Monday, bloody monday

Van zondag op maandag kwam op het Balearische eiland Menorca een tornado aan land die veel schade veroorzaakte. In het Menorquins, het plaatselijke dialect, wordt dit natuurverschijnsel een ‘cap de fibló’ genoemd. In het Castellaans wordt zo’n waterhoos een ‘manga marina’ genoemd. Er zitten momenteel bijna 20.000 bewoners van het eiland zonder stroom en ik vermoed dat onze vrienden Saskia en Kirk er twee van zijn. Balears Meteo heeft namelijk live webcams op alle eilanden maar de ochtend na deze berichtgeving was die van Ciutadella uit de lucht. Ik bekeek wel een filmpje van opruimactiviteiten nadat veel bomen waren geveld. Ruim een week geleden logeerden we daar nog... Vanmorgen kwam er een teken van leven. Ze zitten nog steeds zonder electriciteit. Hun waterpompsysteem is daarop aangesloten dus ze moeten het ook zonder water stellen. Gelukkig koken ze op gas. De sfeer is echter goed, kaarten kan ook bij kaarslicht! Het plaatselijke energiebedrijf doet er, naar verluidt, alles aan om de electriciteit weer in orde te brengen.

In Indonesië sloeg op datzelfde moment het noodlot toe. Wederom. Een nieuw vliegtuig van merk en type Boeing 737 MAX 8 van prijsvechter Lion Air, stortte kort na vertrek uit Jakarta in de Java-zee met 189 passagiers aan boord. In eerste instantie was er onduidelijkheid over het precieze aantal passagiers. Naar verluidt, zaten er 20 medewerkers van het Ministerie van Financiën aan boord. Het toestel was op weg naar Pangkal Pinang, de Bangka Belitung-eilanden (Noord-Sumatra). Niemand overleefde de crash.

De piloot bleek kort na opstijgen aan de luchtverkeersleiding toestemming te vragen om naar de luchthaven terug te keren. Die werd afgegeven maar het liep toch fout af. Het wrak ligt op een diepte van 30 à 40 meter dus dat maakt een spoedige berging en de vondst van de zwarte doos mogelijk. Ik las dat de overheid hierbij gebruik maakt van onderwaterdrones. Tot op heden is de romp van het vliegtuig niet gevonden. Gisteren kwam naar buiten dat hetzelfde toestel de dag ervoor motorische problemen had tijdens een vlucht van Denpasar (Bali) naar Jakarta. Volgens Lion Air werd het euvel procedureel verholpen.

Onze vriendin Bernadette vloog nog niet zo lang geleden met deze maatschappij tijdens haar rondreis door Indonesië. Lion Air is de grootste low cost airline binnen de landsgrenzen van de archipel. Ook mijn liefje en ik vlogen in het verleden met hen.  Het kan niet worden ontkend dat Indonesië berucht is vanwege slecht onderhoud; aan gebouwen, wegen, bruggen en systemen. Je hoeft helaas niet ver terug in de tijd te gaan om dat te beamen. Vorige maand vond in Noord-Sulawesi, op het Minahasa-schiereiland, namelijk een vernietigende tsunami plaats die niet door het aanwezige waarschuwingssysteem was opgemerkt. Het systeem leed aan langdurig achterstallig onderhoud en werkte niet meer. Dat kostte honderden inwoners het leven. Tja.

Nu lijkt dat ook te gelden voor vliegtuigen, al moet dat worden bewezen. Lion Air had vroeger dermate dubieuze veiligheids- en onderhoudskwesties dat het bedrijf -opgericht in 1999- in 2007 op de zwarte lijst terechtkwam. Hun vliegtuigen werden in 2016 echter weer toegelaten tot het Europese luchtruim. In juni van dit jaar was de carrier één van drie Indonesische vliegmaatschappijen wier veiligheidsclassificatie werd verhoogd naar zes (van de maximaal zeven) sterren, door de wereldwijde organisatie AirlineRatings.com. Dat neemt niet weg dat Australië gisteren een negatief vliegadvies uitvaardigde voor Lion Air, tot grote verbolgenheid van Indonesië. Tussen beide buurlanden ontstaat regelmatig kinnesinne. Ik snap Australië  en ik begrijp de reactie van Indonesië. Het wachten is op het onderzoek naar de oorzaak van de ramp. 

Het hoofd van de Indonesische Disaster Agency, de nationale Rampendienst (in ons deel van de wereld kennen wij rampenbestrijdingsdiensten) Sutopo Purwo Nugroho, werd in de afgelopen twee jaar wereldberoemd. Er ging namelijk extreem veel mis in die periode. Ik leerde voor het eerst van zijn bestaan toen de vulkaan op Bali (Gunung Agung), vorig jaar rond deze tijd letterlijk en figuurlijk roet in het eten dreigde te gooien. Hij hield ons, aanstaande Bali-gangers, op de hoogte van het wel en wee rondom de uitbarsting. De regelmatige lezer weet dat we afreisden en ook weer zonder vertraging huiswaarts keerden. Onlangs las ik een interview met hem in een Indonesische krant (!) waarin hij vertelde in januari 2018 de diagnose longkanker te hebben gekregen. Hij is ongeneeslijk ziek maar nog volop aan het werk. De een zijn dood is de ander zijn brood, al is hij om meer redenen geenszins te benijden. Kasian!

Moet je dan thuisblijven? Het antwoord van mij, reislustige Hollandse, is een luidkeels ‘nee’. Op mij werkt reizen verslavend. Ik kan het niet vaak en ver genoeg doen. Je moet erop uit als je de wonderen van de wereld met eigen ogen wenst te aanschouwen. Vriend Hugo stuurde mij enkele weken geleden een beschrijving toe van een drone die tevens onderwateropnamen kan maken. Zijn begeleidende tekst was dat je hiermee nooit meer zelf hoeft te gaan snorkelen of duiken. Gelukkig ken ik zijn gevoel voor ironie. En snorkelen vind ik toevallig een van de leukste tijdverdrijven die er bestaat. Emmy en hij gaan binnenkort op reis naar Australië. In eigen persoon, in een vliegtuig van een betrouwbare vliegmaatschappij. Zij reizen verder maar wij gaan zuidelijker. 

