Language is the currency of power

Afgelopen weekend las ik op Flipboard een artikel over de gepensioneerde Amerikaanse lerares Engelse taal Yvonne Mason uit South Carolina die een brief ontving van president Trump. “I have never, never, received a letter with this many silly mistakes”, aldus Mason. Ze deed wat ze als juf op de middelbare school jarenlang deed: corrigeren en terugsturen. Eens een juf, altijd een juf!

Mason wordt in het artikel niet alleen neergezet als een toegewijde taaljuf, ze is tevens toneelspeelster, auteur en… een onstuitbare retoriek-activiste met een missie. Al jarenlang schrijft ze brieven en mails naar Amerikaanse ambtenaren op staats-, lokaal en federaal niveau om hen aan te spreken op correct taalgebruik. Ze is fervent voorstander van helder, compact taalgebruik. Het afgelopen jaar stuurde ze de president elke dag een kaart met opmerkingen over zijn taalgebruik. Als afgestudeerde aan de Faculteit der Letteren en als blogger moest ik erom gniffelen. Er zijn veel verschillende manieren om activistisch te zijn.

“When I taught school for 17 years, I taught my kids in English that the way you present yourself in writing says a lot about who you are, about what you care about, about whether or not you care to get it right.” Mooi. Je taalgebruik zegt inderdaad iets over juzelluf, je cultuur en je denkwijze. De blogtitel is eveneens afkomstig van deze Amerikaanse. In deze context zou niets over macht en valuta uit mijn mond komen al ben ik de eerste om de kracht van woorden te erkennen.

Mason stuurde de president tevens een brief naar aanleiding van de schietpartij op een middelbare school in Florida (14 februari 2018). Ze verzocht hem daarin persoonlijk contact te zoeken met de nabestaanden van de leerlingen die bij die actie omkwamen. Trump ging niet in op haar specifieke verzoek maar schreef wel terug.

Ze ging ervan uit dat de brief niet door hem persoonlijk was geschreven maar door iemand van zijn staff. De brief was echter wel degelijk persoonlijk ondertekend. Ze gebruikte een gele marker-pen om de fouten te arceren. (Tegenwoordig wordt in lerarenkringen gemeend dat de rode pen niet meer pedagogisch verantwoord is.) Bij het artikel stond een foto van haar met twee kleurrijke A4-tjes in de hand. Het betrof elf fouten in het gebruik van hoofdletters (Federal, Nation, President, State). Verder vond zij de brief stylistisch zwaar onder de maat: te vaak werd de ik-vorm gebezigd in deze relatief korte brief. Ze moest zich inhouden om een cijfer uit te delen. Als de brief door een leerling van de middelbare school zou zijn geschreven, was dat zeker een onvoldoende geweest.

Nee, dan mijn liefje. 

Gisteren ontving zij een diploma ter afronding van haar eerste jaar in een Spaanse klas. Time flies when you’re having fun. Ik herinner mij als de dag van gisteren dat ik blogde over het feit dat zij na vele jaren weer in de schoolbanken plaatsnam. De klas begon vorig najaar met meer dan 20 leerlingen maar het diploma werd slechts overhandigd aan negen personen. Nummer tien was aanwezig maar hij kwam doorgaans te laat en nam regelmatig zijn telefoongesprekken aan. De juf meldde hem vorige week dan ook dat hij geen diploma zou ontvangen. Iedereen was het eens met die beslissing, zelfs de persoon in kwestie.

Desalniettemin maakte juf Lorena een feestelijke dag van de laatste schooldag. Op verzoek van mijn liefje bakte ik afgelopen weekend een oer-Hollandse appeltaart om mee te nemen en uit te delen. Ze is en blijft een roerganger (waar ze ook verschijnt). Als ex-juf ken ik het belang van tenminste één persoon als zij in je klas. Mijn liefje is  een gangmaakster en positieve toonzetter. Ze werpt zich op als vrijwilliger als het groepsprogres even stagneert, stimuleert anderen, maakt haar huiswerk braaf, corrigeert subtiel met de juf mee, indien nodig. Uit de verhalen blijkt dat Lorena dat ook zag. Bij het afscheid zei ze tegen mijn liefje dat ze een bijzondere leerling was. En dat is ze!

De klasgenoten zijn volwassen Britten, Hollanders, Zweden, een Fransman en een Chinese vrouw. Sommigen van hen zitten voor het tweede of zelfs derde jaar in dezelfde klas. De jonge Hamza schoof in de loop van het jaar aan. Naar verluidt, is hij een zeer aardig Marokkaan. Mijn liefje vatte in de afgelopen maanden sympathie op voor deze jongeman. Momenteel mag hij overdag niet eten omdat hij zich aan de regels van Ramadan houdt. Voor hem nam ze een pak Hollandse stroopwafels mee, om er na zonsondergang met zijn familie van te kunnen genieten.

Haar Spaanse taalvaardigheid ging in afgelopen maanden met sprongen vooruit. Er bestaat een mooi Perzisch gezegde over het leren van een tweede taal leren: “a new language is a new life”. Ik begrijp dat, voor haar lijkt dat een beetje op te gaan. Ze is blij met haar nieuw verworven mondigheid. Dat is het resultaat van klassikale lessen en fanatiek oefenen met de gratis taalapp Duolingo. Zij voert nu regelmatig het woord in het Spaans.

Na de zomervakantie zal ze zich weer aanmelden voor een klas Spaans. Als we aan het einde van het jaar (bijna) drie maanden in Zuid-Amerika gaan overwinteren, oefenen we daar samen verder, elke dag. Er zijn weinig mensen die in hun leven een diploma ontvingen voor het volgen van lessen op ‘Nivel Cero’ en er nog trots op zijn ook. Zij wel. Ik vind het volkomen terecht.

Het mysterie

De recente presidentsverkiezing en de uitslag in Maleisië maakten dat ik veel aan MH370 dacht. De zittende president Najib Razak won niet, tegen alle verwachtingen in. Zijn opponent, de 92-jarige voormalig politiek leider (en dictator) Mahathir Mohamad ging er met de winst vandoor. Enkele dagen daarna las ik dat men bij de afgezette Razak thuis (Louis Vuitton- en Hermès-)tassen vol juwelen, dure merkhorloges en vreemde valuta aantrof. Die werden in beslag genomen, hij mag het land voorlopig niet verlaten. Er wordt nu onderzoek gedaan naar de honderden miljoenen die uit de staatskas verdwenen.

Anwar Ibrahim, politicus met een sterke reformasi-agenda en oppositieleider tussen 2008 en 2015, was tussen 1993 en 1998 vice-president van het land. Deze inmiddels 70-jarige man ontving onlangs een koninklijk pardon en werd per direct vrijgelaten uit de gevangenis. Hij werd meermalen in zijn leven door politieke tegenstanders aangeklaagd en veroordeeld wegens sodomie. Dat is een mooi woord voor het plegen van homoseksuele handelingen, een misdaad volgens de Maleisische wet.

Als blogger ben ik al jarenlang begaan met het lot van de verdwenen vlucht MH370, een vliegtuig van Malaysia Airlines dat op weg ging van Kuala Lumpur naar Bejing maar nooit aankwam. Het toestel had 329 passagiers en crew aan boord (waaronder 1 Nederlander) en verdween op 8 maart 2014 van de radar. Die empathie komt waarschijnlijk voort uit het feit dat mijn liefje en ik regelmatig met deze maatschappij naar Azië vlogen. Bovendien kan ik mij niet zo maar neerleggen bij het feit dat een Boeing 777, het op een na grootste vliegtuig ter wereld met twee werkelijk gigantische motoren, in het niets kan verdwijnen.

Anwar Ibrahim na zijn vrijlating

In de dagen na deze mysterieuze verdwijning kwamen er verhalen vrij over de 53-jarige Maleisische piloot Zaharie Ahmad Shah. Hij zou familie zijn van Anwar Ibrahim en fervente aanhanger van deze politicus. Zaharie zou zelfs op de ochtend van de noodlottige vlucht in de rechtzaal hebben gezeten waar hij moest toezien hoe Ibrahim wederom voor sodomie werd veroordeeld. 

Als het een zelfmoordactie van de piloot was, was dit dan het  motief? Er werd ook gespeculeerd dat zijn huwelijk op instorten stond maar dat is altijd door de familie weersproken. Wat we wel weten, is dat de politie op Zaharie’s computer thuis een simulatie vond van een vlucht naar de zuidelijke Indische Oceaan. Toeval? Dit zal ook een mysterie blijven.

