Achtâh de dùine

Wat boffen we met dit weer! In het bloedhete Spanje zouden we nauwelijks buitenkomen; daar stappen we voornamelijk de hitte in om een duik in zee te nemen. En dan haasten we ons weer terug naar huis, naar de relatieve koelte. Toeristen hebben het er momenteel zwaar. Hier verleidt de aangename temperatuur ons tot lekker actief buiten zijn. We lopen dagelijks minstens 10km. En slapen met open raam is ook een genot.   

Illustratie: Eline van Strien

Een van de eerste dingen die we deden sinds we terug zijn in Den Haag, is onze vriend Ger in Kijkduin bezoeken. Ooit waren we daar buren. Het gaat al een tijd niet goed met hem. Hij lijdt aan COPD; dit is een vernauwing van de luchtwegen als gevolg van ontstekingen in en schade aan de longen. Dit zorgt voor toenemende gezondheidsproblemen. Ger is graatmager en maakt niet meer zoveel grappen... Golfen gaat niet meer, fietsen evenmin. Al maanden komt hij niet meer buiten. Op deze manier je laatste levensfase moeten doorbrengen, wens je niemand toe. Een dergelijk sneu verloop realiseer je je niet als je je eerste saffi opsteekt als puber. Hoe gek het ook klinkt, Ger rookt nog steeds. Hij noemt dit nog zijn enige afleiding. 

Dit is wat nicotineverslaving met een mens doet. De tabaksindustrie veroorzaakt al jarenlang zoveel leed. Je moet wel een criminele inborst hebben om daar te werken! Jaarlijks overlijden in Nederland ruim 19.000 mensen aan een ziekte of aandoening die door roken is veroorzaakt. Als buur vroegen we hem regelmatig om te stoppen. Uit vriendschap. Totdat hij genoeg kreeg van onze bemoeienis. Daarna hebben we het onderwerp nooit meer bij hem aangesneden. De vriendschap was belangrijker dan de boodschap. Ger deed vele pogingen om te stoppen, tot aan hypnose door Rosta Rostelli toe. Het mocht allemaal niet baten. 

Een rookvrije generatie in Nederland lijkt thans verder weg dan ooit. Dat las ik onlangs in een ontluisterend Volkskrant-artikel over het toenemend aantal jongeren dat vaapt. Via één vape krijgen ze soms meer nicotine binnen dan na een heel pakje sigaretten. Omdat een kinderbrein nog niet volledig is ontwikkeld, worden jongeren supersnel verslaafd. Tabaksfabrieken lijken dat opzettelijk te doen. Activiste en longarts Wanda de Kanter stelde daarin onder andere: ‘Longen zijn gewoon niet bedoeld voor wat voor rook dan ook.’ 

Voordat we bij Ger binnenstapten, hadden we voor de deur een kort weerzien met andere voormalige buren van deze nog steeds leuke woonwijk. Deze wijk werd in de beginjaren ’90 van de vorige eeuw op een grote parkeerplaats net achter de duinen een kleine woonwijk uit de grond gestampt, onder aanvoering van de toenmalige wethouder Stadsvernieuwing en Ruimtelijke Ontwikkeling Adri Duivesteijn. Het waren de eerste ecowoningen van Den Haag. De eerste paal die werd geslagen, had de kleuren en het ontwerp van een Mondriaan. Ergens in een fotomap heb ik nog een foto van hem met bouwhelm op in de cabine van een graafmachine. 

Kijkduin mag dan vanwege recente grootschalige bouw- en verbouwprojecten niet meer de familiebadplaats zijn van weleer, onze voormalige woonwijk is dat nog wel. Er wonen ruim 20 jaar later nog veel dezelfde personen als toen en dat zegt veel. We kwamen Japanse Coby en Hans & Irene tegen en kletsten even bij. Er is niets Japans aan deze Coby maar er woonde nog een vrouw met die voornaam aan ons plein dus om de conversatie te vergemakkelijken, kreeg de ander een voorvoegsel. Ze woonde enige tijd in Japan met haar telecom-man. Wim, eveneens een verstokte roker, overleed aan uitgezaaide longkanker. 

Zelf zei ik wel een beetje jaloers te zijn dat er nu zeehonden op het strand van Kijkduin zijn te spotten. Een niet eerder geconstateerd bord langs de duinrand maakte mij hierop attent. De ironische Hans had meteen zijn commentaar klaar: die dieren heeft nog nooit iemand gezien! Dat moet wishful thinking zijn van het huidige gemeentebestuur. Wat daar straks wel te zien is, zijn de vrouwen die meedoen aan de Tour de France Femmes. Die start op 12 augustus in Rotterdam en voert onder andere naar Den Haag/Kijkduin. Overal in de stad hangen kanariegele wielershirts met opdruk. Deze ronde finisht op de Alpe d'Huez, ook een ‘Nederlandse’ plek vanwege de jaarlijkse KWF-sponsoractie Alpe d'Huzes. 

De dag erna besloten mijn liefje en ik de Haagse Markt te bezoeken. Daar waren we in een heel ver verleden een keer verdwaald geraakt. Deze overdekte markt is, naar verluidt, de grootste van Europa. Ik heb geen idee hoe ze dat meten en weten. We namen de tram er naartoe en stapten voor de ingang uit. Het eerste beeld was, zoals ik mij dat voorstelde: veel Hagenezen en bewoners met een niet-Nederlandse achtergrond. (Daar is niks mis mee, begrijp mij niet verkeerd.) We liepen gang na gang af en waren teleurgesteld over de weinige kraampjes met bijzondere producten of spullen. Veel flutkleding, schoeisel en keukengerei. Helemaal achterin stonden een paar goed uitgeruste visbanken en mooie groentekramen. Die waren aanlokkelijk. De rest vond ik nogal saai. 

In het hart van deze markt staat een frietkraam van Bram Ladage, een Rotterdammer die in de jaren '60 van de vorige eeuw de eerste in Nederland was met een rijdende frietkraam op de markten van de stad aan de Maas. Tegenwoordig is zoon Rocco Ladage baas in het bedrijf. De friet met schilletje is beroemd, gemaakt van aardappelen die speciaal voor hen worden verbouwd in de Hoeksche Waard. We bestelden een kleine Bram en die was nog te groot voor ons tweeën. Met een dot mayo erop, the full Monty. Een smakelijk product waarvan we smikkelden!