Nu het weer hier lijkt te zijn omgeslagen, krijgt ook mijn liefje weer last van reiskoorts. Op onze volgende reisbestemming is het overdag nu namelijk al 27 graden Celsius. We maken ons op om te gaan overwinteren op een ander continent. Na tien opeenvolgende jaren is dit het eerste jaar waarin we niet naar Bali gaan. Baby nummer 3 die tijdens ons verblijf op Menorca werd geboren, moet het voorlopig zonder het gekiekeboe van zijn witte suikeroma’s stellen. Dit jaar staat Zuid-Amerika wederom op het programma. Onze reis begint deze keer met een cruise van Buenos Aires naar Santiago de Chile. Op die route zullen we Kaap Hoorn ronden.

Gisterochtend vond in de Drake Passage een aardbeving plaats van 6.3 op de magnitudeschaal. Het epicentrum lag in zee, op slechts tien kilometer diepte. Kaap Hoorn ligt daar circa 280 kilometer vandaan. Gisteravond vond er op die plek nóg een plaats van kracht 5.7. De hele westkust van Chili ligt aan de Ring van Vuur en je vindt er actieve vulkanen. Gezien de lengte van ons verblijf verwacht ik dat we daar wel aardbevingen zullen gaan meemaken. We hopen dat het gaat meevallen. Ieder mens heeft een beetje mazzel nodig!

Terugblik op Menorca

Vandaag een week geleden waren mijn liefje en ik met onze vrienden Emmy en Hugo op Menorca, het ‘insula minor’. Voor ons was dat de kwartetkaart die we misten want we bezochten de Balearen eerder: Formentera in 2001, Ibiza in 2007 en Majorca in 2012. (Het Balearische eiland Cabrera blijkt ook nog te bestaan. Ik las dat het een toevluchtsoord is voor vogels, reptielen en vissen.)

We gingen op bezoek bij Saskia en Kirk voor wie wij in 2011 de deuren van ons gastenhuis in Noord-Bali openzwaaiden. Wij kenden hen toen nog niet. Het zijn long time-vrienden van Emmy en Hugo. Zij vertelden ons over hen en meldden dat zij Bali gingen aandoen op hun eerste wereldreis. Een uitnodiging was snel uitgestuurd. Ze stapten bij ons binnen en er ontstond meteen een klik. Dat overkomt ons zelden maar desalniettemin prijzen we ons gelukkig. Op de foto zijn we op weg naar Menjangan, Herteneiland, om te snorkelen.  

Toen Emmy ons eerder dit jaar vertelde dat Kirk en Saskia, na zeven jaar rondzwerven over de wereld, een plek vonden op het Spaanse Menorca en daar een thuis bouwden, waren wij meteen in voor een hereniging. Vorige week vlogen we dan ook rechtstreeks van Alicante naar Mahon (Maó in het plaatselijke dialect). Hugo reed ons vervolgens in een grote huurauto richting Ciutadella, in het noordwesten van dit Balearische eiland. De weersverwachtingen waren zodanig dat wij regenjassen in de reistas stopten; het zou namelijk geen dag droog blijven.

Menorca wist veel van zijn boeiende karakter te behouden. Het landschap is glooiend en groen, het heeft meer circa 120 baaien en inhammen (calas) met prachtige strandjes. Geen enkel ander eiland in de Middellandse Zee heeft er zoveel. Dit kleine eiland is een UNESCO-biosfeerreservaat. Bovendien zit deze plek bomvol interessante geschiedenis en cultuur. Dat is niet verwonderlijk als je naar de locatie kijkt: middenin het westelijke gedeelte van de Middellandse Zee. Het eiland werd aangedaan door zeevarende Feniciërs, Carthagers, Romeinen, Byzantijnen, Arabieren, Turken, Britten, Fransen en (tenslotte) Spanjaarden. Allen lieten hun sporen op deze postzegel achter. Als tweede Vaderland is het hierdoor een, in alle opzichten goede keuze.

De belangrijkste reden om Menorca te bezoeken was echter om te kunnen bijpraten met Saskia en Kirk. En dat deden we. Big time! Tot diep in de nacht zaten we op het terras en in de grote woonkeuken, uitkijkend over ‘hun’ baai waar bootjes zachtjes op het water dobberden. We luisterden naar hun zeilverhalen die bij tijd en wijle spannend waren. Tijdens een storm brak Saskia een voet die door omstandigheden pas na zes weken kon worden verzorgd. Ze voeren tegen twee exen van Wall Street op die een pizza-oven op hun boot installeerden om zo collega-zeilers van voedsel te voorzien. Boeiende verhalen. Hun catamaran ligt momenteel aan de andere kant van de Middellandse Zee maar het plan is om de boot in de nabije toekomst dichter bij huis af te meren.

We praatten over kinderen en kleinkinderen die verspreid over de wereld wonen. We haalden gezamenlijke herinneringen op, van vroege kinderjaren (Saskia en Emmy) tot nu, lieten ouders en opvoeding de revue passeren, stonden stil bij verdrietige momenten in onze levens. Ieder van ons wist het onderwerp Donald Trump handig te omzeilen… Elke avond speelden we het kaartspel ‘Schoppenvrouw’, dat al gauw werd omgedoopt tot Black Bitch. Je zult als speler namelijk maar met haar blijven zitten! Wij leerden het spel van Emmy en Hugo en gaven het jaren geleden door aan Saskia en Kirk. De spelregels veranderden wel meermalen tijdens dit verblijf maar dat mocht de pret niet drukken. De taalgrappen en -grollen waren niet van de lucht. Het Afrikaans dat nog steeds in Saskia’s manier van praten doorsijpelt, is om te zoenen, Kirk’s Amerikaans is om bij weg te dommelen. Het zal niemand verbazen dat het druivennat 's avonds rijkelijk vloeide. Dit soort vriendschappen is hartverwarmend.

We boften met het weer: tegen alle verwachtingen in hoefde de regenjas niet aan. We fietsten langs de kust en langs eeuwenoude pijnbomen naar Ciutadella, de hoofdstad van Menorca ten tijde van de Arabische heerschappij. Het is een mooie stad, groter dan gedacht en met een pittoreske haven. We wandelden door smalle, typisch Spaanse straatjes, bewonderden de imposante kathedraal. We bezochten de vismarkt waar we merluza (heek) kochten die ik 's avonds met plezier bereidde in de ruime eetkeuken van onze gastvrouw en -heer. Hugo en ik zwommen in de eigen baai en maakten er, al SUP-pend, ererondjes. (Die foto's stopte ik in het webalbum Spanje 2018, elders op mijn blogsite.)

We bezochten de ‘Naveta des Tudons’, een megalitische grafheuvel in de buurt van Ciutadella. Het bouwwerk in de vorm van een schip deed tussen 1200 en 750 vóór onze jaartelling  dienst als knekelhuis. Je kunt er niet in, slechts omheen lopen en dat is de moeite waard. 