Eerder deze maand was op Channel 9 (Australische tv) een uitzending te zien van het programma ‘60 Minutes’ dat geheel was gewijd aan vlucht MH370. In de teaser van het programma werd aangekondigd dat experts het raadsel rondom de verdwijning van het vliegtuig hadden opgelost. Dat wilde ik zien! Het programma is een soort Zembla dat ik op het web bekeek. Een panel van deskundigen en een presentatrice stonden in een duistere studio, rondom een tafel met digitale zeekaart. Het panel bestond uit: de Engelse Boeing 777-piloot en -opleider Simon Hardy, de Australische oceanograaf Charitha Pattiaratchi, de Canadese crash investigator Larry Vance, het voormalige hoofd van het Australische bureau van transport & veiligheid (ATSB) Martin Dolan en de Amerikaanse expert luchtruimveiligheid John Cox.

Enige sensatielust kan het programma niet worden ontzegd. Bij nader inzien kwamen weinig nieuwe feiten boven water (sorry, niet als woordgrap bedoeld). Aan tafel werden twee theorieën uitvoerig besproken: (1) het vliegtuig vloog door totdat de brandstof op was en stortte toen in zee, (2) het toestel werd tot het einde van de vlucht bestuurd door een piloot met een overtuiging.

De Britse Boeing-expert deed iets dat hij nooit eerder deed: hij liet een vliegtuig tweemaal crashen, volgens theorie 1 en 2, op een vluchtsimulator. Piloot Hardy raakte zelf overtuigd van theorie 2: de zeer ervaren Zaharie vloog het toestel bewust naar het einde van de wereld om het daar in de woelige baren van de zuidelijke Indische Oceaan te doen verdwijnen. Om het nooit meer te doen vinden. Als kijker was ik erbij in de cockpit en dat maakte de beelden extra indringend. De discussie rondom de tafel was boeiend en soms ongemakkelijk. 

Hardy bestudeerde het vluchtplan van MH370 en zag daarin opmerkelijke dingen. Piloot Zaharie: 

• wist heel precies hoe hij de luchtverkeersleiding van Thailand en Vietnam om de tuin moest leiden door scherp langs de grenzen van hun luchtruim te vliegen en daarmee weinig tot geen aandacht te trekken;
• bracht een laatste groet aan zijn geboorteplaats Penang voordat hij de transponder uitzette en verder zuidwaarts (in plaats van noordwaarts) koerste.

De Candees onderschreef theorie 2. De rechter flaperon en andere onderdelen die aanspoelden op Mauritius, Madagaskar en Mozambique zouden nooit in hun geheel zijn teruggevonden als het toestel een neusduik had gemaakt. Het toestel zou dan in miljoenen stukken uiteen zijn gespat. De mannen gingen nog een stap verder: de kapitein zou de druk in het vliegtuig opzettelijk hebben verlaagd waardoor passagiers en bemanning bewusteloos raakten. Vandaar dat er geen telefoongesprekken, SMS of andere vormen van contact vanuit de cabine met de buitenwereld kwamen.

De Australiërs hielden vast aan theorie 1. In 2014 berekende het bureau ATSB, op basis van gegevens van een INMARSAT-satelliet die boven het midden van de Indische Oceaan hangt en met hulp van stromingsgegevens van oceanografen, dat het toestel zou moeten liggen op de zevende cirkel. (In eerste instantie werd binnen die cirkel gezocht.) 

In januari van dit jaar begon de recentste zoektocht naar het verdwenen vliegtuig. Het  schip ‘Seabed Constructor’ vond tot nu toe geen spoor van een romp of andere onderdelen van het toestel. Aanhangers van theorie 2 zijn nu van mening dat het vliegtuig ver buiten deze zevende cirkel terechtkwam, op de plek waar tot dusver niet werd gezocht. De omstandigheden op de zuidelijke Indische Oceaan worden binnenkort te ruw om verder te zoeken.

Ik ben niet de enige blogger die dit bizarre verhaal op de voet volgt. Een internationale groep van experts, zich de MH370 Independent Group noemend, schrijft en publiceert papers die soms tamelijk technisch van aard zijn maar altijd interessant. Zij vroegen zich onlangs af wat er na de recente uitslag van de presidentsverkiezing zou gebeuren. Zou de nieuwe president Mahathir Mohamad kiezen voor het vinden van de waarheid? Of zou hij de noodlottige vlucht voor eigen politieke doeleinden gaan gebruiken? Hij was als president destijds van mening dat MH370 door geheime Boeing-technologie in de cockpit was omgeleid door kwaadwillenden. Tja.

Wat zou de nieuwe politieke situatie in het land betekenen voor de zoektocht naar het spooktoestel? Mohamad’s toekomstige opvolger, de onlangs vrijgelaten Anwar Ibrahim, is familie van de piloot en zou wellicht -gezien de heersende theorieën- geen behoefte hebben aan nog meer onderzoek naar de gang van zaken. Het is immers al pijnlijk genoeg. Of juist wel? Inmiddels weten we het antwoord daarop: volgende week stopt men definitief met de zoektocht naar het toestel. Het wachten is dan nog slechts op het rapport van de falende zoekactie. Kasian.

Een van de experts in het Australische tv-programma zei dat er nog nooit een vliegtuig niet was teruggevonden. Het kan jaren duren maar dat zal ook voor MH370 gelden. Geen idee of ik dat nog ga meemaken. 

Charlie, of de jongen met oranje haar

Het gaat de goede kant op met Elsa’s zwangerschap. Het bloeden stopte, ze geeft niet meer over en ging weer aan het werk. Wel met buikpijn. De placenta zit niet waar die behoort te zitten; dat veroorzaakt pijn, die zal aanhouden als de placenta blijft zitten waar die nu zit. Dan zal een natuurlijke bevalling evenmin mogelijk zijn en zal de baby met een keizersnede ter wereld komen. Kasian. Kind nummer 3 laat zich al vroeg gelden! De gynaecoloog kan pas over enkele maanden definitief uitsluitsel geven. Het is begrijpelijk dat Elsa niet uitkijkt naar zo’n operatie maar we hebben nog enkele maanden te gaan.

Yuda, de beste vriend van Willy Wonka

Afgelopen weekend was er weer intensief overzees contact. Op de lagere school van de jongens was het namelijk Arts Performance Day. We ontvingen foto’s en video’s. Een van de meest opmerkelijke mededelingen was dat Yuda de hoofdrol speelde in een Engelstalige uitvoering van ‘Charlie and the Chocolate Factory’. Wow… Yuda die Charlie Bucket speelt! Hij is bepaald geen doetje of muurbloem maar doorgaans treedt hij niet op de voorgrond. De leraar had hem, naar verluidt, voor deze rol uitgekozen omdat hij vol zelfvertrouwen was. Toen we elkaar spraken (en zagen), zaten zij op het lokale strand. Hun drukke dag was bijna ten einde maar de adrenaline spoot nog uit Yuda’s oren. Hij was nog sterk in de ban van zijn ‘golden ticket’... Ongevraagd zong hij enkele Engelse liedjes uit de voorstelling voor ons en daarna namen hij en zijn broer Damai bij ondergaande zon een verkoelende duik in zee.

De internationale school (drietalig: Engels, Indonesisch, Balinees) waarop zij zitten, is een initiatief van een Indonesische academica (Ibu Dewi) en een Canadese onderwijsman (Pak Sid). Zij functioneert op de achtergrond en onderhoudt contacten met de overheid en andere officiële instanties, hij houdt zich met de inhoud van het lesprogramma bezig en functioneert als hoofd van de school. We leerden hem vier jaar geleden persoonlijk kennen, toen Yuda daar naar de eerste klas ging. Pak Sid is een boeiende, inspirerende en zeer energieke man.

‘Hun’ school voldoet aan de wettelijke eisen die het Indonesische ministerie van Onderwijs stelt aan een onderwijsinstelling en biedt het vereiste onderwijscurriculum aan maar doet daarnaast veel meer. Het lesprogramma wordt aangeduid met ‘Nationaal Plus’. De leerlingen zitten dagelijks sowieso drie uur langer op school dan hun collega‘s op reguliere scholen in Indonesië. Dat komt neer op 18 uur meer kwaliteitsonderwijs per week per kind (kinderen in Indonesië gaan nog zes dagen per week naar school). Dat is niet alleen ontelbaar meer kennis en vaardigheid per kind, dat is ook onbetaalbaar!

De school hanteert een zogenaamd ‘Huissysteem’. Een leerling zit niet alleen in een klas, het behoort ook tot een huis waarin leerlingen van alle grades zitten. Gedurende de hele lagere school blijven ze in dat huis. Huizen beconcurreren elkaar en kunnen zo punten verdienen. Dat kan zijn voor: participatie en spirit, vaardigheid en success, leiderschap en teamwerk. Bovendien kan elke leerling wekelijks punten verdienen voor zijn of haar huis. Die punten krijgen ze onder andere voor: het tonen van goed gedrag en een goed karakter maar ook voor thuislezen en andere vaardigheden.