's Avonds gingen we naar het Omniversum om een film over Zuid-Amerika te zien, getiteld ‘To the Root’; de beelden zouden worden ondersteund met live-muziek van Argentijnse muzikanten (Nación Ekeko) die Colombiaanse instrumenten bespelen. Tenminste, volgens de beschrijving op de website. Dat leek mij nou typisch iets voor ons! We lagen die avond achterover naar de koepel te staren, in klein gezelschap. De ervaring was heel anders dan de beschrijving deed vermoeden. Er was geen muzikant te bekennen. Af en toe herkende ik een Andes-piek, een palmboom of de jungle. De felgekleurde visuals schoten door de lucht. Deel 2 van de ‘film’ bestond uit een productie met uitsluitend fractals (een bepaald soort meetkundig figuur.) Als kijker had ik het idee onder water, over ijsschotsen en door grotten te vliegen. De maan was roze-rood met zwarte vlakken, de luide muziek -uit speakers- was uiterst opzwepend. Het was een psychedelische ervaring, laat ik het daarbij  houden. Met dank aan kunstenaar Tatoaraoz. Daar kon geen joint tegenop. Je kunt deze voorstelling beter ‘Through the Roof’ noemen. We konden hierna wel een drankje gebruiken. Dat namen we bij het naastgelegen Berlage.  

De dag erna wandelden we door het Zuiderpark, op zoek naar de plaatselijke beeldengallerij. De laatste keer dat we hier waren, was in een voorgaand jaar voor de Parade. We gingen er jarenlang naartoe. Dit jaar liep dit aparte festival af voordat we in de stad aankwamen. Overal in het park waren kinderen en volwassenen aan het picknicken en barbecuen. Een goed alternatief als je alleen over een piepklein balkon of helemaal geen buitenruimte beschikt. Als je de boel maar achter je kont opruimt. Er waren meer vogels dan mensen; de niet weg te denken meeuwen en twee soorten ganzen (de Canadese en de Nijlgans). Die hebben het hier ook naar hun zin, zij streken definitief neer in de stad achter de duinen. De mooiste stad achter de duinen! Het is goed om hier terug te zijn. 

Meeuwengekrijs

We zijn weer op Hofstedelijke bodem! We verlieten ons tweede Vaderland dat met hittegolven te maken kreeg, zonder veel bezwaren. De equatoriale nachten die eruit volgden, noopten ons de airco aan te zetten. Wellicht niet energiezuinig en klimaatvriendelijk maar bij nachten van meer dan 25 graden Celsius, in het Spaans ‘noches ecuatoriales’ genoemd, kun je eenvoudigweg niet slapen. We kunnen -na jaren oefenen- best goed met hitte omgaan maar mijn liefje kon door omstandigheden tijdelijk niet zwemmen en ik verklaarde mij solidair met haar. Dan wordt het wel een ander verhaal en een gortdroge boel. Bovendien hadden we even genoeg betonwagens langs zien en horen komen. 

Verandering van omgeving was dus van harte welkom. Buurman Jan was zo vriendelijk ons bij de luchthaven af te zetten. We stapten enthousiast op de checkin-balie af. Daar wachtte ons een verrassing. We werden geconfronteerd met een vertraging die langer duurde dan de hele vlucht van Alicante naar Rotterdam! De maatschappij die het veroorzaakte, heeft inmiddels de bijnaam 'Transvertragia'. Kennelijk was het vliegtuig dat voor ons transport zou worden gebruikt, ’s ochtends met technische problemen uitgevallen. Er moest een ander toestel worden ingevlogen dat van verder weg moest komen. 

Het goede nieuws was dat we veilig landden na een rustige vlucht. Er lag nog een beetje sneeuw op de toppen van de Pyreneeën. Dat was verkoelend aan het oog. Het vliegtuig zat hoofdzakelijk vol met Nederlanders die terugkeerden van vakantie, een handjevol Spanjaarden en types daar tussenin, zoals wij. 

Vanaf Rotterdam zouden we met openbaar vervoer naar Den Haag doorreizen. Dat was een fluitje van een cent: eerst met bus 33 naar het dichtbijzijnde RET-station (metrostation Meijersplein), daar overstappen op de voormalige Hofpleinlijn die je gezwind naar Den Haag Centraal vervoert. In circa 20 minuten en zonder strippenkaart of OV-chipkaart; wel met de eigen bankpas. Vervolgens namen we daar bus 24 naar ons hotel. Gemak dient de (buitenlandse) mens! 

Voor het eerst checkten we in bij Novotel. Daar kregen we -wederom voor het eerst- te maken met een mensloze incheckprocedure. We stapten binnen in een stemmig verlichte receptieruimte met slechts vier apparaten. Met behulp van je paspoort kun je de gehele procedure afronden zonder dat er nog een homo sapiens aan te pas komt. Dat is de toekomst.

Het is momenteel rustig in de stad. Parkeerplekken te over! Een aantal favoriete restaurants is tijdelijk gesloten. Zo verheugden we ons onder ander op de lokale Libanese traiteur en een Indische toko maar door die plannetjes gaat een dikke streep. De Libanees gaat weer open als wij op het vliegtuig naar Alicante stappen. 

De eerste nieuwe haring maakten we reeds soldaat. Niet bij winkel 'Vis' maar bij Robbie die al 22 jaar een haringkraam heeft op een vaste plek aan de Fred en ze daar ter plekke vakkundig schoonmaakt. De exemplaren waren niet per se groot maar wel heeer-luk! 

Een van de allereerste dingen die mij opviel in de stad was de grootte van de aanwezige meeuwen. Wat een joekels... en een geluid dat ze maken! Jurrasic Park aan de Noordzee. Het zouden grote mantelmeeuwen kunnen zijn maar ik ben niet zeker. Deze vogelsoort staat op de Rode Lijst van zeer bedreigde soorten dus ik heb enige twijfel. Het zijn er namelijk zóveel. ’s Nachts in de hotelkamer hoorde ik ze schreeuwen in de duisternis. Nu kan ik veel hebben van deze gevederde vriendjes dus van mijn lippen geen onvertogen woord over hen. Ze heetten ons welkom, zo interpreteer ik hun kabaal. Bovendien deed het mij terugdenken aan de eerste nacht in ons toenmalige nieuwe huis in Kijkduin (jaren '90 van de vorige eeuw). Mijn liefje en ik werden 's ochtends gewekt door het krijsen van de meeuwen in de duinen. Tot nu toe staat op het wapen van Den Haag een ooievaar met een paling in de bek maar ik denk dat de meeuw met een gestolen broodje, vis of frietje er snel aankomt! 