Twee Britse toeristen stonden daar het gebouw na te tekenen; dat was hun manier om de herinnering van iets bijzonders vast te houden. Bloggen maar dan anders. Overigens vind je nergens ter wereld zoveel relieken uit de bronstijd als op Menorca. Terwijl we om ons heen keken, vlogen twee grote rode wouwen (havikachtigen) boven onze hoofden, zoekend naar een hapje in de rollende, groene velden die zijn afgezet met handgestapelde stenen muurtjes die je overal ziet en zoals men dat al eeuwenlang doet.

Menorca is een aanrader voor mensen die houden van authentiek Spanje en zijn geïnteresseerd in cultuur en natuur. Mijn liefje en ik keren er zeker naar terug. Saskia en Kirk zijn lief, boeiend, grappig en zeer gastvrij. Ik vermoed dat onze volgende hereniging minder lang op zich laat wachten.

Nummer 3

Mijn liefje en ik keerden vandaag moe maar heel tevreden en blij terug van een leuke logeerpartij bij vrienden op Menorca. De blog hierover volgt binnenkort. De regelmatige lezer weet dat wij al tien jaar een Noord-Balinees gezin ondersteunen en met liefde omarmen. Zelf vermoedde ik dat mama Elsa tijdens dit verblijf weleens kon bevallen van haar derde kind en dat bleek een juist voorgevoel. 

Twee dagen voor ons vertrek meldde ze ons na een bezoek aan de gynaecoloog nog dat alles goed ging maar dat de arts  dacht dat het alsnog een meisje zou kunnen zijn. Elsa was een een al opwinding! Na twee jongens zou ze graag een baby girl willen...

Terwijl wij lagen te slapen in een prachtig huis aan een mooie Menorcaanse baai hoorde ik in het holst van de nacht Whatsapp-berichten binnenkomen. Ik stond op, wreef mijn ogen uit, bekeek de berichten en de foto van een jonggeborene in de kreukels en voelde de tranen over mijn wangen stromen... Zo zoet! Op 19 oktober werd nummer 3 geboren, zonder complicaties. Een zucht van verlichting klonk door het huis. Het jongste gezinslid is wederom een mooi ventje. Dezelfde ogen, hetzelfde ronde bolletje, dezelfde kleine neus en flinke oren.

Moeder en kind maken het goed. Het nieuwe mannetje heeft nu dus al veel weg van zijn grote broers. Yuda (11) en Damai (7) zijn, naar verluidt, dol op hem. Voorlopig heeft hij geen geboortenaam. Damai werd naar ons vernoemd (Margitta). Hoe zal het deze keer uitpakken? We gaan het zien en horen. Volgens Balinese Hindoe-traditie krijgt hij zijn naam pas tijdens de driemaandenceremonie. 

Haar naam is Laula

Sinds kort volgt mijn liefje weer Spaanse les op een school voor volwassenenonderwijs in de eigen woonplaats. Het vorige schooljaar sloot zij af met een diploma op nivel cero. Ze stroomde door naar klas 2. Enkele medestudenten van vorig jaar volgden haar voorbeeld; onder andere een Fransman en zijn Chinese vrouw die in onze woonwijk wonen. Hij spreekt Frans, zij spreekt Chinees, onderling spreken ze Engels en nu willen ze samen tevens Spaans onder de knie krijgen. Ik geef het je te doen!

Ik ken hen niet persoonlijk al kwam ik het stel een keertje tegen op de plaatselijke wandelboulevard. Zij heeft, naar verluidt, moeite met de ‘r’, die spreekt ze uit als ‘l’. Mandarijn is de officiële hoofdtaal van China en die kent wel degelijk een r. Deze letter wordt echter verder achterin de mond gerold, waardoor de letter meer als een Engelse r klinkt. Andere talen in China, zoals het Wenzhounees en het Kantonees hebben géén r maar wel een l. Spaans leren, met zijn vele rrrollende ‘r’-en is dus voor een Chinese uit die streken helemaal geen sinecure.

In het huidige klasje van mijn liefje zitten ook nieuwe leerlingen. Zo is er een Ier die voor het eerst Spaans in schoolverband volgt. Het niveau van deze klas ligt op het officiële taalniveau A2. De man in kwestie vertelde de juf en zijn klasgenoten dat hij niveau B1 bereikte met Duolingo. Dat is knap! Je bent dan namelijk al behoorlijk vloeiend in Spaans, kunt volzinnen formuleren en discussiëren in de tegenwoordige, verleden en toekomstige tijd. Dan ben je ècht te goed voor groep A2. Welnu, de soep werd niet zo heet gegeten als‘ie werd opgediend. Enkele simpele vragen van de juf kon hij niet beantwoorden of beantwoordde hij op zo’n manier dat mijn liefje hoorde dat hij niets van de vraag begreep. Hij was daarna, naar verluidt, muisstil in de klas. Tja.

Begrijp mij niet verkeerd: ik vind deze taalapp geweldig maar je zult veel meer moeten doen dan alleen achter een scherm oefenen om vloeiend Spaans te gaan spreken. Praten met mensen van vlees en bloed zet pas echt zoden aan de dijk. Mijn dagelijkse oefenschema bestaat uit twee oefeningen Bahasa Indonesia voor Engelssprekenden, gevolgd door tenminste tien oefeningen Engels voor Spaanstaligen; soms in de vorm van een test die niet per se vergevingsgezind is. Ik houd mij strak aan dit schema. Aan discipline ontbrak het mij nooit als het om leren en studeren gaat.

Vanaf augustus van dit jaar zit dus ook Indonesisch formeel in mijn talenpakket. De taal stamt af van het Maleisisch dat in de 19de eeuw als lingua franca werd gebruikt door handelaren op de Zuid-Oost Aziatische zeeën. De Indonesiërs veranderden niet veel aan die taal voor hun eigen gebruik. We konden goed uit de voeten toen we in 2012-2013 door Maleisië reisden.
Bahasa Indonesia werd in 1949 officieel ingesteld als staatstaal. Het moest communicatie tussen de 300 etnische groepen (met ieder hun eigen taal of dialect) in het nieuwe, onafhankelijke Indonesië mogelijk maken. Kenners menen dat het Indonesisch nogal eenvoudig en rigide uitpakte. Ik snap nu beter wat men daarmee bedoelt. 