Sommige ouders vroegen zich in alle ernst af of dit systeem uit Harry Potter-boeken afkomstig was. Grappig! Het is een veel ouder systeem dat in Britse kostscholen werd toegepast, ook in andere landen van het Gmenebest (o.a. Canada, Syd’s vaderland). Aan het einde van het schooljaar ontvangt het winnende huis een trofee. Mijn liefje en ik waren tweemaal juryleden tijdens de laatste onderlinge competitie van het jaar.

Voor de klassen 1 t/m 3 stelde de schoolleiding ‘Free Friday’ in. Elke klas kan vrije uren verdienen met goed gedrag en studieprestaties en die mogen dan op vrijdag worden besteed aan verantwoorde spellen, zoals puzzelen en schaken. Voor de klassen 4 t/m 6 stelde men ‘De Club’ in. Tweemaal per maand, op vrijdag na de lunch, mogen kinderen hun verdiende vrije uren besteden aan een bepaalde clubactiviteit. Kinderen doen dat voor minstens een semester maar ze mogen ook een jaar lang in die club blijven. Yuda koos dit jaar voor de voetbalclub. Vanwege zijn lange armen en souplesse werd hij keeper van het team. Hij had al kleuter al veel balgevoel. We hebben samen wat gevoetbald in die grote tropische tuin aan de Balizee!

De school ruimt een zeer belangrijke plaats in voor creativiteit en dat was goed te zien tijdens dit weekend. Zo ontvingen we een ingekleurd zelfportret van Yuda. Hij beeldt zichzelf zonder probleem met oranje haar af. Sinds hij vijf dagen per week in een chloorbad ligt voor zwemtraining, is het niet ver bezijden de waarheid. Ik grapte dat hij steeds meer op een orang belanda gaat lijken – een Nederlander, in de betekenis van westerling. (Voor menig Indonesiër hebben wij geel haar en dikke neuzen.) Die glimlach typeert hem. Damai zit in de eerste klas en was met klasgenoten te zien in een Balinese uitvoering met zang en dans. Yuda trad vervolgens ook nog op met zijn ‘Bucket Band’; wederom in een leidende rol. We gaven hem tweemaal in zijn jonge leven een drumstel kado dus dat begrijp ik.

Meisjes en jongens kwamen met drumstokjes en omgekeerde emmers het klaslokaal  binnen. Op aangeven van Yuda trommelden en zongen ze erop los; soms soleerde de bandleider. Ritmisch en up tempo. Dit was ontegenzeggelijk Yuda’s weekend! Zijn ouders waren trots, net als wij. Als er iets is dat mijn liefje en ik goed doen als duo, is het wel deze twee, voor ons bijzondere, mannetjes naar dit soort scholen sturen. Hun scholing is tot nu toe het project in mijn leven dat mij de meeste voldoening geeft. Ook kind nummer 3 mag straks op onze steun rekenen.

De ‘M’ van...

Mislukt! Als kijker hield ik het een weekje vol, ik zag het met lede ogen aan. Afgelopen week stond de wereld in brand: de Amerikaanse ambassade verhuisde naar Jeruzalem met tientallen doden en honderden gewonden aan Palestijnse zijde tot gevolg, de mogelijke terugtrekking van Noord-Korea uit de aanstaande vredesonderhandelingen, alweer een verkracht meisje in India dat in brand werd gestoken, weer dodelijke schietpartijen in Amerika, bizarre en bloedige aanslagen in Indonesië, vastzittende Brexit-onderhandelingen, weer een White House-personeelslid dat een onvergefelijke opmerking maakte over de doodzieke senator McCain, de presentatie van de allereerste ‘Monitor Brede Welvaart’ in Nederland, de uitspraak van EU-voorzitter Tusk over bondgenoot VS (“with friends like this you don’t need enemies”), het opzeggen van de Iran-deal door Amerika, het dreigende regeerakkoord in Italië, de haperende Amsterdamse burgemeestersaanstelling, en nog heel veel meer. Als redactielid van een praatprogramma zou ik het wel weten.

Als je dan niet wilt kiezen voor politiek of economie dan waren er nog: de ontdekking van een nieuwe Rembrandt, het Cannes-festival, de verjaardag van Maxima, de publieke verkoop van de blauwe diamant en het overlijden van topauteur Tom Wolfe, om maar enkele culturele feiten te noemen. Oké, het aanstaande huwelijk van Britse prins Harry en de Amerikaanse Meghan M. zat afgelopen week wel in een uitzending.

Het betreft het programma ‘M’ van Margriet van der Linden (1970). De presentatrice nam afgelopen week de plaats in van DWDD-Matthijs van Nieuwkerk. Van der Linden was eerder hoofdredacteur van het feministische maandblad Opzij. Als jonge vrouw abonneerde ik mij in de jaren ’80 van de vorige eeuw op dat blad. In die tijd werd de hoofdredactie gevoerd door Hedy D’Ancona. Ik genoot maandelijks van de artikelen die tot nadenken en onderzoek noopten. Vanaf 2008 leidde Van der Linden het blad. Ik las het tijdschrift af en toe. Als ik mij goed herinner, werd het minder politiek en activistisch. Ze presenteerde ‘Zomergasten’ (2009) en was de mol in ‘Wie is de Mol’ (2015).

Van der Linden begon haar talkshow op NPO1 deze week met onderwerpen en gasten als Boer zoekt Vrouw, Arie Boomsma, een niet recente Netflix-documentaire ‘Wild Wild Country’ (over Nederlanders in de Bhagwan-beweging) en songfestival-fan Erik die als kip verkleed zijn gekakel ten gehore gaf. Een programma als dit moet hot zijn, moet het allerlaatste nationale en wereldnieuws aan de orde stellen. Ik vond het geen sterk begin. Bovendien vond ik presentator Van der Linden niet leuk, spannend of authentiek. Ze stond als Matthijs (armen over elkaar) en sprak als Matthijs (heel snel). Haar desk en decor vond ik echter saaier.

Een praatprogramma als dit, op prime time, moet het hebben van de inhoud en die ontbrak in mijn ogen ten ene male. Ik zag en hoorde uitgekauwde, zelfs armoedige onderwerpen. Het concept deed mij eerder denken aan RTL Boulevard. Tja. Een gemiste kans. Haar sidekick, musicus Thijs Boontjes, voegde evenmin veel toe. Het programma begon zes weken later omdat de redactie niet klaar was voor de eerste uitzending. Huh?! Een talkshow moet de actualiteit op de voet volgen dus hoe kan dat dan vertraging oplopen?

Daar ik van mening ben dat je een presentator en zeker een programma niet moet afrekenen op één enkele uitzending, keken we de volgende dag weer. En weer. En weer. En weer. Gisteren rondden we de eerste week M af. Mijn liefje en ik zaten dagelijks voor de buis, eenmaal bekeken we het programma in de herhaling. Het werd in de afgelopen week niet spraakmakend, noch onderhoudend. Gaandeweg keek ik met steeds krommere tenen. Op een enkele uitzondering na bleef het platte televisie. Mijn keek op hun week was niet positief... Een flauwe quiz, het 40-jarig bestaan van de glascontainer (!),gasten die zich geen raad wisten, tafelgenoten die werden opgetrommeld om voor de luchtige toon te zorgen, slechts één boek voor de komende maand, een rubriek die veel op Man bijt Hond lijkt. Oppervlakkig, met weinig nieuwswaarde. M verloor in afgelopen dagen honderdduizenden kijkers ten opzichte van de eerste uitzending en ik ben een van hen. Volgende week stem ik niet meer af op dit programma. Mijn liefje en ik gaan andere dingen doen op dat tijdstip.

Van Nieuwkerk ging dit seizoen vroeg met zomervakantie omdat hij achter de schermen met nieuwe programma-concepten aan de slag ging. Ik las onlangs dat hij later dit jaar terugkeert naar DWDD maar ook iets nieuws gaat proberen, onder andere een boekenprogramma. Joehoe! Volgend jaar komt hij wellicht ook met een reisprogramma. Hij is nog lang niet klaar, ik voorlopig wel.

Elpida, mevrouw Jantje en andere kokkies

Recent ontdekte ik bij toeval Rick Stein’s gastronomische reisprogramma op de Belgische tv. In dat BBC-programma reist hij met eigen auto van Venetië naar Istanbul en doet op die route allerlei kookideeën op. Hij reist door voormalige landen van het Byzantijnse Rijk: Italië, Croatië, Albanië, Griekenland en Turkije. In elk land gaat hij op zoek naar het allerbeste en -lekkerste dat het op culinair gebied heeft te bieden. Reizen & eten ineen: spekkie naar mijn bekkie!