Wij stonden op de Frederik Hendriklaan (door intimi ‘de Fred’ genoemd) naar twee met elkaar krijsende meeuwen te kijken toen een oudere Haagse dame zich bij ons aansloot. Mijn liefje zei haar dat we ons verbaasden over de grootte en de decibellen van deze kustvogels. ‘Ja, en ze zijn nog brutaal ook!’ Ze vertelde dat ook meeuwen zich inmiddels als vaste klanten aandienden voor de deur van de plaatselijke vishandel (‘Vis’). Kennelijk achtervolgen ze klanten die met een broodje de winkel verlaten. Bernadette vertelde dat zelfs jonge kinderen van hun hapje worden beroofd door deze brutale vlerken. Er zijn daar zelfs winkels die hun deuren voortaan gesloten houden vanwege deze opdringerige vogels. 

Op de avond na aankomst hadden we een date met vriendin Bernadette. Wij passen op haar huis als zij in Parijs is voor de Olympische Spelen. Ze ging met vriendinnen in oranje outfit op pad, met de TGV. We zwaaiden haar uit en volgen haar bevindingen nu via app Polarsteps. 

Zij verblijven daar in een studio met zicht op de Eiffeltoren. Niet verkeerd (maar wel voor de hoofdprijs). Ze liet het schema van de door haar te volgen wedstrijden voor ons achter. Tickets werden in pakketjes aangeboden dus als je iets per se wilde aanschaffen, kreeg je er regelmatig een ticket bij waar je geen interesse in hebt. Er schijnt echter een goed aan- en verkoopsysteem te bestaan voor tickets, met een te downloaden app. Zelf deed ze inmiddels een paar tickets in de resale, hopend op andere, interessantere tickets. Ik las dat er al 200.000 kaarten door Nederlanders zijn gekocht. Het land staat in de top5 van landen die de meeste kaarten kochten. Er zijn op dit moment echter nog honderdduizenden tickets te verkrijgen. 

Zij verhuisde recent naar een gelijkvloerse woning in een fraaie buurt van de Hofstad. Naar een statig pand uit 1902 dat door een leerling van de Nederlandse architect Pierre Cuypers werd ontworpen. (Die is onder andere bekend van het Amsterdamse Rijksmuseum.) Nicolaas Molenaar werkte tien jaar bij de Rijksdienst in Den Haag en begon daarna als zelfstandig architect. Hij werd onder andere bekend van de Elandkerk in Den Haag en de Sint Bonaventurakerk in Woerden. Hij woonde zelf aan de laan waar wij nu verblijven. De woning heeft prachtige originele details, zoals marmeren vloeren, hoge plafonds - met oorspronkelijke ornamenten, visgraatparket en veel meer. Alle ruimten zijn mooi groot. Je kunt erin verdwalen. Ook de achtertuin is ruim en mooi aangelegd (door de vorige bewoonster). Van achter mijn laptop kijk ik vanuit de tuinkamer naar de vlinders die er vrolijk rondfladderen. Het huis is van alle gemakken voorzien. Een uitgesproken plek om comfortabel te verjaren. 

We aten bij het Spaanse restaurant ‘Ñ’ (Nobelstraat) waarover we recent een waarderende recensie lazen in de Volkskrant. Het buitenterras van dit eveneens historische pand uit de 18^de eeuw zat bomvol, binnen waren nog enkele tafeltjes onbezet. Gezellig druk! Je waant je in het Quartier Latin van Parijs. 

In die recensie werd dit restaurant “eigengereid en fijn” genoemd en het terrasje als een “verborgen schat”. De bediening was losjes en heel vriendelijk. Naar goed Spaans gebruik gingen we op de tapastour. Ons werd 2 à 3 gerechten per persoon aanbevolen. We bestelden onder andere oesters, boquerones, rauwe St. Jacobsschelpen in een karwij-joghurtsaus, beenmerg met mosterdzaad op olijfolietoast, pijlinktvis uit de Noordzee met gele biet, crème van zeewier en een groentenbouillon. Erg lekker en verrassend. We dronken een Siciliaanse jonge rode wijn bij enkele van deze gerechten. Er staan ook Spaanse wijnen op de kaart. Volgens de Volkskrant-recenscente staat er een leuk team te koken. Een aanrader. 

Op de dag van de sleuteloverdracht liepen we voor het ontbijt naar het Vlaamsch Broodhuys. Het hotel is goed maar biedt qua ontbijt niets waarvan wij genieten, zelfs de koffie is not our cup of tea... Het Broodhuys, daarentegen, biedt alles wat je hartje begeert. Gezond en mooi brood, smakelijk kopje thee, afwisselend beleg, lekkere koffie. Zo is het goed ‘thuiskomen’ in Den Haag, de stad waar ik nogal wat voetstappen heb liggen. 

Stigmata

Op een ochtend bezocht ik het kleinste kamertje in onze casita toen mij iets opmerkelijks opviel. In de aanloop naar Trumps eerste verkiezing in 2016 tot president van de Joe-Es-of-Ee kocht ik op Amazon voor een prikkie een partij wc-borstels met het gele haar (de borstel) en het gelaat van De Donald. Ik gaf het kado aan menige vriend met overeenkomstige voorkeuren. De borstel is nog steeds te koop bij Amazon maar de prijs steeg aanzienlijk. 

Lang bewaarde ik mijn eigen exemplaar ongebruikt in de voorraadkast, om uiteindelijk in te zien dat het beter was deze man aan het werk te zetten in de kamer waar hij hoort. Niet in de Oval Office maar op de plee. Je kon wel spotten met hem maar hij zou het Witte Huis voorlopig toch niet verlaten.

Wie schetst mijn verbazing toen ik op zondagochtend jongstleden, in datzelfde kamertje, iets zag dat mij verwonderde. Het rechteroor van Trump was roodgekleurd... Wat was hier aan de hand?! Dit was toch geen Turijn of Sienna? Mijn liefje en ik zijn helemaal niet mystiek aangelegd; wij geloven niet in Santa Rita of Santa Gemma! Maar wonderlijk was het wel. 

Toen had ik nog niets gelezen in de NOS-app of een krant. Even later vernam ik dat er een moordaanslag was gepleegd op presidentskandidaat Donald Trump. Een gestoorde 20-jarige jongeman met een semi-automatische AR-15 van zijn vader had op hem geschoten tijdens een campagnerally in Pennsylvania. (Dit verkiezingsjaar wordt deze staat gezien als medebepalende swing state.) De dader zou staan geregistreerd als Republikein maar hij doneerde ten tijde van de inauguratie van president Biden aan de Democraten. De schutter werd ter plekke doodgeschoten door een sluipschutter van de Secret Service. In november van dit jaar zou deze knul voor het eerst hebben mogen stemmen. 

Al ben ik geen fan van Donald Trump als mens en als 45^ste president, ik was geschokt door deze daad van agressie tegen hem. Je kunt het volledig oneens zijn met de man, zijn koers en zijn partij, politieke moord(aanslag)en zijn uit den boze. Kwalijker dan kwalijk. Politieke meningsverschillen vecht je uit in het parlement en in het stemhokje. Nooit met een wapen. 