De Indonesische module is nog in bèta-versie en dat levert grappige situaties op. Zo ontvang ik bijna dagelijks mails van het ontwikkelteam van Duolingo waarin wordt gesteld dat mijn suggesties voor een betere Engelse vertaling worden geaccepteerd en overgenomen. Die berichten worden in het Spaans opgesteld; in elke mail staan de Indonesische zin en de, door mij voorgestelde Engelse vertaling. Als je niet al in de war bent als meertalenstudent, word je het zo wel!

Voor Indonesisch legde ik een schriftje aan. Er is in dit stadium dermate veel nieuw vocabulair dat ik het niet zonder kan stellen. Spieken moet, anders kom ik niet zonder wrevel door mijn dagelijkse portie oefeningen heen. Het moet wel leuk blijven. Ik kwam tot de conclusie dat de kindertaal die mijn liefje en ik oppikten in de omgang met twee Balinese kinderen mij geen windeieren legde. Er bleef heel wat hangen maar ik realiseer mij ook hoeveel ik nog heb te gaan voordat ik zonder haperen in hun moerstaal kan converseren. De mannetjes volgden afgelopen weekend de Saraswati-ceremonie. Zij is de Hindoe-godin van Kennis, Kunst, Muziek, Wijsheid en Leren. Op de foto ziet je twee brave borsten in half-ceremoniële uitdossing aan hun bureaus schoolboeken en -schriften eren. Leuk om te zien. Overigens kondigde Nomor Tiga zich nog niet in de familie aan al kan de bevalling elk moment beginnen.

Inmiddels bereikte ik niveau 1 in de modules werkwoorden op me-kan, bijvoegelijke naamwoorden, familie-aangelegenheden, eten en koken, werkwoorden beginnend met me-, beroepen, bijwoorden, lichaamsdelen, aanwijzigingen, dieren, thuis, tijd, woorden op pe-an, gevoelens, educatie, vergrotende en overtreffende trap, reizen, maten en werkwoordvormen op di-kan. Het zal niemand verbazen dat de gemakkelijkste oefeningen in mijn geval op eten en koken sloegen. Ook het dierenidioom was door het vele voorlezen uit kinderboeken goed op orde.

Na de eerste les van dit nieuwe schooljaar kwam mijn liefje thuis met stoom uit haar oren. De aanpak van de nieuwe juf, Spaanse Laura, viel bij haar niet in goede aarde. Ze was niet de enige die mopperde. Er was geen voorstellingsronde, er werd niet teruggegrepen op het werk van vorig jaar, de juf stond te vaak met haar rug naar de leerlingen, ze beheerste het gebruik van laptop en white board niet, leek gespeend van didactische vaardigheden. Oeffff, foute boel. Het is te hopen dat deze Laura een  kortstondige invalkracht was... De aanstaande les zal het leren.

Later deze week gaan zij en ik enkele dagen met onze vrienden Emmy en Hugo naar Menorca, het kleine zusje van Mallorca. Op dat grote eiland spoelden vorige week nog één Nederlandse, een Engels en een Duits echtpaar weg, vanwege noodweer. We gaan op bezoek bij de, van origine Nederlandse, Saskia die deels opgroeide in Zuid-Afrika en trouwde met de Amerikaan Kirk die nu, net als wij, de taal van hun (tweede en derde) Vaderland onder de knie wensen te krijgen. Overigens wordt op Menorca naast het Castellaans ook Catalaans gesproken. (Die taal kun je eveneens leren op Duolingo.) Mijn Duolingo laat ik echter thuis. Bloggen doe ik volgende week weer vanaf het eigen honk. Totsiens, sampai jumpai, hasta pronto, zhídào xià zhōu, à la prochaine, until next week!

Los Tontos en de burgemeester

De blogtitel klinkt als een Kuifje-album en zo is het ook bedoeld. We vieren hier deze maand feesten van de patroonsheiligen en andere gedenkwaardigheden. Mijn liefje en ik wisten niet precies wat er op 9 oktober aan de hand was. Wel wisten we dat we voor de eerste keer gingen deelnemen aan een regionaal feest in onze eigen woonplaats. Op dinsdag jongstleden was het ‘Día de la Comunidad Valenciana’. De autonome regio Valencia vierde dat koning Jaime I en zijn christelijke troepen circa 800 jaar geleden de Moren (aanduiding voor mensen uit Noord-Afrika) uit de stad Valencia verdreven.

We vroegen onze vrienden Paco & Rolando of ze zin hadden mee te gaan picknicken op het plaatselijke feestterrein. In eerste instantie wel, in tweede instantie niet. Op de betreffende ochtend onweerde het en kwam de regen met bakken uit de lucht. Wij haalden onze regenjassen uit de kast, ons deerde een beetje regen niet. Bovendien waren we erg nieuwsgierig naar de plaatselijke viering. De jongens kwamen wel een kopje koffie drinken. Van het een kwam het ander. In derde instantie besloten ze mee te gaan, in regenjacks van ons.

Op die dag gingen we namelijk versbereide paëlla eten. Bestek, borden, glazen en alcohol moesten we zelf meebrengen. Bier, frisdrank en water werden gratis verstrekt door de organisator. Voor het geval dat we zouden lunchen in de openlucht, bracht ik voor iedereen klapstoelen mee. Op het feestterrein staat een grote permanente tent die uitkomst biedt als het weer tegenvalt. En dat deed het aanvankelijk.

Het bestuur van onze woonplaats stelde de basisingrediënten voor paëlla beschikbaar (vlees en rijst), alsmede hout voor het vuur waarop zou worden gekookt. Dat alles lag keurig klaar op kleine stapels. Kom er eens om! Deze gemeente zorgt goed voor zijn burgers. Wij maken inmiddels deel uit van een groep buren met wie wij maandelijks in een plaatselijke restaurant lunchen. Diezelfde groep kookt al voor de vierde keer op rij op 9 oktober. Voor ons was dit -zoals gezegd- de eerste keer. Bijna 40 personen meldden zich aan voor het evenement. Schotse Robert was die dag de kok, geassisteerd door de Engelse Bill. Deze groep noemt zich ‘Los Tontos’. Dat woord kende ik niet. Het bleek ‘halve gare’ te betekenen. Britten zijn al eeuwenlang wereldkampioen ironie. Je moet juzelluf inderdaad niet al serieus nemen. De hoed met opschrift, bewijs dat wij onze bijdrage leverden aan het goede doel van die dag, zetten ook wij met plezier op.

