I am Generation Equality

Ik weet niet wie het zei maar deze uitspraak bleef hangen: ‘there is more to be learned from wearing a dress for a day, than there is from wearing a suit for a lifetime’. Knap hoe zo’n compacte zin een zee aan betekenis draagt. Vandaag wordt over de hele wereld Internationale vrouwendag gevierd. Het thema van dit jaar is in Engeltalige landen ‘I am Generation Equality: Realizing Women’s Rights’. Spaanstalige landen bleven dicht bij dat thema van gelijkheid: ‘Soy de la Generación Igualdad’. Het thema van dit jaar in Nederland is echter ‘Vrijheid’. Waarom kozen mijn Zusters in het Moederland voor een ander thema? En dan zo saai? Oké, we vieren dit jaar 75 bevrijding. En zeker, vrijheid is het allerbelangrijkst dat er bestaat in een mensenleven maar ik vind het als thema niet goed genoeg voor een dag als vandaag. Dat past meer bij 5 mei.

De organisatie van de Verenigde Naties die zich bezighoudt met gendergelijkheid en emancipatie van vrouwen, UN Women, bracht een document uit waarin men de progressie van een specifiek aspect van de vrouwenzaak in de wereld in kaart brengt. Dat doet men jaarlijks rond deze datum. Het thema van dit jaar is ‘Families in A Changing World 2019-2020’. Ik las het lijvige rapport (285 pagina’s) met interesse.

De wereld om ons heen verandert razendsnel en families, de rol van vrouwen en meisjes daarbinnen, veranderen mee. Hedentendage bestaat de standaardfamilie steeds minder (als die ooit heeft bestaan). Op wereldschaal zijn positieve trends te melden. De huwbare leeftijd van vrouwen steeg verder, de daadwerkelijke leeftijd waarop zij trouwen eveneens. In de laatste 30 jaar stelden mannen en vrouwen hun huwelijk langer en vaker uit. Dat gaf vrouwen wereldwijd meer mogelijkheid hun opleiding af te maken, een plaats op de arbeidsmarkt te veroveren en zichzelf financieel te onderhouden. Het geboortecijfer daalde omdat steeds meer vrouwen zelf beslissen of, wanneer en hoe vaak ze zwanger worden. De economische onafhankelijkheid van vrouwen nam verder toe.

Er ontstond meer diversiteit in partnerschappen en tevens de daarbij behorende sociale en wettelijke erkenning. Samenwonen neemt wereldwijd toe en in sommige regio’s zien vrouwen zelfs bewust af van een huwelijk. Soms komt dat voort uit het feit dat het vormen van een gezin te kostbaar is (niet economisch haalbaar), soms is het omdat vrouwen de onderschikte rol vrezen.

Families, gezinnen, huishoudens: de begrippen worden in het rapport door elkaar gebruikt. Gezinnen, in welke vorm ook, zijn nog steeds een belangrijke hoeksteen van de maatschappij; waar ook ter wereld. Zonder deze entiteit kunnen gemeenschappen en economieën niet goed functioneren. In familieverband krijgen vrouwen en meisjes helaas nog te vaak te maken met discriminatie en seksueel geweld. De familie als instituut is een bron van liefde en samenwerking maar ook eentje van ongelijkheid en conflict. In sommige landen kunnen meisjes bijvoorbeeld niets erven terwijl vrouwen in bepaalde landen hun man moeten gehoorzamen volgens de wet.

Iets meer dan 38% van de gezinnen in de wereld bestaat uit een vader, een moeder en een of meer kinderen. Gezinsvormen worden echter steeds diverser. Wereldwijd bestaat 27% uit zogenaamde ‘extended families’; verbanden waarin grootouders, tantes en ooms tevens een belangrijke rol spelen. 13% van de families in de wereld is kinderloos. 8% van de families zijn eenoudergezinnen. Van al deze gezinnen bestaat 84% uit een moeder met haar kind(eren). Slechts 2% van de samenlevingsverbanden wereldwijd wordt gevormd door mensen zonder relatie of familieband. Het percentage alleengaanden ligt thans wereldwijd op 13%; ook in vergrijzende maatschappijen wordt het eenpersoonshuishouden steeds gangbaarder.