Heel even kwam de gedachte in mijn op dat de afloop van de aanstaande presidentsverkiezing (5 november 2024) dan niet zijn beslist in Trumps voordeel als de schutter trefzekerder was geweest. Ik duwde die gedachte snel weg. Al ben ik het nooit eens met deze man, en laten we niet vergeten: met deze veroordeelde crimineel, hij moet niet aan zijn einde komen als menig vermoorde Amerikaanse president. Aanslagen op presidenten zijn in dit land van de NRA (National Riffle Association) en miljoenen wapenminnende burgers al tenminste 150 jaar de politieke realiteit. Politiek geweld loopt als een rode draad door de Amerikaanse geschiedenis. Het land heeft meer wapens dan inwoners. 

Deze aanslag valt dus geenszins goed te praten. Ik herinner mij hoe geshockeerd ik was toen Pim Fortuyn, Theo van Gogh en Peter R. de Vries werden vermoord door tegenstanders die hen het zwijgen wilden opleggen en daarin helaas slaagden. Deze terroristische daad hoort niet thuis in een democratie en moet te allen tijde worden bestreden. Met woorden, welteverstaan.    

Vooraanstaande Republikeinen wezen meteen beschuldigend naar de Democraten en naar Joe Biden in het bijzonder. Zij hadden dit op hun geweten, dit was het resultaat van hun woorden en daden. Biden had onlangs inderdaad een woord in de mond genomen in relatie tot Trump waarover hij achteraf spijt betuigde. Het woord was ‘bullseye’ (de binnenste roos op een dartboard). Hij wilde ermee zeggen dat alle pijlen op Trump moesten worden gericht tijdens deze campagne; niet dat hij moest worden doodgeschoten. Dat woordgebruik pakte in de nieuwe context verkeerd uit. 

Maar hoe schijnheilig kunnen die Republikeinen zijn? Niet alleen is het een onterechte, giftige aantijging, ze zijn zelf wel erg kort van memorie! In 2022 werd een aanslag gepleegd op Democrate Nancy Pelosi, in haar eigen huis. Zij was die avond zelf niet thuis maar haar 82-jarige echtgenoot Paul wel. Hij raakte levensgevaarlijk gewond door een hamerslag op zijn hoofd. De 44-jarige dader kwam uit Californië en was overtuigd Republikein. Hij kwam om Nancy, jarenlang voorzitster van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden, te kidnappen en ‘een lesje te leren’. Dat mondde uit in een poging tot doodslag op haar partner. De dader is inmiddels veroordeeld tot een celstraf van 360 maanden (30 jaar). 

Politieke tegenstanders worden niet meer gezien als rivalen maar als vijanden die het land naar de verdoemenis voeren. In een dergelijke oververhitte toestand zien extremisten geweld als enige manier om de catastrofe af te wenden. 

De Democraten trokken hun geplande anti-Trump campagnefilmpjes meteen terug na de aanslag. Men wilde geen olie op het vuur gooien. Trump zelf kondigde aan dat zijn speech tijdens de Republikeinse conventie, die hem gisteren uitroep tot dé presidentskandidaat namens de Republikeinse partij, minder polariserend zou worden. Aanvankelijk wilde hij Biden tot op zijn sokken afbranden maar de aanslag op zijn leven maakte hem milder, naar verluidt. Hij was nu van plan een verzoenende toon aan te slaan. 

Trumps keuze voor zijn rechterhand, vice-presidentiële ‘running mate’ JD Vance (1984) belooft weinig goeds. Deze oerconservatieve man uit Ohio was eerst een fervente anti-Trumper (behorend tot de Never Trump-club). Hij noemde Trump ‘de Amerikaanse Hitler’ en had lange tijd geen goed woord voor hem over. Ik kende deze man alleen van zijn boek ‘Hillbilly Elegy’ dat in 2016 verscheen; een autobiografie van een jongen uit een witte arbeidersfamilie in de Rust Belt wiens jeugd wordt geteisterd door armoede, alcoholverslaving en misbruik. Er werd een film van gemaakt met Glenn Close als martriarch van de familie. (Erg goede rol!) Het was de bedoeling dat er een tweede boek kwam maar dat project mislukte.

Met steun en geld van Trump werd hij in 2023 verkozen tot senator voor zijn staat. Amerikaanse politieke duiders zien die U-bocht vooral als opportunisme. Hij zou opkomen voor arme ‘blue color workers’ maar zelf ging Vance naar de universiteit van Yale om er rechten te studeren. 

Illustratie: Bas van der Schot

Eens kijken hoe lang Trump die gematigde toon volhoudt. Wellicht kort, net als Wilders en zijn ijskast vol gifitig haatzaaigoed... Het zou inderdaad goed zijn als de toon in deze campagne matigt en het niet om de persoon gaat maar om de politieke inhoud. Tegelijkertijd wordt er daar druk gespeculeerd over een mogelijk op handen zijnde Amerikaanse burgeroorlog als resultaat van die polarisatie. Trump speelt daar handig op in met zijn apocalyptische retoriek. ‘If you don’t fight like hell, dan hebben jullie straks geen land meer’. 

De Verenigde Staten raakten sterk gepolariseerd voor, tijdens en na het presidentschap van Donald Trump. Die licht ontvlambare situatie in het land mag je deze machtsbeluste, rancuneuze, liegende ex-president best nadragen, al zullen zijn discipelen dat met mij oneens zijn. Die zien in hem vooral een sterke man die hun levens gaat verbeteren en Amerika ‘weer’ groots gaat maken. Een schokkend percentage van hen is van mening dat geweld is gerechtvaardigd om dat doel te bereiken. 

In een recente analyse over politiek geweld in de Volkskrant trof ik de volgende zin aan: ‘Geweld van links en rechts groeit op een humuslaag van bedreigingen en beledigingen, vooral op sociale media waar politieke tegenstanders worden gedehumaniseerd.’ Beter kan ik het niet verwoorden. 

Een moordaanslag overleven op de manier waarop Trump-met-een-engeltje-op-zijn-schouder dat deed. Zelf meent hij inmiddels dat het de hand van God was die hem redde. Als een feniks herrijzen, zijn vuist ballen en ‘fight, fight, fight’ roepen, zal hem in de campagne geen windeieren leggen. Foto’s van hem met zijn bloedende oor en dat gebaar gaan de campagne bepalen, vermoeden deskundigen. Het rechteroor is door zijn evangelische aanhangers zeker toegevoegd aan het lijstje van heilige wonden! 