Al snel vulde de Vuurplaats zich met groepen die verschillende soorten en maten paëlla bereidden. ‘Onze’ Robert begon met een bodempje mooie olijfolie waarin een handjevol chorizo werd uitgebakken als basissmaak. Alhoewel dit een typisch Spaans ingrediënt is, vinden veel Spanjaarden het een gotspe in de paëlla. Daarna gingen fijn gesneden groenten in zijn pan. Om mij heen kijkend, zag ik mannen elders handenvol konijnenboutjes, varkensribben, kippenvlerken, lever, garnalen, octopus, schelpen, mosselen en slakken aan hun pannen toevoegen; gevolgd door halve of kwart paprika’s. Het kwam mij nogal grof over. Ik kreeg niet de indruk dat de heren vaak kookten maar net als barbecuen, is paëlla op hout bereiden 100% mannenwerk.

Daarbij vergeleken, was de bereiding van kok Robert Zwitsers precisiewerk. De groenten waren fijngesneden. Een man van de groep naast ons, vroeg zich in een vroeg stadium van koken bezorgd af, of de onze een vegetarische paëlla werd? Hun pan zat inmiddels te vol met vlees en vis, constateerde ik bezorgd. Er leek geen plaats meer voor rijst. Wat ik wel aantrekkelijk vond, waren hun grote artisjokkenharten. (Mmmm, love it.) In onze pan werd het kippenvlees pas relatief laat toegevoegd. In voorbereiding op deze dag maakte Robert verse, tigdubbelgetrokken bouillon van botten en merg die na het vlees aan de pan werd toevoegd. De meeste andere teams zag ik bronwater uit grote plastic flessen op hun ingrediënten gieten. Dat verschil zouden we gaan proeven!

Op mijn rondgang langs de Spaanse kookteams maakte ik geregeld een praatje. Zo liep ik burgemeester Ignacio Ramos García tegen het lijf. Dat wist ik niet, dat werd mij door een collega van hem ingefluisterd. De foto was toen snel gemaakt. Ik ben immers een blije bewoner van Pilar met een hart dat enthousiast klopt ter linkerzijde en van het politieke spectrum. Ramos García is van de PSOE. Zijn politieke partij reserveerde een lange tafel in de feesttent, tegenover de onze. Rolando werd aangezien voor mijn esposo (echtgenoot) maar dat mocht de pret niet drukken. Inmiddels liggen hij en ik in scheiding, tot opluchting van Paco en mijn liefje. We blijven echter goede vrienden.

In de volle feesttent zaten ondertussen wel 1.000 mensen, twee rijen dik aan lange tafels. Schoolklassen, buurtverenigingen, sportclubs, culturele groepen, zigeuners, gesponsorde meeeters, vrouwengildes en wij. Een bont gezelschap en een ervaring om U tegen te zeggen. Wat mij opviel, was dat er geen Noord-Afrikaan was te herkennen. Zou dat zijn omdat ze eeuwen geleden werden verslagen?

Toen ons gezelschap ging tafelen, zette de assistent van de burgemeester een bordje van hun paëlla voor mijn neus. Met de groeten van Señor Ignacio. Hoe aardig is dat?! Zij bereidden een klassieke, goudgele paëlla met groene en rode paprika die echter onvoldoende was gesalpimenteerd, wat mij betreft. Van de buren met de overdadig gevulde pan kregen we eveneens een bordje om te proeven; die vond ik echter te vissig smaken.

Ik proefde die dag dus van drie paëllas; die van ons was zonder meer de lekkerste. Met een mooie al dente rijstkorrel, subtiel op smaak gebracht, boordevol ingrediënten die goed samengingen. ¡Vivo Roberto! Om die reden bracht ik een bord ‘paëlla de los Tontos’ naar de burgemeester. We mogen dan halve garen zijn, we weten een uitstekende paëlla te serveren! Op het buitenterrein wachtten zuid-Amerikaanse inwoners van Pilar rijendik op hun gratis paëlla, uit een pan van minstens vijf meter doorsnee. Deze middag had ik niet willen missen. Onze jongens waren eveneens enthousiast over de sfeer en het eten.

Morgen wordt hier in het hele land ‘Día de la Hispanidad’ gevierd. Op 12 oktober 1492 zette Columbus namelijk voet aan land in wat nu Amerika heet. In de Verenigde Staten gaan hedentendage stemmen op om deze dag niet meer zo te noemen. Columbus viel van zijn voetstuk vanwege de vreselijke dingen die gebeurden met de oorspronkelijke bewoners van het ontdekte continent. Zo is ‘Columbus Day’ in Los Angeles uit de gratie. Voortaan viert men daar ‘Indigenous People Day’.

Elevator Women en andere boze vrouwen

Er zijn momenten in een vrouwenleven waarop het niet meezit. Zelf ken ik die ook. Te denken valt aan de maandelijkse hygiënische perikelen die in mijn geval geen sinecure waren. Het Britse bedrijf DAME (producent van sanitaire producten) berekende de duur van de ongesteldheid van vrouwen. Het overkomt de gemiddelde vrouw in haar leven circa 3.500 dagen lang. Dat komt neer op tien jaar ongemak. Een hoop gedoe voor iemand die zich nooit wilde voortplanten! 
Mijn moeder groeide op in een omgeving waar zij als (oudste) meisje minder kansen kreeg dan haar broers. Zij had het intellect om te gaan studeren maar mocht niet doorleren. Ze ging uit werken om het gezin waarin ze was geboren, financieel te ondersteunen ten koste van haar eigen ontwikkeling. Het zijn slechts twee eenvoudige voorbeelden van de ongelijkheid tussen de seksen.

Momenteel lees ik een interessant boek dat dit jaar op het zomerboekenlijstje van Barack Obama stond. Het is getiteld ‘Factfulness: ten reasons why we’re wrong about the world’ van de Zweedse arts en hoogleraar Internationale Gezondheid Hans Rosling, diens zoon Ola en schoondochter Anna. Rosling Sr. was onder andere adviseur van de Wereldgezondheidsorganisatie en van UNICEF. Daarnaast presenteerde hij wetenschappelijke documentaires op de BBC, gaf hij een van de best bekeken TED Talks aller tijden, en behoorde hij tot ‘the 100 most influential people’,  volgens Time Magazine. Hij wijdde de laatste jaren van zijn leven aan het schrijven van dit boek en overleed op 7 februari 2017 op 68-jarige leeftijd.