Stein ging in Griekenland onder andere op bezoek bij de huishoudster van de bekende Britse schrijver Patrick Leigh Fermor. De auteur zou, naar verluidt, geen moussaka lusten totdat Elpida Beloyiannis haar variant voor zijn neus zette. Ik vond het heel herkenbaar om chef Stein in iemands keuken te zien staan met pen en blocnote in de aanslag. Dit recept wilde ik ook bereiden. Aldus geschiedde. Eerste advies: een diepe ovenschaal gebruiken. Beloyiannis doet aubergines èn courgettes in haar moussaka. Ze schaaft dunne plakken van beide groenten die ze vervolgens frituurt. Dat is wellicht een iets minder gezonde bereidingswijze maar het voegt veel smaak toe.

Haar recept bestaat tevens uit gefrituurde aardappels maar dat vond ik teveel van het (minder) goede. Tweede advies: ik kookte ze en smashte ze op de bodem van de ovenschaal. Die laag kan dan mooi de smaken van de andere ingrediënten opzuigen. Ik gebruikte een mix van lams- en rundergehakt, vermengd met rode ui, knoflook en gekneusde tomaten. Derde advies: sinds ik gekneusde tomaten gebruik, zijn gerechten niet meer zo vochtig. Aan dat vleesmengsel moet onder andere een kaneelstok en laurierblad worden toegevoegd. Circa twee uur later stond er een dampende hartige taart met acht lagen voor mijn neus: aardappelen-vlees-groenten-vlees-groenten-vlees-bechamel-geraspte kaas. Beloyiannis’ recept is bewerkelijk en tijdrovend maar het eindresultaat mag er zijn. Het is op dit moment het favoriete gerecht van mijn liefje.

Door zo’n programma wordt wachten op het ultieme kookprogramma nóg moeilijker... Vorige week begon in Australië de tiende serie van mijn favoriet: Masterchef Australia 2018. Door de Australische manier waarop dit van oorsprong Engelse programma wordt georganiseerd en gepresenteerd, werd het een wereldsukses. Het programma loopt daar tot juli door. Ik kan niet wachten totdat het op de Nederlandse televisie te zien zal zijn. Vorig jaar begon het in de laatste week van augustus maar andere edities begonnen soms later. Ik besloot alleen nog naar de Australische versie te kijken; niet naar de Nieuw-Zeelandse, niet de Engelse en niet de Nederlandse. (Ik stoor mij zelfs aan hun opzet.) Momenteel vermijd ik de Sydney Morning Herald als de pest, bang als ik ben dat er iets wordt onthuld dat het kijkplezier van straks zal verminderen. Tja.

Onlangs bezochten we een nieuw restaurant in Torre de la Horadada, genaamd ‘Tapería Doña Juana’. Het is een Spaans restaurant dat niet alleen tapas serveert, al suggereert de naam anders. We eten af en toe op hetzelfde pleintje bij Lily’s een grote salade en een kleine maar fijne pizza. De laatste keer dat we daar loenschten, opende het belende restaurant de deuren. Ik zag mooi geklede tafels, fraaie zonwering en een interessante kaart. Na onze Experienza 43 (zie een vorige blog) hadden we zin in een kleine lunch. Mijn liefje -akela voor altijd- was van mening dat mevroi Jantje een goed idee was. Het blijft spannend om vrienden naar een nieuw restaurant mee te nemen als we dat zelf nog niet hebben uitgeprobeerd. Gelukkig pakte het goed uit. Men serveert traditionele tapas als marinera’s (huisgemaakte Russische salade met ansjovis), matrimonio’s (plakjes gedroogde tonijn en kuit) en sprotjes in het zuur maar ook minder voor de hand liggende hapjes als dumplings gevuld met eend en gekarameliseerde ui. Wat we uitprobeerden, was goed. Dat gold ook voor de witte en rode huiswijn. Bediening is toegewijd en spreekt zelfs een beetje Engels. Doña Juana blijft op ons programma staan.

Met andere vrienden gingen we voor het eerst naar Aziatisch restaurant ‘Gong’. Nou ja, we kennen de locatie maar voorheen heette het restaurant ‘Papaya Tree’. Dit zeer goed lopende restaurant sloot eind vorig jaar plotsklaps de deuren. Wij, vaste gasten, begrepen dat niet. Eigenaresse Lorraine, die we goed leerde kennen en erg waarderen, vertelde dat ze gingen verhuizen naar een betere locatie. Ze wilde nog niet verklappen waarheen maar ze zou ons via mail op de hoogte houden van het verloop. We ontvingen tot voor kort geen bericht dus we vroegen ons af wat er aan de hand was. Tot we van vrienden hoorden dat het restaurant weer open was op de oude locatie, met een nieuw interieur en een nieuwe naam. Dat riep nieuwe vragen op: je kunt de oude naam dan toch beter houden? Dat scheelt veel verwarring...

We liepen het restaurant binnen en troffen Lorraine daar aan. Na een hartelijke begroeting vroeg ik wat er met de verhuisplannen gebeurde. Ze gaan op termijn nog steeds verhuizen (naar Cabo Roig). Ik vroeg niet door, daar was het al snel te druk voor. De bestelde gerechten waren ouderwets lekker: pittige curry, dumpling-salade, vis met koriander.

Lorraine vertelde wel dat zij met partner en dochter aan het einde van het jaar op reis gaat naar Nieuw-Zeeland, met een tussenstop in Bali. Ze weet van onze voetstappen op het eiland van de Goden. In Ubud wil ze gaan eten bij een befaamde chef. De New Yorkse patissier Will Goldfarb streek daar neer om ex-pats, digitale nomaden en toeristen te tracteren op verrassende culinaire hapjes.

In een artikel in het blad Munchies las ik daar meer over. Goldfarb liep een jaar stage in ‘el Bulli’, een van Spanje’s voormalige sterrenrestaurants, viermaal achtereen verkozen tot het beste restaurant ter wereld. Hij werkte ook in andere beroemde kooktempels en had in New York zijn eigen zaak. Na een meningsverschil met zijn zakelijke partner besloot hij opnieuw te beginnen in Bali. Simpel maar lekker koken. Kanker gooide roet in het eten. Na chemotherapie en bestraling besloot hij alsnog met vrouw en kind naar Bali te verhuizen. In de keuken van Ku De Ta (de hippe strandtent in Seminyak die we kennen) sterkte hij aan. Nu is zijn eigen restaurant in Bali een feit. Taaaa-daaaaah: Room 4 Dessert. Het restaurant is open van dinsdag tot en met zondag, van 5 tot 23:00 uur. Op de website kun je je opgeven voor speciale festiviteiten die het organiseert.

Het is fusion cooking op zijn best, de Balinese invloed is kennelijk goed te proeven. Focaccia-brood maakt Goldfarb met Bintang-bier, op de kaart vind je taart van salak (snake fruit) en op hout geroosterde papaya. En natuurlijk veel cacao. Je kunt er overigens ook kaasplankjes en vleesgerechten bestellen. De volgende keer dat we Bali bezoeken, gaan we daar zeker heen. Voor vertrek komen Lorraine & Co. bij ons eten, bij voorkeur uit ‘mijn’ Balinese keuken. Het moet niet gekker worden… Ik ben maar een eenvoudige amateur?!

In Bali probeerde kokkie Elsa veel op ons uit: rujak, nasi pedas, vleesstoofpotjes met kokosnootmelk, curry van cumi-cumi (inktvis), rendang, ikan lele, sate lilit (zeevruchtensaté), gesnipperde kip met chili en limoen, gevulde jonge kokosnoot, tempeh kering kacang (droge tempeh met ketjap en pinda’s), bebek betutu (gekruide eend in bananenblad), tum ayam (fijngehakte kip in bananenblad), black rice pudding en kokospannenkoeken. Tegen die tijd vraag ik haar wel om een paar van haar toprecepten-van-toen.

Bevingen, breuklijnen en de Big One

Graag wil ik nog even terugkomen op de aardbeving van afgelopen vrijdag die we hier goed voelden. Die had een magnitude van 3.4 en vond plaats in de Middellandse Zee, op 12 kilometer diepte. Als je op ons lokale strand staat en over het water kijkt, kun je op een heldere dag de locatie zien waar het epicentrum van deze zeebeving lag. In de dagen erna zocht ik naar aanvullende informatie. We kochten een regionale (Murciaanse) krant maar de redactie vond het gegeven kennelijk niet interessant genoeg. We troffen een kleine vermelding van de aardbeving in onze provincie Alicante aan op hun bladzijde 24.