Het document ‘Project 2025’ van de oerconservatieve denktank Heritage Foundation uit Washington (met een aantal voormalige adviseurs van Trump) dat onlangs werd gepbuliceerd, helpt het matigen van de toon zeker niet. Het roept onder andere op tot het ontslag van duizenden ambtenaren, het uitbreiden van de macht van de president, het ontmantelen van het ministerie van Onderwijs, ingrijpende belastingverlagingen, een verbod op pornografie, het stopzetten van de verkoop van de abortuspil en heel veel meer. Een recente uitspraak van het Amerikaanse Hooggerechtshof, die de presidentiële immuniteit heeft versterkt en de macht van federale agentschappen juist inperkt, doet dat ook niet. Deze uitspraak zorgt ervoor dat Democraten zich nog meer zorgen maken over wat ‘dictator’ Trump zou kunnen doen als hij terugkeert in het Witte Huis. 

Onlangs las ik het boek van Michiel Vos, de Amerika-correspondent -zelf noemt hij zich liever Amerika-duider- die 20 jaar geleden schoonzoon werd van  Nancy Pelosi. Hij werd verliefd op dochter Alexandra, kreeg twee zonen met haar en de rest is geschiedenis. In deze journalistieke autobiografie, getiteld ‘Vos in de VS’, schetst hij het vaak tenenkrommende en regelmatig vermakelijke leven van een Nederlander die Amerikaan werd en deel ging uitmaken van een invloedrijke politieke familie. 

Vos vergelijkt zijn nieuwe vaderland in zijn boek met ‘burned toast’. En wat doe je met aangebrande toast? Je schraapt de aangebrande randjes (i.e. de progressieve staten Californië en New York) eraf zodat een melkwitte geroosterde boterham overblijft. De perfecte toast. Tja.

Alleen al dat blauw

Af en aan rijdende grote  cementwagens op de bouwplaats tegenover, klussende achterburen en overburen, de snoeiende plantsoenendienst, een bladblazer, een buur die het terras schoonspuit met een hogedrukapparaat, een Spaans jochie dat zich drummer Phil Collins waant, gillende prinsjes en prinsesjes tijdens een spannend spel, jengelende (achter)kleinkinderen... Zie hier een dag uit het leven van een Hollandse aan de Spaanse Costa. Alles onder een stralende zomerzon, dat wel. Sommige vormen van deze overlast gaat door tot ver na middernacht. Gelukkig hebben we heel goede oordoppen. Wij noemen ze overigens ‘oorbellen’ om de toon luchtig te houden. Tja.   

Gisteren werd het summum bereikt in de aanloop naar de finale van Wimbledon (Alcaraz is een Murciaan, hij wordt hier liefkozend ‘Carlitos’ genoemd) en de EK Voetbalfinale van Spanje tegen Engeland. Er wapperde een spiksplinternieuwe Spaanse vlag bij de achterburen. Ze waren er klaar voor. Nooit eerder hoorde ik overdag zoveel geroezemoes in de straat. Onder elk Spaans dak waren tenminste twee -hier en daar zelfs vier- generaties aanwezig. Samen barbecuen, tv kijken en schreeuwen naar het toestel. Op het geluid van twee notoir luidruchtige Murciaanse families na, was dat tamelijk vrolijke herrie. 's Avonds was het een heuse heksenketel. Het werd een dubbele zegen voor mijn tweede vaderland. ¡Vamos!

Afgelopen weekend schoot in Frankrijk een oververhit geraakte buurman drie mensen dood die teveel herrie veroorzaakten tijdens een verjaardagsfeestje. Daarna doodde hij zichzelf. Dat is één manier. Wij ontsnappen aan deze geluidsoverlast door een verfrissende duik te nemen in de Middellandse Zee. Methode 2. De watertemperatuur ligt er inmiddels boven 25 graden Celsius.

Onlangs begon ik aan het boek ‘Demon Copperhead’ van Barbara Kingsolver. Het is een dikke literaire pil van bijna 600 bladzijden die zich goed leent als zomers leesplezier. Damon (!) wordt op een woensdag geboren in een stacaravan, als baby van een tienermoeder in Virginia die verslaafd is aan sigaretten, drank en drugs. ‘Woensdagkinderen rampspoedkinderen’. Het jochie zit nog in foetusverpakking bij zijn geboorte. ‘Je hebt één mazzeltje als je zo wordt geboren: de goddelijke belofte dat je nooit zult verdrinken. Je laatste adem zul je niet onder water uitblazen.’

De roodharige hoofdpersoon in het boek (ik-persoon) stelt dat hij niet weet of het hiermee te maken heeft maar hij had altijd al iets met water, met de oceaan. Veel kinderen willen elke soort en elk model dinosaurus herkennen. Hij niet. Voor hem waren het walvissen en haaien. Hij denkt vaker dan gemiddeld aan water, aan dobberen. ‘Alleen al aan de kleur blauw en hoe dat blauw voor vissen het hele verhaal is.’ Zelf ben ik blond (nou ja, was...) en werd op een dinsdag geboren maar ik voelde mij direct verbonden met de hoofdpersoon. 

Ik begrijp waarom Kingsolver (69) in 2023 de Women’s Prize for Fiction en de Pulitzer Prijs won met dit boek. Dat waren trouwens niet haar eerste literaire prijzen. Dit boek is een onthulling van het moderne Amerika, de opioïdencrisis en de scha(n)delijke behandeling van achtergestelde plattelandsgemeenschappen. De hoofdpersoon krijgt te maken met een boze stiefvader, zijn moeder die vroegtijdig overlijdt aan een overdosis oxycodon, krijgt te maken met belabberde pleegzorg en foute pleegouders, met kinderarbeid, uitbuiting op de arbeidsmarkt, verslaving en verlies. Hij is het prototype van een rampspoedkind. Hij zegt later in het boek: ‘Ik was getatoeëerd door de shitkant van het leven’. En: ‘God heeft ons blijkbaar als pispaal van het universum geschapen’.

Net als wat Charles Dickens deed met ‘David Copperfield’ schreef Kingsolver haar boek als protest tegen de verwoestende gevolgen van armoede voor kinderen. Ondanks die harde werkelijkheid is dit een indrukwekkend en meeslepend boek. 

Recent zagen we in Huize Barefoot de Netflix-film ‘Under Paris’. Ik vond het vooral een vermakelijke productie. Mijn liefje beet op een nagel of twee vanwege de spanning en de actie maar ik moest lachen om al die beelden. Honderden haaien vermenigvuldigden zich in het geniep in de verborgen krochten van Parijs om vervolgens zwemmers aan te vallen tijdens een wedstrijd in de Seine. De rivierpolitie had het nakijken en menige zwemmer kon het niet navertellen. Deze killer shark film is geen Spielberg klassieker als ‘Jaws’ en heeft evenmin een happy end.  