De belangrijkste strekking: we denken te negatief over de wereld om ons heen. In het begin van het boek laat Rosling zijn lezers een test doen. De eerste van 12 vragen gaat over meisjes en onderwijs. Hoeveel van hen die leven in lage-inkomenslanden maken de lagere school af? Je kon kiezen uit 20%, 40% en 60%. Ik ging in de fout, zat te laag met mijn antwoord. Een andere vraag heeft betrekking op vrouwen en onderwijs. Wereldwijd brengen 30-jarige mannen gemiddeld tien jaar op school door. Hoeveel jaar brengt een vrouw van dezelfde leeftijd gemiddeld in de schoolbanken door? Je kon kiezen uit 9 jaar, 6 jaar en 3 jaar. Ook hier zat ik fout, mijn antwoord was wederom te laag.

De door Rosling ondervraagde personen gaven gemiddeld twee goede antwoorden. Zelf zat ik daar eentje boven. Bedroevend weinig. De groep ondervraagden betrof studenten, afgestudeerden, medewerkers van wereldwijd opererende hulporganisaties, bekende en onbekende politici, lezers van zijn boeken, deelnemers aan zijn lezingen, en heel veel anderen. Het betrof deskundigen en leken. Conclusie: de meerderheid is onvoldoende op de hoogte van de feiten. Het betreft mannen en vrouwen van alle leeftijden, uit alle hoeken van de samenleving. Met elkaar zijn we te somber over de wereld. Er is veel meer progressie te melden dan we denken! (Het boek is nog niet uit.)

Zo’n positief stemmende boodschap kon ik goed gebruiken vorige week. Ik merkte dat mijn boosheid dagelijks toenam. Zelf ben ik slim genoeg om te begrijpen dat het beter is voor het eigen psychische welzijn om mij niet alles persoonlijk aan te trekken dat vrouwen elders in de wereld schaadt of kan schaden. Deze keer had ik er echter moeite mee mijn boosheid te beteugelen. Er ontwikkelde zich een woede in mij die epische proporties aannam.

Mijn kwaaie kop kwam door het nomineren van Brett Kavanaugh door president Trump, de Lone Deranger, voor het Amerikaanse Hooggerechtshof. Het zal niemand zijn ontgaan dat rechter Kavanaugh niet van onbesproken gedrag bleek te zijn maar desalniettemin voor het leven werd benoemd op een plek aan het opperste gerecht, de top van de rechtsprekende hiërachie. Dat instituut neemt beslissingen waartegen geen Amerikaanse burger of instelling (meer) in beroep kan gaan.

Daaraan voorafgaand noemde een aantal vrouwen het hun burgerplicht om naar voren te komen met beschuldigingen aan het adres van Kavanaugh. Tijdens de middelbare school en aan de universiteit van Yale zou hij seksueel overschrijdend gedrag hebben vertoond jegens vrouwen terwijl hij ladderzat was. Waarom zouden zij die beschuldigingen uiten als dat niet waar is? Je moet überhaupt stevig in je schoenen staan om voor het oog van de natie met zo’n boodschap te komen. Jouw leven en dat van je familie staat vanaf dat moment op zijn kop (er kwamen doodsbedreigingen aan hun adres) en je toekomst wordt onzekerder. Zelf ben ik geneigd Christine Blasey Ford en Deborah Ramirez te geloven.

Mijn weerzin tegen Kavanaugh werd versterkt toen ik naar de genomineerde zelf keek. In een tv-interview op Fox News zette hij zichzelf, geflankeerd door zijn vrouw, neer als een heilige boon die als scholier en jonge student alleen maar met zijn neus in de boeken zat en naar de kerk ging. 

In de Senaat werd hij twee keer geïnterviewd, beide keren onder ede. Na de eerste keer werd zijn nominatie bevestigd. De tweede keer was nadat de Senaat Blasey Ford onder ede ondervroeg. Kavanaugh was luid, kwaad, heel emotioneel (hij stak telkens zijn tong tegen de binnenkant van zijn linkerwang als het hem teveel werd), respectloos jegens vrouwelijke senatoren, politiek zeer partijdig en uiterst ongenuanceerd. Hij zou bij zijn nominatie zijn tegengewerkt door linkse samenzweerders, aangezet door de Clinton’s. Ik zal eerlijk zijn: ik walgde. Mijn maagsappen kwamen omhoog. De rechter gooide zijn blinddoek af, de heilige boon toonde zijn ware aard!

In de daaropvolgende dagen stelden honderden Amerikaanse rechters en geleerden op juridisch vlak een gezamenlijke brief op waarin ze aangaven geen vertrouwen te hebben in kandidaat Kavanaugh. Een voormalige opperrechter van Hooggerechtshof sprak zich uit tegen deze kandidaat. De genomineerde schaadde met zijn gedrag de onafhankelijkheid van het instituut en het aanzien van het Hof. Voormalige klasgenoten en studiemaatjes verklaarden dat Kavanaugh onder ede had gelogen over zijn alcoholconsumptie. Hij zou vaak stomdronken zijn geweest en dan aanmatigend en agressief zijn worden. Liegen onder ede is een doodzonde voor iemand in zijn positie.

Twee vrouwen die met seksueel geweld en seksueel overschrijdend gedrag te maken kregen, hielden ‘hun’ weifelende Republikeinse senator Jeff Flake (afgevaardigde van Arizona) staande in de lift van de Senaat nadat hij verklaarde alsnog vóór de benoeming van Kavanaugh te gaan stemmen. Die vrouwen voelden zich verraden. Zijn aanstelling is een klap in het gezicht van alle vrouwen die zoiets doorstonden. Dit voorval leidde er echter toe dat de FBI onderzoek ging doen naar de beschuldigingen van Blasey Ford en Ramirez. Mijn hoop op gerechtigheid veerde op. Dat was echter van korte duur, dat onderzoek bleek een wassen neus. Er bleek geen enkele behoefte aan feitenkennis te bestaan. Het duurde nog geen drie dagen, klasgenoten noch Ramirez werden gecontacteerd.

De stemming over Kavanaugh’s nominatie werd zaterdag door de Senaat gejast. Ik kan het niet anders zien. Uitslag: 50-48. De Republikeinse senator Lisa Murkowski (afgevaardigde van Alaska) stemde tegen, als enige van haar politieke partij. Ook zij gaat de geschiedenis in als heldin. Kavanaugh werd diezelfde dag nog beëdigd. Deze oerconservatieve rechter, gekrenkt tot in zijn haarvaten, gaat in de toekomst hoogstwaarschijnlijk de rechten van vrouwen en minderheden in Amerika doorslaggevend bepalen. Het aanzien van Vrouwe Justitia is daar voor altijd verslechterd.

Ik voel nog steeds boosheid. De wereld is sinds vorig week een stuk lelijker. Sorry, professor Hosling!

