DANA en erna

Eigenlijk wilde ik overgaan tot een ander onderwerp dan het recente noodweer maar het is op menige plek zo dramatisch dat ik er nog een blog aan wijdt. Sinds gisteren wordt ook een 66-jarige Nederlandse vakantieganger vermist die in Dolores in een afwateringskanaal viel en door het water zou zijn meegesleurd. 
In de afgelopen dagen ontdekte ik dat het begrip ‘gota fría’ in de Spaanse pers was vervangen door DANA, een acroniem dat staat voor ‘Depresión Aislada de Niveles Altos’. Een geïsoleerde depressie op grote hoogte. Velen kregen er last van! Het is ook een eerbetoon aan de Spaanse meteoroloog Francisco García Dana die in 1984 overleed.

Dana klinkt vriendelijk maar schijn bedriegt: dit was de allerergste koude druppel in de geschiedenis van weerdienst AEMET, de slechtste gota fría in de Spaanse geschiedenis. Ik kende Dana tot nu toe alleen van de Ierse zangeres die in 1970 het Eurovisie Songfestival won met het lied ‘All kinds of everything’ en de transseksueel Dana International uit Israël die dat in 1998 deed. We hebben er dus een Dana bij en zij bleek deprimerend onaardig...

Van vrienden ontvingen we foto’s van sneue situaties die ze hier met eigen ogen aanschouwden. De lijn tussen nieuwsgierigheid en ramptoerisme is dun. Ik denk dat mensen drang voelen om zelf te weten wat er gebeurt. We kregen het met de evolutie mee: gevaren inschatten om te kunnen overleven. Er zijn psychologen die zelfs menen dat we onze eigen doodsangst kunnen bezweren door naar de ramp van anderen te kijken. Tja. Er kwam in de afgelopen dagen een vorm van ramptoerisme op gang waaraan ik mijzelf ook schuldig maakte, al trok ik er niet op uit. Zoals elke dag, liepen we ook de dag na Dana door onze woonwijk en langs het strand. We troffen vooral vernieling door natuurgeweld aan. Ik weet één ding zeker: ik voelde geen opluchting dat wijzelf het er goed vanaf brachten.

Lomas de Campoamor, ons voormalige woonoord in de heuvels, kreeg erg veel water te verstouwen. Appartementen van enkele vrienden liepen fikse waterschade op. Direct of indirect. Wij maakten dat daar in het verleden zelf ook mee. 

Dehesa de Campoamor, het nabije dorp aan zee, werd nog harder getroffen doordat de río Nacimiento woest buiten de oevers trad. Een video van het kolkende water aldaar haalde gisteren zelfs het achtuurjournaal op de Nederlandse televisie. De oversteekplaats waarover mijn liefje en ik honderdduizenden stappen zetten, hing er als een uitgebeende zebra bij. Een karkas…

De boulevard waarover we ontelbare keren samen en met vrienden naar restaurant ‘Montepiedra Playa’ liepen, werd onbegaanbaar en verdween deels in het water. Het strand van La Glea is niet meer. Herstel gaat maanden duren. Ik zie de werkzaamheden die in het gehele gebied Orihuela Costa nodig zijn extra somber in aangezien het gemeentebestuur de handen overvol heeft aan de reparaties aan Orihuela-stad. Orihuela Costa komt al jarenlang -onterecht- op de tweede plaats, zowel qua budget als qua onderhoud. Kasian.

Bij ons staan de ramen en deuren inmiddels weer wijd open, het tuinmeubilair is grondig afgespoeld, het terras aangeveegd. Planten en bloemen die in potten stonden, verdronken helaas. Regen is zeker goed voor de natuur en vult de stuwmeren en kleinere waterbekkens aan voor drogere tijden maar de stortbuien die we in de afgelopen dagen op onze koppies kregen, ruïneerden de natuur. Bovendien spoelde veel vruchtbare aarde weg. Op de landerijen die om onze gemeente heen liggen, kwamen jonge gewassen te lang onder water te staan. Ik ben benieuwd hoe funest dit zal zijn voor deze oogst.