Vriendin Bernadette gaat daar binnenkort de Olympische Spelen meebeleven maar zij is zelf niet van plan in de rivier te springen, al is zij -net als ik- een liefhebber van zwemmen en snorkelen. Ze heeft al wel een kaartje voor het bijwonen van de openwater marathon (10km) in de Seine, als ik mij niet vergis. De Nederlandse Sharon van Rouwendaal (1993) is grote kanshebster om te winnen op deze afstand. Tijdens de Olympische Spelen van Tokyo werd ze tweede, in 2022 werd zij wereldkampioene. Als de -voorheen zeer vervuilde- Seine dat toelaat. 

Er kwam recent groen licht na de laatste watertests. Er is nog geen 100% score maar elf van de twaalf testuitslagen waren schoon genoeg om de wedstrijden te organiseren. Zwemwedstrijden in de Seine houden, was de belangrijkste reden waarom Parijs de Olympische Spelen kreeg toegekend. Daarna werd door het bestuur 1,4 miljard euro geïnvesteerd in het zuiveren van de rivier die dwars door de stad loopt. De burgemeesteres van Parijs (Anne Hidalgo) sprong vorige week in de rivier om het bewijs van de veiligheid van het zwemwater te leveren. Ze overleefde het en ademt nog steeds, naar verluidt. De minister van Sport sprong een dag later in de rivier. Macron zegde het ook toe maar die laat een duik waarschijnlijk (graag) aan zich voorbij gaan. Critici vragen zich af of de waterkwaliteit goed blijft als er veel regen valt tijdens de Spelen. Dan stijgt het rioolwater (inclusief ontlasting) en spoelt het de Seine in.  

Dat is een goede brug naar een ander sportevenement. We waren laatst op de afdeling Oncologie voor mijn liefje's jaarlijkse controle. We hadden tamelijk vroege afspraken dus de wekker werd gezet. Het ziekenhuis is bezig om (steeds) verder te automatiseren maar dat gaat regelmatig met flinke hobbels gepaard. Er komen tig mails, SMSen en andere berichten binnen voordat de afspraak plaatsvindt. In het ziekenhuis staan nu zuilen om de aanwezigheid te melden. Zij stopte haar Spaanse ID-kaart in zo'n machine en er rolden drie tickets uit. 

Zij moest eerst een bloedtest ondergaan en daarna werd een kraantje in haar arm geplaatst voor het infuus voor de CT-scan van die dag. Dit is een scan van het hele lichaam, behalve het hoofd. Het eerste ticket meldde dat ze zich moest vervoegen op de begane grond. Dus we gingen naar de afdeling bloedextractie die daar zit. Na ruim een kwartier was zij nog niet aan de beurt maar laterkomers wel. Er klopte iets niet. Zelfs de verpleegster die ik ernaar vroeg wist niet waar we dan wel naartoe moesten. In hun systeem voor bloedafname stond ze niet. In dit ziekenhuis wordt continu van alles veranderd en niet elke verandering pakt goed uit. 

We bleken ‘gewoon’ rechtstreeks naar de kankerafdeling te moeten, op de tweede verdieping (niet op de begane grond). Daar werd het 3-wegkraantje geplaatst waarmee later de licht radio-actieve stof wordt ingespoten als zij op de tafel van de CT-scanner ligt. Inmiddels liepen we ruim een uur achter op schema. Daarna mocht ze eindelijk ontbijten. 

Vervolgens maakten we ons op om naar het consult met de oncoloog te gaan. Dokter Brugarolas weet van geen ophouden. Hij is inmiddels bijna 80 jaar en gaat onverschrokken door met het onderzoeken en adviseren van zijn patiënten. Die zijn zijn levensvervulling, zo lijkt het. Hij heeft altijd tijd, aandacht en veel te melden. We zien op deze afdeling elk jaar bekende maar ook onbekende gezichten. Deze keer was daarop geen uitzondering. Er was onder andere een Spaanse dochter met haar moeder die zat te haken terwijl pa chemotherapie onderging. Ik vroeg wat ze maakte. Een bikini voor haar schoondochter. Een klein, olijfgroen lapje. Zij zei dat wij, oudere vrouwen, geen bovenstuk nodig hebben -zij greep naar een van haar borsten- maar de jongere, preutse generatie kennelijk wel. Het was herkenbaar. Alle aanwezige vrouwen moesten erom lachen. Aan de ene kant is dit een afdeling van hoop (op beterschap), aan de andere kant moet je de ellende van ernstig ziek zijn er onder ogen zien. Dat laatste went nooit... 

Maar daarop doelde ik niet met mijn bruggetje. Mijn liefje sprak met de oncoloog onder andere over haar instabiliteit. Haar benen doen soms raar. Hoe dan? Hij maakte aantekeningen. De chemotherapie van destijds deed wat die moest doen maar maakte ook veel kapot; onder andere aan de benenwagen. Lopen doet ze dagelijks met plezier maar dat gaat niet altijd goed. Soms raakt ze uit evenwicht, struikelt ze, af en toe eindigt ze op haar snuffer. De dagen erna kleurt ze bont en blauw. Zij is weliswaar op een woensdag geboren maar voelt zich geen rampspoedkind.  

Toen ze zei dat ze ook nog dagelijks fietst, luisterde de arts aandachtig. Hoeveel afstand leg je dan af? Ze dacht even na. Ongeveer twee kilometers? (Naar de zee, alleen al dat blauw!) Over een weg van de nulde categorie. Hij noteerde niks. Zij kwalificeert zich niet voor dé Tour-vrouw van deze sportzomer, dat is zeker. We moesten er achteraf om grinniken. Wel werd ze weer goedgekeurd voor een jaar.

Voetbal ís politiek

Een speler van het Turkse voetbalelftal werd onlangs voor twee wedstrijden geschorst omdat hij een gebaar maakte dat wordt geassocieerd met de fascistische, racistische en ultranationalistische Turkse ‘Grijze Wolven’. Deze beweging pleit voor een islamitische staat waarin alle Turkse volkeren samenkomen. In de jaren '90 van de vorige eeuw waren ze verantwoordelijk voor een bloedbad onder een Alavitische minderheidsgroep van linkse intellectuelen. De Turkse voetballer in kwestie was zich, naar eigen zeggen, van geen kwaad bewust. Hij zou niets politieks hebben willen uitdrukken met het handgebaar dat hij maakte na te hebben gescoord. 