Liggend kijken naar kunst

Afgelopen week bezochten we Alicante met onze vrienden Frans & Roland. Daar bezochten we een multimedia-spektakel dat Vincent van Gogh als hoofdpersoon heeft. Van 13 september tot 16 december 2018 is daar de Van Gogh Alive Experience te zien. Deze expositie is op maandag gesloten maar op de overige dagen geopend van 10:00 uur 's ochtends tot 22:00 uur (weekdagen) en 19:00 uur 's avonds (weekends) te zien.

Nu zagen mijn liefje en ik al veel Van Gogh-kunst in de wereld. Zo brachten wij in 1990 een vakantie door in Zuid-Frankrijk waar wij onder andere de Fondation Vincent van Gogh in Arles bezochten. In 1993 maakten we een uitstapje naar de beroemde ophaalbrug in Arles en de psychiatrische instelling waar Van Gogh aan het einde van zijn leven verbleef in Saint-Rémy-de-Provence. We dronken destijds een Cuvée Prestige Van Gogh waar de kunstenaar met een verband om zijn hoofd op het etiket staat. Dat plakte ik in het vakantieboek van dat jaar. Als cultuurliefhebbers bezochten we het Van Gogh-museum in Amsterdam en de Van Gogh-gallerij van het Kröller-Müller Museum. In 2002 zagem we de grote tentoonstelling ‘Van Gogh and Gauguin: The Studio of the South’. Onze boekenkast telt dan ook enkele duimdikke catalogi van deze schilder.

Kortom: we houden van De Man uit Zundert!

Eerder dit jaar zagen we in de bioscoop de film ‘Loving Vincent’, een Pools-Britse animatiefilm uit 2017 gebaseerd op het werk van Van Gogh, die beeldje voor beeldje werd nageschilderd door tientallen getalenteerde kunstschilders. De allernieuwste bioscoopfilm over Van Gogh heet ‘At Eternity’s Gate’ en gaat in november 2018 in de Verenigde Staten in première. De film zal vanaf februari 2019 in de Nederlandse bioscopen te zien zijn. Er is momenteel weer veel aandacht voor deze Hollandse held en dat vind ik terecht.

Illustratie: Universal Images / Getty Alamy

Enkele dagen geleden las ik een interessant artikel in The Guardian, getiteld ‘How Hokusai’s Great Wave crashed into Van Gogh’s Starry Night’. De Van Gogh-kenner Martin Bailey is van mening dat de Nederlandse kunstenaar zijn inspiratie kreeg voor het schilderen van het wereldberoemde en o-zo-mooie schilderij ‘Sterrennacht’ (1889) van de Japanner Katsushika Hokusai. Deze kunstenaar vervaardigde het betreffende werk, zijn beroemdste, rond 1830 toen hij 70 jaar was. (Het zou ook inspiratiebron zijn geweest voor Debussy’s orchestrale werk ‘La Mer’.) Als je deze werken naast elkaar ziet, lijkt het voor de hand liggend... Desalniettemin is Bailey de eerste die de gelijkenis opmerkte. Het is bekend dat Van Gogh Japanse prenten verzamelde. Hij schilderde zijn sterrennacht overigens in het gesticht. Het schilderij hangt nu in het Museum of Modern Art (MOMA) in New York.

Het Van Gogh-spektakel dat wij onlangs in Alicante beleefden, werd bedacht en ontwikkeld door het Australische bedrijf ‘Grand Exhibitions’. Voor het naar deze Spaanse stad kwam, was het al in meer dan 80 steden ter wereld te zien en door vijf miljoen bezoekers bekeken. Je moet de toegangsbewijzen van te voren online kopen, op een specifieke dag en op een te kiezen tijdstip. Aan de kassa is niets te verkrijgen.  Wij liepen stipt op tijd de Lonja del Pescado (de vroegere visafslag) aan de Alicantijnse haven binnen. Het eerste dat we zagen was Vincents slaapkamertje in Arles, precies nagebouwd in 3D.

We stapten een wereld binnen die Vincent van Gogh voor ons opnieuw tot leven bracht. In twee zalen was veel, heel veel van zijn verbluffende werk te zien: wereldberoemd, minder bekend en zelfs voor mij onbekend. Uit zijn Hollandse, Parijse en zuid-Franse tijd. 40 High Definition-projectoren vuurden in hoog tempo bijna 3.000 kleurrijke beelden op ons af. Doordat de doeken zo groot voor onze neuzen hingen, kon je zien hoe bijzonder knap Van Gogh schilderde. Hoe iemand die (oneerbiedig gezegd) streepjes op het doek zette stillevens, landschappen en mensen deed herleven!

Terwijl ik ontspannen op een beany bag lag, realiseerde ik mij hoe tragisch Vincent’s leven verliep. Het duurde relatief lang voordat hij zijn métier vond, had als jonge kunstenaar geen cent te makken, was zijn tijd ver vooruit maar werd verguisd omdat zijn stijl voor menigeen te vooruitstrevend was, kwam in een psychiatrische instelling terecht, sneed zijn oor af en pleegde uiteindelijk op 37-jarige leeftijd zelfmoord. Zonder dat hij ook maar een sprankje beroemdheid en welstand had kunnen ervaren. Beroemd werd dit schildergenie immers pas na zijn dood…

Waar je ook keek, overal in de zalen was op hetzelfde moment iets anders te zien. Je kunt het dan ook een intensieve kijk- en luisterervaring noemen. De bonte stoet van schilderijen die in rap tempo aan ons voorbijtrok, werd ondersteund door zinnen uit brieven die Van Gogh aan zijn broer Theo stuurde en uit andere correspondentie. Deze doorgaans interessante teksten werden op de muren om ons heen geprojecteerd.

De begeleidende muziek mag evenmin onvermeld blijven. Ik herkende stukken van Satie, Vivaldi, Händel en Delibes. Het werd een fraai geheel, alle zintuigen werden geprikkeld. Het gevaar van kitscherigheid ligt bij een dergelijke opzet op de loer maar die vrees bleek ongegrond. Het werd voor ieder van ons een memorabele ervaring die we met plezier meermalen hadden willen ondergaan. We waren niet de enigen: in de eerste week in Alicante had deze show al 4.000 bezoekers. Van Gogh Alive is een aanrader! Met gepaste trots liepen wij, landgenoten, het gebouw uit.