Dat snap ik. Provincie Murcia heeft namelijk Lorca te betreuren. Daar vond op 11 mei 2011 (dezelfde dag!) een aardbeving plaats van magnitude 5.1, op slechts 1 kilometer diepte. Veel krachtiger en veel minder diep… ¡Madre Mia! Er kwamen tien personen om en in de stad ontstond erg veel schade aan huizen en andere gebouwen. Die schade is nog steeds niet volledig hersteld. Geloof het of niet maar precies op het moment dat wij vrijdag ‘onze’ aardbeving beleefden, luidden de klokken in Lorca ter herdenking van de slachtoffers van destijds. Toeval? We gaan het volgend jaar op deze datum zien.

De afgebeelde kaart werd opgesteld door het Nationaal Geografisch Instituut van Spanje (IGN). De stippellijn die je ziet, loopt vanuit het binnenland naar het oosten van Pilar de la Horadada. Sinds een jaar wonen wij daar in een buitenwijk aan zee. Mijn liefje en ik blijken precies op die breuklijn te wonen (de rode stip). Dat idee beangstigt ons niet, bovendien kunnen we er niets aan veranderen. We wonen hier met veel plezier en hopen van ganser harte dat het zo mag blijven.

Moeder Aarde kent zeven grote tektonische platen (aardplaten) en een aantal kleine. De Afrikaanse en de Euraziatische aardplaten hebben grote oppervlakten. Het Iberisch Schiereiland ligt in geofysische zin tussen Afrika en Eurazië ingeklemd. (Het schiereiland heeft een sub-plaat maar daarover wordt heden ten dage in de wetenschappelijke literatuur niet gerept.) Aardplaten bewegen naar elkaar toe of van elkaar af. Die van Afrika zoekt contact met Europa, langzaam schuift die over de tektonische plaats van Eurazië. Kasian.

De aardkorst is constant in beweging en zo ontstaan breuklijnen. Daarbij komt zoveel energie vrij dat op die plekken aardbevingen en vulkaanuitbarstingen ontstaan. De aarde kent grote en kleine breuklijnen. Een breuklijn is een gebied waar tektonische platen tegen elkaar aan liggen. Californië, de stad aan de westkust van de Verenigde Staten, heeft de dikke pech op twee grote, elkaar kruisende breuklijnen (BL) te liggen: die van San Andreas en van San Jacinto. Daar wordt al jarenlang gespeculeerd over ‘The Big One’, een helse aardbeving die de stad compleet zou kunnen vernietigen.

Het zuid-oosten van Spanje is het gebied met de meeste seismische risico’s van het land. De afgebeelde kaart spreekt over de gevaarlijke provincie Granada maar als je goed kijkt, zie je dat er nóg een kuststreek donkerrood kleurt (de zwarte cirkel). Dat betreft de kaap om Cartagena heen; iets ten noorden daarvan ligt onze woonplaats. Hoe  konden we het kiezen?! 

In dit deel van Spanje loopt een flink aantal kleine breuklijnen. De Crevillente BL, Bajo Segura BL, Carrascoy BL, Alhama de Murcia BL, Albox BL, Palomares BL, Carboneras BL en nog wat andere. Mijn liefje en ik leven op een zogenaamde ‘strike-slip fault’; een horizontaalverschuiving ofwel een opzij schuivende breuk. Met 5 millimeter per jaar schuiven we naar het zuidoosten. Algeria here we come!

De zwaarste zeebeving in Europa vond op 1 november 1755 plaats, in de Atlantische Oceaan voor de kust van Lissabon (P). Het was er een van magnitude 8.5 en veroorzaakte golven van 10 à 15 meter hoog. Die golven overspoelden deze Portugese stad en Cádiz en Huelva (ES), waarbij 60.00 mensen het leven lieten. Zeker 1.200 doden vielen op Spaans grondgebied. Niet alleen in de oceaan, ook in de Middellandse Zee doen zich tsunami’s voor. De recentste was in 2003 en was het gevolg van een aardbeving in Boumerdès (Algerije), met een kracht van 6.8. Een groot gedeelte van de Spaanse oostkust en de Balearen kregen destijds te maken met golven van meer dan 1 meter hoog. Ik herinner mij vergane boten in Zuid-Spaanse havens op tv.

Op papier heeft Spanje inmiddels een goed werkend Tsunami Early Warning System. Organisaties als de Joint Research Center (Europese Unie), de oceanografische commissie (UNESCO), het Spaanse leger en de Spaanse Havenautoriteit werken samen met gespecialiseerde Portugese, Balearische en Algerijnse instanties om rampen te voorkomen. Ik vond uitgebreide documentatie over dit onderwerp van het Spaanse Ministerie van Publieke Werken en Transport (2017). Spaanse stations geven hun gegevens door via satellieten, internet en GPS. Een van de 60 realtime-meetstations staat in buurgemeente Los Montesinos. Een zogenaamde mareograaf, een multifunctionele sensor, is opgesteld in de haven van Cartagena. Alle die maatregelen moeten ons veilig houden.

In 2017 kwam een documentaire uit, getiteld ‘La Gran Ola’ (de grote golf) die was te zien op het Spaanse Netflix. Die miste ik maar de trailer zag ik wel. Daarin kondigen Portugese en Spaanse seismologen een zeer krachtige tsunami aan die weer vele levens zal eisen en grote schade zal aanrichten. Daarbij zullen opnieuw de Portugese kust en Cádiz en Huelva op het Spaanse vasteland het hardst worden getroffen. Daarvan is men zeker. De Spaanse Big One. Hun vraag is dus niet of, hun enige vraag is: ¿Cuando?

Aangezien er vorige week vragen binnenkwamen van vrienden en kennissen alhier over wat te doen in geval van een aardbeving of tsunami, hierbij enkele officiële adviezen. Voor wat ze waard zijn. Je kunt het plaatje aan de binnenkant van de voordeur hangen, naast het alarmnummer. Niet dat wij er verstand van hebben maar we zijn wel ervaringsdeskundigen. Toen we in Bali leefden, woonden we namelijk aan de Pacifische Ring van Vuur. Bijna heel Indonesië ligt daaraan. Het is de aanduiding van het hoefijzervormige gebied rondom de Grote Oceaan waarin de meeste aardbevingen en vulkaanuitbarstingen ter wereld plaatsvinden. Daar maakten we meermalen krachtige bevingen mee, die soms tsunami-waarschuwingen tot gevolg hadden. Die overleefden we tot dusver.

Het schoolreisje

Het is zeer onrustig in de aardkloot, dat weet iedereen die de krant leest. In Indonesië steken de vulkanen al maandenlang hun kop op. Het recentste bericht is dat Merapi (Midden-Java) weer ging spuwen, niet lang nadat Agung (Bali) zich weer roerde. In Hawaii is het kommer en kwel en kan de huidige uitbarsting zelfs tot het einde van een eiland leiden. Op de Filippijnen, in Alaska en Guatemala gebeurt het terwijl je met de ogen knippert. Vulkaan Teide (Tenerife) staat volgens deskundigen op uitbarsten. Dat bericht houdt al dagenlang de gemoederen op de voorpagina van menig Engelse krant bezig.

Mijn liefje en ik zaten gisteren in de vroege avond in de eetkamer toen de grond onder onze voeten begon te schudden terwijl er gerommel was te horen. Zij en ik herkenden het direct: een aardbeving. Het is niet de eerste die wij hier meemaken en ik verwacht ook niet dat het de laatste zal zijn. Wat anders was dan voorheen, was dat het epicentrum nu heel dichtbij lag: ten oosten van Pilar de la Horadada, daar waar wij sinds een jaar wonen. De beving vond plaats op 10 kilometer diepte en had een kracht van 3.4 op de magnitudeschaal. Dat is fors. In Campoamor, onze vorige woonplaats, maakten we een aantal bevingen mee van mindere magnitudes. Als je in een flatgebouw woont, ervaar je zoiets anders… het zwiept meer. Het gerommel en geschud was nog niet afgelopen of de eerste Whatsapp-berichten van vrienden elders in dit deel van Spanje stroomden binnen. Sommigen van hen schrokken erg en dat begrijpen wij (die vijf jaar aan de Ring van Vuur woonden). Als je als Nederlander niet uit Groningen komt, maakte je zo’n verschijnsel waarschijnlijk nooit in je leven mee. Intussen registreerden 346 personen hun bevindingen op een website voor quakes op het Iberische schiereiland. Zelf was ik de zevende die dat deed. De costas lijken de sterkste trillingen te hebben ervaren maar ik realiseer mij dat iedereen dit anders ondergaat.