Afgelopen weekend las ik een interessant artikel in NewScientist van een groep Utrechtse wetenschappers die precies onderzocht hoe planten en gewassen een overstroming doorstaan. Net als mensen hebben planten zuurstof nodig om te overleven. Als ze onder water staan, gaan ze dood. Het onderzoeksteam simuleerde een overstroming in het laboratorium en experimenteerde met een stadsplantje, de zandraket. In deze plant hoopt zich gasvormig ethyleen op. Die stof zet een moleculair mechanisme in de plantcellen in gang waardoor ze met minder zuurstof toe kunnen.

In het laboratoruim blies men vier uur lang ethyleengas in een afgesloten ruimte met zandraketten. Tegelijkertijd werd een rij planten van dezelfde soort uitsluitend aan normale lucht blootgesteld (de controlegroep). Beide groepen kregen vervolgens urenlang lucht zonder zuurstof om de omstandigheden tijdens een overstroming na te bootsen. De wortels van de zandraketten die waren blootgesteld aan de extra dosis ethyleengras bleken sneller en beter terug te groeien dan die van de niet-voorbewerkte exemplaren.

Met hun studie toonden de wetenschappers heel precies aan welke genen en eiwitten een rol spelen bij de aanpassingen van de planten aan een overstroming. Deze bevindingen brengen biologen dichter bij de mogelijke bescherming van planten tegen overstromingsgevaar. Zo kunnen toekomstbestendige gewassen worden geweekt die beter zijn opgewassen tegen deze vorm van natuurbeschadiging. Het lijkt wellicht een oninteressante studie maar deze bevindingen zijn heel belangrijk. Zeker nu ik de jefe van de weersvoorspellingen van AEMET op tv hoorde zeggen dat dit soort intense, extreme buien in de toekomst niet kunnen worden uitgesloten. Vooruitzien is regeren!

Even waande ik mij resident van een ontwikkelingsland toen we de beelden van het ondergelopen achterland via drones en vanuit bemande helicopters op het Spaanse journaal zagen. Spaanse meteorologen zijn het roerend met elkaar eens dat hun land niet is voorbereid op weer van dit extreme type. Ze constateren dat de buien in deze tijd van het jaar telkens heviger worden. Spaanse geografen zijn van mening dat er in het hele land sprake is van haperende ruimtelijke ordering, slechte stads- en gemeenteplanning en achterstallig onderhoud aan rivierbeddingen en -hellingen. Dat vind ik understatements van het jaar.

Veel belangrijker is de vraag hoe men die put gaat dempen. In 2003 stelde de autonome regio Valencia (de onze) een actieplan op waarmee natuurlijke risico’s als overstromingen moesten worden voorkomen of beperkt. Iedere gemeente moest zelf de benodigde maatregelen plannen en uitvoeren. Voor iedere gemeente gold in meer of mindere mate dat het regen- en rivierwater moest worden gekanaliseerd.

In onze omgeving ligt het natuurpark Río Seco dat werd gevormd tijdens het Plioceen (de periode vóór het Pleistoceen). Zo’n 20 miljoen jaar geleden was dat een groot, ondiep platform aan de kust waarop zich in de loop van de tijd afzettingen van zee-organismen vormden. De gemeente organiseert in het voor- en najaar wandelingen door dit mooie natuurgebied maar je kunt er gemakkelijk zelf op uit. (Nu niet doen, hoor!)

Als we in dagen zoals deze spreken over de río seco gaat het over het, door de mens aangelegde afwateringssysteem waarin neerslag en rivierwater uit de omgeving wordt opgevangen en naar de Middellandse Zee wordt afvoerd. Onze gemeente nam die maatregelen op tijd. Jaren eerder legde men een breed, open kanaal naar zee aan waarin je het grootste deel van het jaar kunt wandelen, fietsen, rolschaatsen en de hond uitlaten. Het laatste stuk betrof de constructie van de verbindingen vanuit het achterland en het centrum naar de buis die naar de kust leidt. Het was die actie die recent veel huizen droog hield.

Dana-water stroomde weliswaar door onze straten maar geen huis liep onder, niemand werd geëvacueerd. Andere gemeenten waren minder fortuinlijk. De militaire hulpdienst UME dook dit weekend op om de zwaarder getroffen woonwijk net over de provinciegrens (Murcia) te helpen bij het schoonmaken. Die straten zijn gesperd, de modder ligt daar tenminste tien centimeter dik. Wij hebben weer blauwe lucht en code Groen. De zee oogt echter nog oranje. Chiringuito Ramon is open, zij het beperkt.