We lunchten vervolgens bij restaurant El Portal en wandelden daarna naar het kasteel van Santa Barbara waar we onder een strakblauwe lucht over een zonovergoten stad uitkeken. Denkend aan het fantastische blauw en geel van Vincent van Gogh…

Borstkanker light

Oktober is wereldwijd borstkankermaand en daar sta ik als blogger jaarlijks bij stil. Vanaf vandaag en alle andere dagen van deze maand zal de kop van mijn blog  dezelfde blijven. Ik waarschuw maar alvast; er wordt dus 31 dagen lang niet gewisseld! Nu hebben mijn liefje en ik geen speciale maand of dag nodig om aan borstkanker te worden herinnerd. En vieren doen we het al helemaal niet. Wat mij betreft gaat het deze maand -maar niet uitsluitend in oktober!- vooral om solidariteit tussen vrouwen onderling. Een indrukwekkende videoclip van een topless Serena Williams (die dus niet alleen goed kan tennissen!), ons toegestuurd door vriendin Bernadette, onderstreept dat. Het is een uiterst toepasselijke ‘breast health reminder’.

Enkele dagen geleden las ik een artikel in de Volkskrant, getiteld ‘Borstkanker light’. Het is het verhaal van journaliste en televisiemaker Rachel Franse (48) die de diagnose borstkanker kreeg gesteld en op dat moment dacht dat haar leven voorbij was. Na dit artsenbezoek huilde ze de ogen uit haar hoofd. Ze bleek echter geluk te hebben want ‘haar’ tumor bleek een langzame groeier en bovendien goed behandelbaar te zijn. Ze onderging een borstsparende operatie, werd een maandlang bestraald en ondervond geen enkele complicatie. Ze schreef een boek over deze ervaring die dezelfde titel draagt en deze week verschijnt.

Die lichte variant komt voor bij één op de vijf borstkankerpatiënten. Ieder jaar krijgen in Nederland bijna 3.000 vrouwen de mededeling dat borstkanker niet altijd tot amputatie, chemotherapie en ziekenhuisopname leidt. Het boek is dus geschreven door een mazzelaar, bedoeld om het beeld van de ziekte wat te kantelen. In het voorwoord verontschuldigt Franse zich tegenover vrouwen die het minder troffen. Bovendien wil ze de ziekte geenszins bagatelliseren. Wat ze wel wilde, is vertellen dat er ook een milde variant bestaat. De behandelend chirurg zei haar dat het goed is om er relativerend mee om te gaan. Letterlijk zei hij: “Hoe meer je ermee gaat zitten, hoe meer je ermee zit.”

In het plaatselijke ziekenhuis wilde de chirurg tot amputatie overgaan maar Franse vroeg om een second opinion. Zo kwam ze in het Antoni van Leeuwenhoek-ziekenhuis terecht en daar blijkt dat de borst kan worden gespaard. Het toont maar weer eens aan dat je altijd, voor welke serieuze klacht of ziekte ook, naar een gespecialiseerd ziekenhuis moet gaan. Het is een les die ik vroeg in het leven leerde.

Mijn eigen liefje had in 2009 de mazzel in de buurt van een van de beste, in oncologie gespecialiseerde, privé-ziekenhuizen van Spanje te wonen. Dat waren wij ons tot dusver niet bewust. Destijds heette het Hospital San Jaime, nu staat het bekend als Quirón Salud. Het team van specialisten daar, onder leiding van dokter Brugarolas, bleek uiterst deskundig en zeer toegewijd. Als dat niet het geval was geweest, zou ik hemel en aarde hebben bewogen om elders een expertisecentrum te vinden; waar dan ook. Bij haar was sprake van een zeer agressieve, snelle groeier. Als de tumor iets later was ontdekt, zou dat fout zijn afgelopen. Brrrr. Ze onderging de ziekte en de behandelingen als een project, bleef altijd positief. Er is nu slechts een verdwenen taartpunt in de borst die haar aan deze tijd herinnert… En de Pink Ribbon-armband die ze destijds van mijn moeder ontving. 

Franse zegt in het Volkskrant-interview “Gelukkig heb ik door mijn werk een grote mond ontwikkeld, durf ik kritisch te zijn en heb ik zo veel gelezen dat ik weet wat er mogelijk is. Maar dat geldt niet voor iedereen. Ook daarom heb ik dit boek geschreven, om duidelijk te maken dat je alert moet blijven en geen genoegen moet nemen met wat de arts beweert.” Mijn idee!

Vorig jaar blogde ik dat 2017 het eerste jaar was sinds lange tijd waarin geen vrouw die ik persoonlijk ken, aan borstkanker lijdt. Dat is dit jaar niet het geval. Mijn zus Ineke, die voor de tweede keer in haar leven met borstkanker werd geconfronteerd, zit in Nederland op dit moment midden in de bestralingscyclus. Ze zit in een controlegroep van een, in oncologie gespecialiseerd ziekenhuis. Dat geeft vertrouwen, men houdt haar als patiënte goed in de gaten. Ze is bijna op de helft van de behandeling en houdt zich goed, ondanks bijwerkingen. De laatste bestralingsweek zal bestaan uit extra sterke doses en daar denkt niemand licht over. Het positieve is dat er op radiotherapie geen chemotherapie zal volgen. Als alle bestralingen achter de rug zijn, zal ze helaas wel jarenlang medicijnen moeten slikken.

Vorige week kregen we het nare bericht dat ook bij Luz-Maria, onze vriendin in Santiago de Chile, borstkanker werd vastgesteld. In haar geval is evenmin sprake van borstkanker light. Over de medische details laat ik mij hier verder niet uit maar ik kan je verzekeren dat mijn liefje zeer was ontdaan door de mededeling. LM is reeds geopereerd en begint deze week aan chemotherapie, later gevolgd door bestralingen en wellicht nog andere behandelingen.

Ze schreef ons dat ze had opgezien tegen het versturen van het bericht aan ons. We zouden immers in december met elkaar in een vakantiehuis aan de Chileense kust gaan vertoeven. Dat kan niet doorgaan, ze zit dan nog middenin de behandelingen. Dit typeert deze lieverd. Chili’s hoofdstad beschikt over heel goede ziekenhuizen en ik ga ervan uit dat ze goed is verzekerd. Morgen wordt de katheter geplaatst en woensdag begint de chemo. Haar toon blijft opgewekt en positief al is ze gespannen. Begrijpelijk! Wij pasten onze reisplannen inmiddels aan en gaan na de cruise eerst in Santiago logeren om haar te bezoeken. Daarna reizen mijn liefje en ik samen verder over land om weer in Santiago, bij haar, te eindigen voordat we in februari 2019 naar Spanje terugvliegen.