Terwijl ik dit zit te typen, is de rust weergekeerd. En dat na en leuk dagje uit!

Wij gingen namelijk gisteren met een groepje vrienden op excursie in de provincie Murcia. Bij enkelen van ons heerste een soort schoolreisjesgevoel compleet met ballorigheid. Er werd nog net geen 'potje met vet' gezongen. Voor vertrek spraken we bij ons af voor een rondje koffie met amandelkoekjes. De ochtenden worden hier al enkele dagen overheerst door zeemist. Daarom besloten we binnen te zitten.

We namen deel aan de ‘Experiencia 43’. Al jarenlang rijden we op weg naar Cartagena langs een opmerkelijk gebouw dat mij qua kleuren telkens doen denken aan de Engelse ontwerper Paul Smith. Het is modern, strak en zeer kleurrijk. Vriendin Emmy reserveerde een plaatsje voor ons in de rondleiding die begon in het museum, ons daarna naar de productieplaats voerde en eindigde in de bar waar cocktails op basis van de Spaanse likeur 43 konden worden geproefd. En dat deden we!

De Spaanse Racquel nam ons bij de hand en vertelde in mooi Engels het verhaal van het familiebedrijf van oprichter Diego Zamora, diens broer Angel en zus Josefina. Dit drietal nam in de jaren ’50 van de vorige eeuw een bedrijf over dat een zoet drankje produceerde dat was gebaseerd op een 2.000 jaar oud geheime recept dat door de Romeinen als ‘Liqvor Mirabilis’ (wonderbaarlijke vloeistof) in Cartagena en omstreken werd genuttigd. Er zijn slechts drie mensen in het bedrijf die het recept kennen. Het enige dat wij als bezoekers te weten kwamen, is dat het uit 43 ingrediënten bestaat en dat zij de alcohol inkopen. Ze destilleren dus zelf niet. Op mijn vraag aan haar welk ingrediënt het meest bepalend is voor de smaak, zei de gids dat ze mij zou moeten doden als ik dat zou weten… Dan maar niet. Wat ze later wel uit zichzelf verklapte, is dat de kleuren van het bedrijfspand -groen, geel, oranje en varianten daarop- iets zeggen over de ingrediënten van het drankje. Citrusvruchten maken zeker deel uit van de lijst.

Het bedrijf ontwikkelde aansprekende marketing-campagnes met Spaanse beroemdheden die ik met bewondering bezag; aanvankelijk alleen voor de Spaanse markt. Op enig moment was het in Spanje niet langer toegestaan reclame te maken voor dranken die meer dan 20% alcohol bevatten (Licor 43 bevat 31%). Duitsland en Nederland zijn thans de belangrijkste buitenlandse afzetgebieden. Men was hun tijd ver vooruit, de meeste innovaties waren te danken aan visionair Diego. Deze Zamora-groep blijkt tegenwoordig tevens eigenaar van onder andere een gewaardeerd merk Spaanse rode en rosé-wijnen van Ramón Bilbao te zijn en nog een aantal, voor mij, minder bekende wijnen.

De productie is van bescheiden omvang en dat is een bewuste keuze; dat geldt ook voor het lage aantal personeelsleden (circa 100). Men produceert gemiddeld 1.500 flessen per dag (tussen 7 uur en 15:00 uur), met een moderne gerobotiseerde en een langzamere, traditionele productielijn (met keuvelende dames). Ik keek met verbazing toe hoe een jongeman fles voor fles ompakte van de ene doos in de andere, bubblewrap op maat afsneed, elke fles daarin wikkelde, een nieuwe doos met de hand vouwde, het lijmpistool erop losliet, een kartonnen tussenschot handmatig vouwde en in de doos zette en tenslotte de flessen daarin plaatste. Ik bedacht mij dat ik het als freubelaar sneller en accurater zou doen. Die gedachte had wel iets zoets... Het zegt waarschijnlijk iets over de bedrijfscultuur. 

En toen moest het hoogtepunt van de rondleiding -de proeverette- nog komen. Het bedrijf gaat graag met de tijd mee dus men is constant bezig nieuwe producten en markten te ontwikkelen. Vooral de orochata kon mij bekoren. Dat is een mengsel van de goudgele Licor 43 (‘Oro’) en een traditionele kruidige melk van aardnoten (‘Horchata’). Je proeft het bittertje van deze amandelsoort goed in de likeur die je ijskoud dient te drinken. De smaak vond ik heel apart. Ik laat onvermeld wie van ons de meeste cocktails uitprobeerde (maar ik was het deze keer niet). Het werd nóg gezelliger...

Het was een informatieve en interessante excursie. Dit uitje is een aanrader (vooraf reserveren noodzakelijk). In onze drankenkoelkast ligt nu een mooie fles te wachten op zijn beurt. Volgens Racquel kun je deze likeur zowel voor als na een maaltijd nuttigen.

Grootouders van nu

In de afgelopen periode was Bali voortdurend in mijn gedachten. Elsa meldde ons enkele weken geleden dat er gezinsuitbreiding komt. De beginnende zwangerschap gaat voor haar gepaard met misselijkheid en overgeven. We kennen het van haar vorige zwangerschappen. Deze keer leek het lichaam heftiger te reageren dan ooit. Ze voelt zich dermate zwak, ziek en misselijk dat de arts haar rust voorschreef. Gedurende een maand mocht ze niet werken en moest ze het bed houden. Dat is moeilijk voor een bezige bij als Elsa maar ze heeft thans zoveel te stellen met haar lichaam dat rusten de enige optie is.

En toen begon ook het bloeden nog. Dagen achtereen. Mijn liefje en ik maakten ons grote zorgen om het welzijn van moeder èn baby. Kan dat bloeden tot een miskraam leiden? Wat gebeurt er met de moeder als dit aanhoudt? We wisten het niet. Daarbij kwam dat Elsa’s eigen telefoon niet operationeel was. Het ding werd recent gehackt en het duurde even voordat we dat in de gaten kregen. Eerst was er een ongebruikelijke radiostilte, daarna kregen we a-typische teksten. Wij bleken in een groep vreemde lokalo’s te zijn beland. Die verlieten we subiet nadat alle deelnemers aan een zorgvuldige inspectie waren onderworpen.

We konden tijdelijk niet met haar communiceren en dat verergerde het machteloze gevoel. Ketut schafte daarom een telefoon aan en zo kwamen we weer in contact met elkaar. Hij stuurde ons regelmatige updates en die berichten bleven zorgelijk. Op ons aandringen bracht hij zijn vrouw eerder dan gepland naar de lokale arts terug voor controle. Ze kreeg van hem opdracht om nóg meer rust te nemen. De baby was, naar verluidt, in orde; die bleef zitten waar hij/zij zit. Ik denk wel dat er in het noorden van Bali apparatuur aanwezig is om een termijnecho te maken maar ik heb Elsa er nooit over gehoord.

We zijn wel witte oma’s van twee bruine mannetjes maar we hebben persoonlijk geen ervaring met zwangerschap. (Rara, hoe kan dat?) Waarop duidt bloedverlies tijdens een prille zwangerschap? Wat doet dat met een beginnende baby? Ik had geen idee. Vriendin Emmy, voormalig kraamverzorgster en zelf onlangs voor de eerste keer oma geworden, was de eerste om uit te leggen dat een baby goed is afgeschermd in de baarmoeder waardoor het geen last hoeft te hebben van dat bloeden. Op de site van ‘Ouders van Nu’ las ik dat bloedingen in de eerste maanden voorkomen bij 20 à 30% van de zwangerschappen. Daar trof ik tevens een lijst aan met verklaringen ervoor en dat relativeerde de zorgen enigszins. Op dit soort momenten is het een kwelling zo ver weg te zijn. Dan zouden we in een tijdmachine willen stappen en ons naar het eiland van de Goden laten teleporteren.

Elders op het web las ik dat een baby als die van Elsa nu zo groot is als een pruim (5 à 6 centimeter) en zo zwaar als een lolly (14 gram). De belangrijkste organen en lichaamssystemen zitten op hun plaats. Handen en voeten hebben inmiddels losse tenen en vingers waarop nagels beginnen te groeien. In deze fase worden de melktanden gevormd, onder het tandvlees. Fascinerend!

Afgelopen weekend skypten we weer met de hele familie. Nou ja, niet met Skype. Na de laatste Windows Office-update ontstond een probleem met mijn account voor Skype en Outlook. Vorige week haalde die kwestie zelfs de nationale kranten. Kinderen jonger dan 16 jaar kunnen niet meer zo maar inloggen. Er komt nieuwe Europese privacy-wetgeving aan en zij moeten voor die tijd bewijzen dat ze toestemming van hun ouders hebben voor het gebruik van deze applicaties.