In de meeste gezinsverbanden wordt de zorg voor kinderen en ouderen nog steeds verleend door vrouwen. Vrouwen besteden wereldwijd driemaal zoveel tijd en energie aan zorg en huishoudelijke taken als mannen. Tijd die vrouwen aan deze onbetaalde arbeid geven, kunnen ze niet aan betaald werk of aan zelfontplooiing besteden. De liberalisering van echtscheidingswetten speelde een leidende rol in de verandering van gezinssamenstellingen. Echtscheiding leidde echter ook tot verzwakking van de positie van de vrouw. Ze wordt economisch kwetsbaarder en heeft meer kans in armoede terecht te komen.

Huiselijk geweld tegen vrouwen is geen privé-aangelegenheid meer maar een maatschappelijk probleem. Steeds meer landen ter wereld hebben wetten, maatregelen en instanties die vrouwen in bescherming nemen en daders bestraffen. Desalniettemin blijft het een dodelijk verschijnsel. In 2017 was 58% van de vrouwen die met huiselijk geweld te maken kregen, slachtoffer van moord of doodslag door een familielid. Omgerekend, kwam dat neer op 137 gedode vrouwen per dag.

In het 2020-rapport van UN Women las ik dat wereldwijd in de afgelopen twaalf maanden 17.8% van meisjes en vrouwen in de leeftijd van 15-49 jaar slachtoffer werd van fysiek of seksueel geweld door een mannelijk familielid. Oceanië scoort het hoogst. Ik herinner mij ons bezoek aan een opvanghuis voor mishandelde vrouwen en hun kinderen op het eiland Fiji (2006). Over menige vrouw hing een deken van verdriet. Deze regio maakte klaarblijkelijk heel weinig progressie op dit vlak… 

Afgelopen week werd in Spanje over een wijziging in het strafrecht gestemd die al jarenlang broodnodig is. Het gaat om het wetsvoorstel ‘Solo Sí Es Sí’ (Alleen Ja is Ja). In de jaren ’80 van de vorige eeuw was er een SIRE-campagne in Nederland die stelling nam tegen seksueel geweld tegen meisjes en vrouwen. Waarschijnlijk herinner je je de leus: als een meisje nee zegt, bedoelt ze nee. Mannen moesten maar eens gaan begrijpen dat ongewenste intimiteiten precies zijn wat ze zijn: ongewenst! En dat ‘Nee’ uit de mond van een meisje of vrouw een afwijzing is die niet anders kan  worden opgevat.

Daar heeft het nieuwe wetsvoorstel in Spanje alles mee te maken. De bal ging hier vorig jaar rollen toen een groep mannen een jonge vrouw in Noord-Spanje verkrachtte. Deze mannen, die zichzelf op Twitter ‘La Manada’ (de roedel) noemde, moesten zich voor de rechter verantwoorden. Die gaf hen een jarenlange celstraf maar niet op juiste gronden. Ze werden namelijk niet veroordeeld voor verkrachting of seksueel geweld maar voor seksueel misbruik. (De celstraf voor verkrachting c.q. seksueel geweld ligt hoger dan voor seksueel misbruik.)

De uitspraak van de betreffende rechter werd door velen als patriarchale dwaling bestempeld en verworpen. Het erkende niet dat verkrachting per definitie de ernstigste vorm van seksueel geweld tegen vrouwen is. In het land stak een storm op onder vrouwen en hun verdedigers die niet meer ging liggen. Deze controversiële rechterlijke uitspraak werd vervolgens voorgelegd aan het Spaanse Hogerechtshof. Dat Hof oordeelde medio vorig jaar anders en verhoogde de straf voor de dader van negen naar 15 jaar cel (de maximale straf voor verkrachting).

Daarmee was de kous niet af. Afgelopen week stemde de socialistische regering van Pedro Sánchez in met een wetswijziging. In de nieuwe wet zal geen onderscheid meer worden gemaakt tussen seksueel misbruik en seksueel geweld. Alle vormen van seksueel handelen zonder instemming van de vrouw worden voortaan even zwaar bestraft. Bovendien gaat alle aandacht voortaan naar het slachtoffer en krijgt zij recht op financiële vergoeding. Het voorstel wordt binnenkort doorgestuurd naar het Spaanse parlement. Ik hoop op aanvaarding van de motie.

Mijn liefje en ik gaan vanavond op Netflix iets uit de collectie ‘Because She Watched’ kijken. Deze collectie, samengesteld uit documentaires, series en films werd bedacht door Netflix en UN Women. Het zijn bestaande verhalen van en over vrouwen in al hun diversiteit; als producent of in de hoofdrol. Het werd speciaal voor deze Internationale Vrouwendag gelanceerd maar is het gehele jaar door te bekijken.