De UEFA, zelf nogal een politieke organisatie, vond het volledig ongepast. Er wordt geen politiek bedreven op de grasmat tijdens een groot toernooi. Punt uit. Deze speler kwam hierdoor niet uit in de wedstrijd tegen Oranje. Het Nederlandse elftal stuurde het Turkse team naar huis na een 2-1 nederlaag. Vanavond speelt Oranje in de halve finale tegen het Engelse team. Tot nu toe is dit de beste tegenstander op papier. Het Nederlandse elftal speelt bepaald niet super maar Engeland evenmin. But here we are... Ik zal in oranje shirt voor de buis zitten. 

De regelmatige lezer weet dat wij hier via NLZiet naar Nederlandse tv kijken. Toen we naar de wedstrijd Spanje-Duitsland keken, hoorden we minstens een halve minuut eerder dan wij dat op het scherm zagen het gejuich van de Spanjaarden in onze straat die een doelpunt vierden. Het was daardoor voor ons geen verrassing welk team won! Dat zal zeker kunnen liggen aan de afstand en wellicht ook aan het aantal kijkers via dit medium. Inmiddels versloeg Spanje ook Frankrijk op de grasmat. De (enige) twee donkere spelers, Williams Jr. en de 16-jarige Yamal, spelen de sterren van de hemel voor hun team! 

Het Nederlandse elftal speelde tijdens dit toernooi een aantal keren in het Olympiastadion in Berlijn dat hedentendage nog steeds de sfeer van Hitlers nazi-Duitsland ademt. De finale zal hier ook plaatsvinden. Dit stadion zou worden gebouwd voor de Olympische Spelen van 1916 maar dat ging vanwege de Eerste Wereldoorlog niet door. Het werd wel gebouwd voor de Spelen van 1936. Tijdens de officiële opening (augustus) vloog de Hindenburg over en 100.000 toeschouwers brachten destijds de Hitlergroet uit. 

De poort waardoor hedendaagse voetbalfans dat Olympisch stadion betreden, wordt geflankeerd door twee hoge torens. Twee van de aanwezige zes torens, die met elkaar verwijzen naar de zes stammen met ‘puur Duits bloed’ waarop het raszuivere Duitsland volgens de nationaalsocialistische leer van Adolf Hitler was gebouwd. Binnen in het stadion zijn er talloze verwijzingen naar de rol van sport in de superioriteit van het Arische ras. Overal zie je stoere, blonde mannen. Door het gebruik van uitsluitend natuursteen wilde Hitler het stadion 1.000 levensjaren meegeven, net als zijn Derde Rijk. In tegenstelling tot stadions van beton en metaal vertoont het Olympiastadion inderdaad geen enkel verval... Het ‘Führerbalkon’ werd wel afgebroken. 

Ook deze keer hield een rel rond voetbal gastland Duitsland bezig. (Der Mannschaft werd inmiddels uitgeschakeld door La Roja, de bijnaam voor het Spaanse team.) Uit een recente enquête van televisiezender ARD bleek dat 47% van de AfD-kiezers, de radicaal-rechtse partij die bij de Europese verkiezingen vorige maand een klinkende zege boekte, vindt dat het Duitse elftal te veel donkere spelers bevat. 

Björn Höcke, AfD-prominent en onlangs door de rechter veroordeeld voor het bezigen van een nazileus, schreef onlangs in een Zwitserse krant dat hij zich niet langer kon identificeren met het Duitse elftal vanwege het aantal donkere spelers. Wat deze man en zijn partij stellen is puur racisme. Voor de goede orde: al 100 jaar kent het Duitse elftal verschillende religies en etniciteiten. 

21% van de 1.500 ondervraagden van de ARD-enquête wilde meer Duitse witte spelers zien op het veld. 17% vond het bovendien niet kunnen dat Ilkay Gündogan -die Turkse roots heeft- aanvoerder is van het team. De bondscoach en een van de middenvelders werd daarop naar hun meningen gevraag. ‘Waanzin’ en ‘absoluut racisme’, volgens hen. 

Ik ben er (bijna) zeker van dat PVV-politici in Nederland ook vinden dat het Nederlandse voetbalelftal te donker is. Of zoals men in die kringen liever zegt ‘te weinig blank’. Hun taal is op zich al racistisch. Bij het Oranje-team vergeleken is de Duitse Mannschaft een bleekschetenteam! Aké, Bergwijn, Depay, Reijnders, Dumfries, Gakpo, Geertruida, Malen, Frimpong, Simons en Van Dijk; ieder van hen gekleurd of zwart, allemaal geboren op oer-Hollandse bodem. Zij kunnen alleen al met elkaar een elftal vormen. 

Geert Wilders, de absolute alleenheerser van de PVV, is gewiekst -en hypocriet- genoeg om zijn politieke volgelingen te verbieden hierover op social media te communiceren. Een groot deel van de PVV-achterban leeft momenteel namelijk in een oranje bubbel, in rijk versierde straten en woonwijken. Wilders ging na de wedstrijd Nederland-Turkije weer vol op het haatorgel op social media. Hij zag enkele jongeren met een Turkse vlag in de straten en kon het niet laten: “hierom is de PVV de grootste partij”. Zure man. 

De oproep van de Franse spits en aanvoerder Kylian Mbappé, een jongeman van kleur -zijn voorouders komen uit Algerije en Cameroen- die zelf in Parijs is geboren, en van zijn ploeggenoten moet in hetzelfde licht worden bezien. Hij riep  (jonge) Franse kiezers tijdens een persconferentie op, voorafgaand aan de eerste stemronde, om niet te gaan stemmen op de extremisten van Rassemblement National van Marine Le Pen. Het resultaat noemde hij daarna catastrofaal. Ruim 33% van de stemmen ging naar deze extreem-rechtse partij.

Dus hij herhaalde zijn oproep vóór de tweede en beslissende stemronde, afgelopen zondag. En die werkte! Een links blok (inclusief extreem-links) dat voor deze gelegenheid was gevormd om extreem-rechts te stoppen, kreeg de meeste stemmen. Kylian for President! 

Er komt dus geen extreem-rechtse regering in Frankrijk. Wel krijgt La Douce France te maken met Jean-Luc Mélenchon, de Franse Geert Wilders op extreem-links. Een pyroclastische stroom uit de andere hoek; ook niet fijn. 

De Duitse democratie staat eveneens onder druk; door geweld tegen politici, heroplevend antisemitisme en de groei van de radicaal-rechtse partij AfD, die door aanhoudende schandalen inmiddels onder toezicht staat van de Duitse veiligheidsdiensten. Recent ging ook nog een filmpje viraal van Duitse jongeren die de Hitlergroet brachten en nazileuzen scandeerden. Wat is er toch aan de hand met het verwende, rijke Westen?! Dat kan wel een extra geschiedenislesje gebruiken! 

