het al zoveel beter. 

De vrouwenbeweging die in de jaren ’60 van de vorige eeuw ontstond, wilde aan alle  beperkingen voor vrouwen een einde maken. Door hun toedoen kwam in 1975 de, door de Verenigde Naties uitgeroepen Internationale Vrouwendag tot stand.

Mensen, jong en oud, die anno 2018 menen dat de vrouwenstrijd is gestreden en dat de feministische doelen zijn bereikt, hebben ongelijk. Er is nog nergens ter wereld sprake van volledige gelijkheid tussen de seksen. De genderkloof is op veel plekken in de wereld nog gapend wijd. Je hoeft geen hoogleraar sociologie te zijn om die stelling te poneren. Eén dagje de krant lezen, is voldoende.

Afgelopen weekend werd een mars van vrouwen in Ankara (Turkije) in aanloop naar internationale vrouwendag ruw verstoord door de politie. Er werd traangas ingezet tegen de vrouwen en er volgden 15 arrestaties. Op dat zelfde moment gingen 1.500 vrouwen in Istanbul de straat op om te protesteren tegen militair ingrijpen van de Turkse regering tegen Koerdische milities die opereren op Syrisch grondgebied. Ook dat protest werd onderdrukt.

Dappere vrouwen in Iran, jong en oud, die het zat zijn te voldoen aan de door de leiders van de Islamitische Revolutie opgelegde verplichting hun hoofd te bedekken, gaan sinds december 2017 op Witte Woensdag de straat op om hun hijab publiekelijk af te leggen. Daar staan ze dan in hun eentje, zwaaiend met een witte doek aan een stok. Je kunt het een toppunt van eenzaamheid vinden maar ik vind dit soort daden van burgerlijk verzet juist een teken van kracht. Bijna elke individuele vrouw die deze protestactie tot nu toe ondernam, werd door de Iraanse autoriteiten opgepakt en gevangen gezet.

De beweging #MeToo begon met één actrice in de filmindustrie die het machtsmisbruik door filmproducent Harvey Weinstein aan de kaak stelde. Het oude adagium “zwijgen is goud” bleek fout. Daarna sloeg het als een lopend vuur over naar de theaterwereld, media, Amerikaanse en Europese politiek, internationale hulpverlening, kerk en topsport. Inmiddels kostte het ontelbare mannen met macht hun kop. Terecht, wat mij betreft. Misbruik van vrouwen is walgelijk. Spreken vereist moed en is goed.

En dan de feiten. Die haalde ik uit het Global Gender Gap Report 2017 van World Economic Forum, een onafhankelijke non-profit organisatie die sinds 2006 jaarlijks een rapport opstelt. Het is een lijvig maar zeer lezenswaardig document dat je met deze link kunt downloaden. Zoals elk jaar, hanteert het vier categorieën -met subcategorieën- waarop wereldwijd wordt gemeten:

1) economische participatie en kansen (economic participation and opportunity);

2) opleidingsniveau (educational attainment);

3) gezondheid en overlevingskansen (health and survival);

4) politieke sterkte (political empowerment).

Op een schaal van 100 staat het wereldwijd dichten van de kloof tussen mannen en vrouwen in het algemeen, gemeten in 144 landen, op 68%. Voor de eerste keer sinds publicatie blijkt dat gelijkheid tussen mannen en vrouwen afgelopen jaar achteruitging. Het betreft een achteruitgang van slechts 0.3% ten opzichte van het voorgaande jaar maar toch! De kloof in gezondheid (categorie 3) tussen mannen en vrouwen staat wereldwijd op 96% en in educatie (categorie 2) op 95%, ietsje minder dan vorig jaar. Het dichten van de genderkloof voor wat betreft economische participatie (categorie 1) bleef steken op 58%; het laagste percentage sinds 2008. Politieke empowerment (categorie 4) scoort een schamele 23%; dat is gelijk aan vorig jaar, na een lange periode van langzame maar gestage vooruitgang.

Op regionaal en landelijk niveau zijn de verschillen genuanceerder. Van alle deelnemende landen zagen 84 hun scores in algemeenheid verbeteren ten opzichte van het voorgaande jaar terwijl 60 ze zagen verslechteren. (In het 2016-rapport had de helft van de landen slechtere scores.) Van de landen in de Top10 behaalde zeven scores van 80% of meer, twee landen meer dan in het voorgaande jaar. De tien deelnemende landen met de kleinste genderkloof zijn: IJsland, Noorwegen, Finland, Rwanda, Zweden, Nicaragua, Slovenië, Ierland, Nieuw-Zeeland en Filippijnen. IJsland is eerste voor de negende keer op rij, sinds 2006 verkleinde het land de genderkloof met 10%, het snelst van allemaal. Rwanda verbaast wellicht maar dat land heeft onder andere een parlement waarvan 61% vrouw is. Daar kan Rutte nog iets van leren! Filippijnen viel ten opzichte van het voorgaande jaar drie plaatsen terug; dit is onder andere te wijten aan een groeiende kloof in salarissen.

Ter vergelijking: Duitsland staat op 12, Zwitserland op 21, Spanje op 24, België op 31, Nederland op 32, Australië op 35, de Verenigde Staten op 49 en Indonesië op 84. Nederland scoort overigens het allerbest waar het opleidingsgelijkheid betreft; daar is geen kloof meer. In alle andere categorieën deed het Vaderland het tien jaren geleden aanzienlijk beter dan in 2017. Aletta Jacobs, Wilhelmina Drucker en Joke Smit zouden zich in hun graf omdraaien als ze dit zouden weten. Tja. Syrië, Pakistan en Yemen zijn de hekkensluiters.

Als bestaande trends doorzetten, zal de genderkloof in West-Europa in 61 jaar zijn verdwenen, in Zuid-Azië in 62 jaar, in Latijns Amerika en het Caribisch gebied in 79 jaar, in Sub-Sahara Afrika in 102 jaar, in Oost-Europa en Centraal Azië in 128 jaar, in het Midden-Oosten en het Pacifisch gebied in 157 jaar en in Noord-Amerika in 168 jaar.

Op basis van de huidige trends zal de genderkloof in precies 100 jaren zijn gedicht in 106 landen, ten opzichte van 83 landen in het rapport van het voorgaande jaar. Economische ongelijkheid en ongelijkheid op het gebied van gezondheid blijven de grootste uitdagingen. De wereldwijde kloof in gezondheid tussen mannen en vrouwen was in 2017 groter dan in 2006. Gezien het voortdurend groeiende economische verschil tussen mannen en vrouwen zal die kloof in de komende 217 jaar niet worden gedicht. Daarentegen zal de opleiding-gerelateerde genderkloof in de komende 13 jaar wereldwijd verdwijnen. De kloof in politieke empowerment tussen mannen en vrouwen is van alle categorieën het grootst al vertoont deze categorie de meeste vooruitgang. Op basis van de bestaande trend zal de kloof in 99 jaar zijn overbrugd.

Kortom: wij vrouwen hebben nog een lange weg te gaan. Zelf ga ik volledige gelijkheid tussen mannen en vrouwen in mijn deel van de wereld niet eens meemaken, als de prognose juist blijkt. Daar is niets grappig aan… Inspirerende feministen (sommigen avant-la-lettre) als Rosa Parks, Mary Wollstonecraft, Emmeline Pankhurst, Simone de Beauvoir, Eleanor Roosevelt, koningin Elizabeth I, Florence Nightingale, Betty Friedan, Coretta Scott King en Benazir Bhutto, om er een paar te noemen, zouden zich ook in hun graf omdraaien.