Nu ben ik minstens driemaal dat aantal jaren oud maar toch kreeg ook ik te maken met ouderlijke toestemming. Toen ik mij destijds bij Skype aanmeldde, legde ik niet mijn echte geboortedatum vast maar de datum van dat moment. In zekere zin riep ik de huidige account-ellende over muzelluf af… alleen had ik toen geen vermoeden wat er boven mijn hoofd hing. Wat mij stoort, is dat Microsoft mij geen waarschuwing stuurde voordat die vermaledijde update met verstrekkende gevolgen werd uitgevoerd. Ik had er immers niet om gevraagd. In de krant stond het relaas van een gedupeerd meisje dat zich moet voorbereiden op haar eindexamen en door deze maatregel nu de benodigde documenten niet meer kan gebruiken. Kasian. Dat is nóg belabberder!

Skype stond niet toe dat ik een andere account activeerde. Ik verwijderde het programma van mijn computer en installeerde het daarna opnieuw. Het bleef echter vragen om mijn geblokkeerde account. Toen kon ik ook al geen mails meer versturen en ontvangen. Na veel gepieker en gezucht nam ik een radicaal besluit. Met pijn in mijn hart verwijderde ik mijn account en daarmee het grootste deel van mijn lange mailgeschiedenis. Voortaan ga ik zonder Skype maar met een nieuwe mailadres door het leven. Mijn echte geboortedatum staat keurig in het daarvoor bestemde hokje. Individuen en instanties worden nu stuk voor stuk geïnformeerd over de verandering. Tja. Wie niet horen wil, moet voelen.

Via Whatsapp zochten we contact met onze Balinese familie. Dat verliep gesmeerder  dan ooit. De kwaliteit van beeld & geluid was beter dan met Skype. Elluk nadeel hep se voordeel! Elsa zag er beter uit, de mannetjes waren uitgerust en aangesloten en ook  Ketut wist zich even van zijn huishoudelijke taken los te rukken. Elsa is blij met haar huisman. Naast zijn gebruikelijke geklus kookt hij, maakt schoon, brengt de jongens naar school, naar vriendjes en naar zwemtraining en haalt ze daar ook weer op.

Yuda drukte een kus op de buik van zijn moeder, zeggend “I love my little brother”. Huh? We gaan toch voor een zusje?! Zeker, maar dat Engelse woord ontschoot hem even. Hun Engelse taalvaardigheid maakt vorderingen. Er werd deze keer nauwelijks bahasa Indonesia gesproken. Waarschijnlijk stapt Ketut aan het einde van deze maand weer aan boord van een cruiseschip van zijn Amerikaanse werkgever. Binnenkort staat Elsa er weer alleen voor. Voor papa wordt het dan de derde keer dat hij niet aanwezig zal zijn bij de geboorte van zijn kind.

De giraf en andere dieren

Istvan Kadar

Recent las ik het boek van James Comey uit, getiteld ‘A Higher Loyalty: Truth, Lies and Leadership’. In de internationale pers kwam vóór publicatiedatum al veel naar buiten. De meeste reviews schreven over het explosieve karakter van Comey’s beschuldigingen aan het adres van president Trump.

Comey, die zichzelf de giraf van de FBI noemt vanwege zijn lengte en ellenlange benen, werd in 2013 door Obama aangesteld als directeur van de FBI. Die functie heeft een termijn van tien jaar. Het Amerikaanse Congres stelde die regel in om duidelijk te maken dat de functie boven politiek staat en partij-onafhankelijk is.

Comey diende onder drie presidenten van beide politieke richtingen: Republikein (G.W.) Bush, Democraat Obama en Trump. Over Obama spreekt hij zich het meest positief uit. Hij kreeg veel respect voor de werkwijze van deze zelfbewuste, intelligente en aardige manager. Als lezer krijg je een goed beeld van wetsdienaar  Comey. Hij is zeer toegewijd aan de zaak die eruit bestaat het Amerikaanse volk te beschermen en de grondwet van de Verenigde Staten te dienen. Te allen tijde en onder alle omstandigheden. Die stricte taakopvatting kostte hem de kop, in mei 2017 werd hij door de hoogste baas van het land ontslagen. De president van de VS dient geen band te hebben met de directeur van de FBI. Trump begreep dat niet of wilde het niet begrijpen. Als een heuse Godfather vroeg hij zijn directeur om loyaliteit. Als lezer zie je de frontale botsing tussen die twee van verre aankomen en dat was meeslepend.

“This president is unethical, and untethered to truth and institutional values. His leadership is transactional, ego driven, and about personal loyalty.”

Gek genoeg vond ik het laatste deel van het boek, waarin Comey zijn ontmoetingen met president Trump beschrijft, niet per se het interessantst. Het kijkje achter de schermen van die grote, (inter)nationale organisatie vond ik erg boeiend. Als directeur krijgt Comey zeer lastige dilemma’s voor de kiezen, als lezer voel je hem worstelen met de soms zeer complexe materie. Nu begrijp ik beter wat hem bezielde toen hij Hillary Clinton in een negatief daglicht stelde. Hij maakte wellicht niet altijd de beste keuze maar hij is integer, van zijn kruin tot in zijn tenen. Sommige teksten kwamen  mij nogal braaf voor en dat lijkt te kloppen: kleine James bleek al een braaf jochie.

Je kunt ‘A Higher Loyalty’ gemakkelijk als management-boek lezen want hij schrijft over de organisatie, zijn team en zijn eigen rol in het geheel. Het boek is een aanrader!

Dat het gedrag van een giraf dodelijk kan zijn voor een mens bleek gisteren. In tijdschrift TIME las ik dat natuurfotograaf Carlos Carvalho in het Broederstroom-park (Zuid-Afrika) door een giraf was aangevallen. Het dier gaf de man, die kennelijk te dichtbij kwam, met zijn lange nek een oplawaai. De fotograaf overleed niet veel later aan zijn verwondingen. Trump mag wel oppassen…

In de afgelopen winter landde er iets op ons lokale strand dat tot verwondering leidde bij Britten die we hier leerden kennen en die het hele jaar zwemmen. Jawel, ook in de winter, bij circa 15 graden Celsius of minder. Pat & Sue zijn leuke kennissen met wie mijn liefje en ik regelmatig bijzonderheden in de natuur en foto’s van bezienswaardigheden uitwisselen. Naar verluidt, ging het om een grote hoeveelheid aangespoelde gouden kwallen, behorend tot een soort genaamd ‘pelagia benovici’. 

Deze goudkleurige kwallen van 5 à 6 cm grootte werden in 2014 voor de eerste keer in het noorden van de Adriatische Zee gespot. Italiaanse wetenschappers troffen ze tot dusverre aan in de Golf van Venetië en waren ervan overtuigd dat ze meekwamen met boegwater van schepen die andere zeeën bevoeren. Nu wil het toeval dat er een meer is in Palau (Koror) dat hoog op mijn bucket list staat omdat zich daarin duizenden gouden kwallen voortbewegen. Ik zou mij weleens zwemmend tussen hen willen begeven. Ik wist niet beter dan dat ze volstrekt ongevaarlijk zijn voor de mens. Dat lijkt nu te worden weersproken. Palau ligt middenin de Stille Oceaan en is de plek waar mijn liefje te zijner tijd (dat wil zeggen: na mijn dood) mijn as moet gaan uitstrooien. Nu zijn die exemplaren kennelijk ook in de Middellandse zee en op de Spaanse stranden te zien. Het moet niet gekker worden!

De gouden kwal is hier thans niet de enige opmerkelijke beach bum. Al een paar weken melden lokale kranten in alle talen dat er aan sommige stranden van de provincie Alicante sprake is van de aanwezigheid van Portugese oorlogsschepen. (Nee, er is geen sprake van oorlog op het Iberisch schiereiland.) Het gaat om een andere kwal wiens beet gevaarlijk kan zijn voor de mens. Deze ‘physalia physalis’ is een soort staartkwal. De soort komt vooral voor in warme wateren. Zelf zag ik ze met eigen ogen tijdens strandvakanties in Amerika en Australië. De laatste keer dat ik een Portugees oorlogsschip aantrof, was in Tasmanië. Dat vond ik wel apart gezien het feit dat ze van warm water houden.

Het zijn knalblauwe zakjes die op een empanada lijken. Deze kwal bestaat eigenlijk uit een klont van honderden poliepen, met tentakels van soms wel 30 meter lang. Afgelopen weekend werd op een noordelijker gelegen Alicantijns strand zelfs de rode vlag geheven toen het dier drijvend in de Middellandse Zee werd geconstateerd. Het kan ernstige jeuk, pijn, soms zelfs koorts en ademhalingsproblemen veroorzaken. Er raakten mensen in shock na aanvaring met zo’n exemplaar, soms zelfs met de dood tot gevolg. We gaan zien of de schepen onze kant opkomen. Je kunt ze niet missen.

