Rebellie in de open ruimte

Onlangs waren we weer in Los Alcázares, een buurgemeente in de provincie Murcia, waar een nieuwe spraakmakende muurschildering was te zien. Mijn liefje stuurde mij daarover een artikel uit La Verdád door toen we door Colombia reisden. Ik denk dat ik tot dusver alle street art in die Murciaanse plaats heb gezien. Ik noem mijzelf een liefhebber van deze vorm van kunst. Er zijn daar veel muurschilderingen te bewonderen en ik vraag mij weleens af waarom juist daar, aan de kust van Mar Menor, met zoveel passie en talent op de muren wordt geschilderd. Spanjaarden zijn sowieso heel goed vertegenwoordigd in deze wereldwijde community van straatkunstenaars. 

Voordat we het werk gingen bewonderen, zegen we neer voor een drankje aan de kust van Europa’s grootste binnenzee. Uitkijkend over het water vertelde mijn liefje dat er al twee weken werd gezocht naar een Bulgaarse tiener (15). Hij ging met twee vriendjes op een avond op pad en kwam niet meer thuis. Hij kon niet zwemmen, had enorme waterangst dus zijn moeder dacht niet dat hij was verdronken. We zagen die dag aan de kust enkele geparkeerde auto’s van de Protección Civil en twee rubberboten op het water, speurend bij het verderop gelegen Pedreguer, een vulkanisch eiland in de binnenzee. Die middag vonden duikers uiteindelijk een lichaam op vijf meter diepte in het troebele water van Mar Menor. Naar nu blijkt, stal het drietal in de bewuste nacht een roeiboot en een surfplank, waarschijnlijk uit adolescente balorigheid. Dat avontuur kwam ze duur te staan. Twee anderen werden gered, zij het met onderkoelingsverschijnselen; naar de Bulgaarse Ivan bleef men zoeken. Tot dan. Los Alcázares riep drie dagen van rouw uit.  

We zagen de nieuw beschilderde muur huizenhoog voor ons opdoemen. De titel is ‘El sueño de Turing’, de droom van Turing. Deze intelligente Brit (1912-1954) was wiskundige, computer wetenschapper, filosoof en theoretisch bioloog. Hij bouwde de zogenaamde Turing-machine die het eerste model werd voor de computer die we hedentendage gebruiken. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werkte Turing voor een overheidsinstantie die de codes van de Duitsers moest breken. Hij wordt beschouwd als de vader van de theoretische informatica en van de kunstmatige intelligentie (AI). In 1952 werd hij vervolgd voor homoseksualiteit. Hij accepteerde een behandeling die neerkwam op chemische castratie en voelde zich daarna nooit meer de oude. Alan Turing pleegde zelfmoord in 1954. Ik las jaren geleden een heel meeslepend boek over deze bijzondere man, getiteld ‘The Enigma’. Zijn dood vind ik een zwarte bladzijde in de Britse geschiedenis. 

Het kunstwerk in Los Alcázares is een hommage aan Turings genialiteit. Het is gemaakt door een collectief van vijf lokale kunstenaars. Ze noemen zichzelf ‘La Compáñia de Mario’. Ik stond ervoor en vond het indrukwekkend. Mijn liefje miste de emotie in het kunstwerk, het raakte haar niet. Daar kan ik mij wel wat bij voorstellen, kijkend naar het bionische deel van het geportretteerde vrouwengezicht, maar het gaat nu eenmaal over kunstmatige intelligentie. Haar sprak de kleurrijke Colombiaanse vrouw met de dikke sigaar in haar mond of de twee zwarte vrouwen die elkaar kussen, die we zagen op de muren van Bogotá veel meer aan (zie onderin dit blog). Maar die muurschilderingen zijn dit jaar niet genomineerd als beste ter wereld. De droom van Turing wel.

Op Street Art Cities is die uitverkiezing momenteel gaande. Je kunt je stem uitbrengen op drie onderscheidingen: de beste muurschildering van het jaar wereldwijd, het kunstwerk dat de meeste indruk maakte (Impact Award) en de meest innovatieve mural (Innovation Award). 

Even twijfelde ik of ik moest stemmen op het werk van straatkunstenaar Yuda, getiteld ‘Nuestros niños’ (onze kids). Je ziet een lief jochie van bovenaf geschilderd, zittend in een kartonnen doos met een even aaibare hond in zijn armen. Het deed mij denken aan onze eigen Yuda in Bali, een jochie waar we van houden, dat we ontmoetten toen hij één jaar oud was en wij inmiddels 16 jaar kennen. Deze muurschildering bevindt zich ergens in Guadalajara (Mexico). 

Ook vond ik ‘De lantaarnaansteker’ mooi, gemaakt door Roosart. Je ziet een oude man  wiens beroep juist door de technologie werd  achterhaald. Kunstenares Rosalie de Graaf bracht hiermee een hommage aan de persoon die met zijn zwavelstok -voorloper van de lucifer- licht bracht in donkere tijden. Anno 2024 kunnen we nog steeds licht  in de duisternis gebruiken! Op de achtergrond van de muurschildering zie je het oude gemeentehuis van Doetinchem afgebeeld. 

Nederland is overigens best goed vertegenwoordigd in de wereldwijde straatkunstgemeenschap. Een andere, bekendere kunstenares is de Amsterdamse Judith de Leeuw die schildert onder het acroniem JDL. Eerder deze maand zag ik een documentaire over haar, getiteld ‘Behind the Wall’. Daarin zien we haar werken aan een muurschildering in een verpauperde Zuid-Italiaanse volkswijk. Het kunstwerk en de documentaire zijn getiteld ‘Love is stronger than Death’. Het is opgedragen aan haar, aan kanker overleden Joodse vader met wie ze jarenlang was gebrouilleerd. (Het kwam op tijd goed tussen hen.) 

De Leeuw maakt geëngageerde kunst met een sociale dimensie en een sterke boodschap. Vooral in grijstinten en met minimale kleur. Toen wij vorig jaar een stadswandeling maakten door Rotterdam onder leiding van onze vrienden Piet & Agnes, werd ik geraakt door een van haar gigantische muurschilderingen (negen verdiepingen hoog, 15m x 26m) op een flatgebouw op de Kop van Zuid. In 2022 schilderde ze een moeder met kind ter ondersteuning van een actie van KWF Kankerbestrijding. Mensen konden na de onthulling een stukje van de muurschildering kopen. De meeste personen die dat deden, kregen zelf te maken met kanker of in familie- en vriendenkring. 

Afgelopen weekend las ik een interview met De Leeuw in het weekblad Revue. Daarin zegt ze onder andere: “Ik blijf guerilla-art maken maar [dit jaar] wil ik gaan werken met andere tools zoals video, fotografie, sculpturen en AI. Bij het schilderen van murals ligt de focus vaak op de technische uitvoering, terwijl ik de boodschap juist belangrijk vind. Ik zou meer stunts in de openbare ruimte willen creëren, zoals Banksy doet. Dat heeft uiteindelijk nog meer impact dan een muurschildering en daar gaat het mij om.” JDL doet overigens niet mee aan de voorkiezing van de beste mural van 2023.   

Uiteindelijk koos ik voor deze Top3: ‘Turings droom’, muurschildering ‘LIA’ in Melgar (Colombia) en de knikkers van Leon Keer in Wuppertal, getiteld ‘Zwaartekracht’. 

Als nummer 2 koos ik een muurschildering uit Colombia, omdat we daar zulke mooie werken aantroffen. Onderweg van Bogotá naar Villavieja reden we door het plaatsje Melgar waar inderdaad veel straatkunst was te zien. Ik maakte een paar foto’s vanuit de auto. (Chauffeur Jason was een halve gek waar we die dag zo snel mogelijk vanaf wilden zijn.) De idee achter het werk voor deze nominatie is de vraag wat er gebeurt als we onze ogen sluiten en onszelf van binnenuit zien. Mijn nominatie voor de Innovatieprijs tenslotte, is van de Nederlander Leon Keer. Zijn werk is meer dan levensecht. Keer is bepaalde geen beginneling; hij schildert al meer dan 25 jaar, met ateliers in Nederland en Italië. 

Als eerbetoon aan alle Colombiaanse straatkunstenaars vind je hieronder een collage van alles dat indruk maakte tijdens onze recente trip naar Zuid-Amerika. Er kan tot en met morgen op de website worden gestemd.