Those who save them

Het is vandaag dodenherdenking in het Vaderland. Ik leef nu in een Europees land waar geen Tweede Wereldoorlog woedde en waar men deze herdenking en de daarop volgende bevrijding niet kent. Spanje kent wel degelijk  oorlogsslachtoffers van een felle burgeroorlog. Ik realiseer mij op een dag als vandaag dat Hitler's Duitse luchtmacht, de fascistische broeders van Franco, hun nieuwe bommenwerpers 'uitprobeerden' op de Spaanse stad Guernica en daarmee Franco in het zadel hielpen (1937). 

Voor mij gaat vandaag vooral over het herdenken van slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog, slachtoffers van het Derde Rijk. Afgelopen week werd mij heel duidelijk waarom aandacht en waakzaamheid belangrijk blijven.

In The Guardian, The Atlantic en Associated Press las ik over antisemitische vooroordelen en bizarre theorieën. Een raadslid van de stad Washington schreef in een tweet dat de joodse familie De Rothschild het klimaat beheert en natuurrampen over de lokale gemeenschap uitstort. De Britse Labour-partij deed in de afgelopen jaren onder Jeremy Corbyn niets aan het vermeende antisemitisme van zijn partij, ondanks serieuze aanbevelingen in 2016. De Palestijnse president Abbas zei onlangs dat de Holocaust niet ontstond door antisemitisme maar vanwege het sociale gedrag van joden. Een Duits rapduo ontving recent een van de belangrijkste Duitse muziekprijzen terwijl ze antisemitische teksten bezigen. Het is een kleine greep uit een weekje kranten lezen. 

Vorige maand stelde Angela Merkel een nieuwe regeringsfunctie in. Felix Klein, die de functie van speciale gezant Antisemitisme gaat vervullen, begon deze week aan zijn werk. Hij start met het aanleggen van een nationaal register waarin alle wan- en misdaden tegen de circa 100.000 joden in Duitsland uitvoerig en precies worden vastgelegd. Vooral wie de daders zijn. Daarover bestaan nogal eens misverstanden; de Duitse overheid meent weleens iets anders dan de slachtoffers. Dat register moet meer inzicht gaan bieden in de drijfveren van de daders. Klein zegde bij zijn inhuldiging toe dat hij dit met chirurgische precisie te lijf zal gaan.

Onlangs sprak Merkel publiekelijk over het bestaan van verschillende soorten antisemitisme in haar Duitsland. Type A is van oudsher aanwezig onder Duitsers en type B is geïmporteerd. 20% van de Duitsers blijkt nog steeds antisemitische opvattingen te huldigen, een percentage dat al vele jaren op hetzelfde niveau ligt, aldus krant The Atlantic. De geïmporteerde versie kwam mee met de ruim één miljoen vluchtelingen uit moslimlanden die in de zomer van 2015 op Duitse bodem stapten.

Het geïmporteerde antisemitisme kwam mee met vluchtelingen uit Syrië en Irak, moslimlanden waar anti-joodse opvattingen deel uitmaken van de staatsideologie en waar antisemitische samenzweringstheorieën wijdverbreid zijn. Dat antisemitisme werd verder versterkt door toedoen van ultraconservatieve salafi-moslims die reeds binnen de Duitse landsgrenzen verblijven. In datzelfde jaar brachten vier van Duitslands belangrijkste inlichtingendiensten een rapport uit waarin zij waarschuwden voor de import van islamitisch extremisme, Arabisch anti-Semitisme, nationale en etnische conflicten en zeer van de Duitse mores afwijkende maatschappelijke en rechterlijke opvattingen. Die diensten waren veel pessimistischer dan Merkel zelf die destijds nog van mening was “wir schaffen dass”. Drie jaar later denkt ze dat niet meer.

Ontwerp: Yair Emanuel

Een gefilmde aanval op een jongeman met een keppeltje in Berlijn ging onlangs viraal. De jongen werd met een riem toegetakeld door iemand die een Syrische vluchteling bleek te zijn. Degene die werd aangevallen bleek een 21-jarige Arabische Israëli die het keppeltje bewust opzette om een vriend te tonen hoe gevaarlijk het is om dat hoofddeksel hedentendage in het Duitse openbare leven te dragen. Een grote groep Duitse joden denkt er serieus over het land te verlaten vanwege toenemend antisemitisme. Kan Duitsland zijn joden nu wel beschermen?

Rond dodenherdenking dompel ik mij jaarlijks onder in Holocaust-literatuur. Mijn liefje vroeg mij onlangs waarom ik mijzelf zoveel druk opleg. Wereldboekendag, Aardedag, Internationale Vrouwendag, Dodenherdenking en nog wat andere Special Interest-dagen. Tja. Als blogger kan en wil ik niet anders. (En nee, ik ben geen masochist.) Deze zelfopgelegde taken ervaar ik niet als hinderlijk. Ik vind het belangrijk stil te staan bij kwesties die mij na aan het hart liggen. Dat geeft zin aan mijn bloggend bestaan.

Voor dit jaar koos ik de debuutroman van de Amerikaanse auteur Jenna Blum, getiteld ‘Those Who Save Us’. Het is een oudje maar wel een New York Times Bestseller. In de Nederlandse vertaling kreeg het de titel ‘Het familieportret’. De mens Blum is dochter van een joodse vader en een moeder met Duitse roots. Haar eerste levensjaren bracht ze door in Minnesota. Voordat ze boeken ging schrijven, werkte ze mee aan het project van de Shoah Visual History Foundation van Steven Spielberg. Tussen 1993 en 1997 interviewde ze voor dat doel Holocaust-overlevenden. Overmorgen komt haar derde roman uit, getiteld ‘The Lost Family’; wederom een boek met een Holocaust-thema.

Het is überdeutlich waar auteur Blum haar inspiratie voor dit boek kreeg... Het heeft twee verhaallijnen die met elkaar zijn verweven: die van Duitse moeder Anna (jaren ’40 van vorige eeuw) en haar dochter Trudy. De jonge Anna wordt verliefd op de joodse arts Max. Ze wordt zwanger van hem maar uit vergelding wordt Max door Anna’s vader verraden en weggevoerd. De ongehuwde aanstaande moeder vindt elders onderdak bij een Duitse bakkersvrouw die actief deelneemt aan het verzet en stiekem gevangenen in het nabijgelegen Buchenwald voedt. Inmiddels is Anna bevallen van een dochter: Trudy. Een Hauptsturmführer van het concentratiekamp dwingt de jonge moeder wekelijks tot seks daar hij van haar medeplichtigheid weet. Dat kan niet anders dan liefdeloos zijn.

Het verhaal van dochter Trudy speelt zich af in de jaren ’90 van vorige eeuw. Zij wordt hoogleraar Duitse Geschiedenis aan de universiteit van Minnesota. Zij probeert allereerst het oorlogsverleden van haar hardnekkig zwijgende moeder Anna te ontrafelen. Ze vraagt zich af of ze kind is van een SS’er met wie haar moeder en zij op een wazig portret staan. Voor haar werk gaat ze deelnemen aan een universiteitsproject waarvoor Duitsers (vooral vrouwen) worden geïnterviewd. Hoe verwerkten zij de oorlog? Alle zienswijzen passeren de revue: die van antisemieten, van collaborateurs, van onverschilligen en van slachtoffers. Met een van hen knoopt ze een relatie aan (eveneens liefdeloos). 

Met mijn beschrijving wil ik niet de schijn wekken dat ‘Those Who Save Us’ Holocaust-kitsch is. Daarvan is geen sprake, wat mij betreft. De auteur stipt heikele punten aan, zoals een gecompliceerde moeder/dochter-relatie, medeplichtigheid, lafheid, vooroordelen, wreedheid, schuldgevoel en schaamte. Aan het einde van het boek wordt aan de lezer impliciet de vraag gesteld: “wat zou jij hebben gedaan?” Dat is het andere ding dat Blum goed kan: indringende vragen stellen. Ik zou het niet weten... De Amerikaanse actrice Carry Fisher (van Star Wars) zei ooit “take your broken heart and turn it into art”. Dat deed Blum. Dat alles maakt het een boeiend en meeslepend boek.

Vanavond zijn wij twee minuten stil. Opdat wij niet vergeten. Veel is nog niet verwerkt of inmiddels dienen zich nieuwe oude problemen aan. Tja.