Laatst las ik een artikel in Trouw over rondleidingen die voormalig concentratiekamp Dachau, net buiten München gelegen, organiseert. Juist door het heroplevende extremisme in Duitsland en andere westerse landen is het belangrijk ook tijdens dit EK Voetbal fans in contact te brengen met het racistische en fascistische verleden van de Oosterbuur. 

Door het hele land organiseert de Duitse voetbalbond (DFB) deze weken touractiviteiten in voormalige concentratiekampen. Zo’n tour duurt gemiddeld drie uur. Het is belangrijk dat voetbalfans naast bier drinken en feesten ook iets leren over deze zwarte bladzijde van de Duitse geschiedenis. En dat de boodschap wordt gehoord dat men ook in het voetbal racisme en antisemitisme moet bestrijden.  

Een vertegenwoordiger van de herinneringsorganisatie van Dachau zegt in dat krantenartikel dat zo'n 30% van de bezoekers afgelopen weken voetbalfan was. “Voor Denemarken-Duitsland zag het hier rood van de Denen. Er zijn ook veel Schotten geweest en we hebben 60 Oekraïners, Serviërs, Slovenen en Roemenen verwelkomd.”

In Dachau, waar de nazi’s tussen 1933 en 1945 bijna 42.000 gevangenen vermoordden, faciliteert de organisatie rondleidingen die de EK-toerist onder meer moeten bijbrengen dat voetbal ook belangrijk was in dit concentratiekamp. (Net zoals dat het geval was in het Nederlandse doorvoerkamp Westerbork.) Het naziregime sloot daar bijna 200.000 mensen op. Dit kamp was aanvankelijk bedoeld voor Duitse tegenstanders van het naziregime maar herbergde meer dan 30 nationaliteiten. 

Voetbal was belangrijk voor kampbewaarders en plaatselijke nazileiders. Ook voor de spelers en toeschouwers in dit kamp (gevangenen) was voetbal een tijdelijke ontsnapping uit de dagelijkse misère. De meeste spelers waren echter niet in staat om te voetballen vanwege fysieke uitputting en ondervoeding. 

Uit een poster van een toenmalig toernooi blijkt wie dat wél konden: gevangenen met fysiek minder zware taken in het kamp. Zo speelden de tuinmannen tegen de koks om extra eten. Niet voor niets won het beter gevoede keukenteam het toernooi drie keer op rij. De winnaars kregen een oorkonde, omrand met prikkeldraad, in de wit-blauwe kleuren van hun gevangenisuniform. Op die oorkonde staan stoere blonde kerels met blauwe ogen. Het arische ideaalbeeld. Tja.  

Een geïnterviewde jonge Australische voetbalfan -rondreizend tijdens zijn tussenjaar- zei dat zijn bezoek aan Dachau echt een wake-upcall was. Maar niet iedereen in de westerse wereld wil kennelijk wakker worden geschud.

Flodderig

We gingen een dagje naar stad Murcia, in de buurprovincie met dezelfde naam. We wilden daar naar een museum dat we niet eerder bezochten. De verwachtingen waren niet al te hoog gespannen maar ik keek er wel naar uit. Het centrum van Murcia is niet per se chauffeurvriendelijk, het is daar niet gemakkelijk binnen rijden. Men gaat er binnenkort meer restricties instellen, onder andere door het definiëren van meer wandelzones die dan zijn afgesloten voor auto’s. Dat vind ik overigens een goed plan. 

We reden naar Murcia via de RM-1 (San Javier-Santomera), een betrekkelijk nieuwe autoweg die mooie vergezichten biedt op het uitgestrekte Murciaanse landschap. Op enig moment passeer je een beeldhouwwerk van een mannelijke figuur die met touwen de aarde lijkt open te trekken. Een mooie sculptuur al ken ik de betekenis niet. Het was op dat moment 10:00 uur en al rond 26 graden Celsius dus het zou een warme dag worden. De hondsdagen zijn hier reeds begonnen, ongeveer drie weken vroeger dan gemiddeld. Normaliter vinden ze tussen 20 juli en 20 augustus plaats. Dit zijn broeierige dagen met hoge vochtigheid en hitte.

We planden een bezoek aan het Aquarium van de universiteit van Murcia (UCAM) en daarna aan plaatselijk warenhuis El Corte Inglés. Het museum van de universiteit wordt ook wel het Museo de la Ciencia y el Agua genoemd; het museum van wetenschap en van water. Water is een vrouwelijk Spaans woord dus je zou la Agua verwachten maar hierop is een van die speciale taalregels van toepassing; twee klinkers achter elkaar -la Agua- vindt men geen goed idee (dat is ook zo in de Franse taal). 

Recent las ik over dit museum in een Spaanse krant omdat ze daar met sukses experimenteren met het kweken van een bepaald soort zeepaardjes dat door vervuiling verdween uit de Mar Menor, de grootste binnenzee van Europa die op Murciaans grondgebied ligt. Als de waterkwaliteit daar afdoende is toegenomen, gaat men deze iconische diertjes terugzetten. 

We hoopten in de buurt van het museum te kunnen parkeren. Dat bleek te kunnen langs een belendende straat met een parkeermeter. We konden er maximaal drie uur staan en dat zou voldoende moeten zijn. Het museum herken je van verre: de onderwaterwereld staat op de gevel van het pand geschilderd. De toegang was voor ons €1.50 per persoon dus daarvoor hoef je het niet zeker te laten. 

Dit interactieve museum is niet groot, wel mooi ingericht maar niet spectaculair. Overal aan de wand hangen Spaanstalige teksten maar kijken kun je vanzelfsprekend met alle ogen van de wereld. Sinds onze oudste in Bali (Yuda) zijn vakkenpakket voor de laatste twee jaren middelbare school lijkt te hebben gevonden, zijn we nóg actiever met hem bezig. Hij vertelde ons dat hij zijn definitieve keuze maakte: Natuur wetenschappen, met Biologie als hoofdvak. 

Sinds die ontboezeming deden we enkele dingen: we kochten een mooie Engelstalige gids met heel veel foto’s van vogels in Bali, Sumatra en Java. Aan elk kind en aan moeder Elsa schreven we een persoonlijke kaart in Bahasa Indonesia. Op bladzijden 10 en 100 van het boek verstopten we papiergeld voor een familieuitje. Daarna ging het geheel in een kartonnen envelop en daar omheen een grote papieren envelop met voldoende ruimte voor het uitgebreide Balinese adres. Het boek, inclusief geldelijke tractatie voor het hele gezin, kwam inmiddels in goede orde aan. De Indonesische tante Pos had nog wel geprobeerd het pakketje te openen maar gaf de moed halverwege op. Goed zo! Deze neptante heeft in de loop der jaren genoeg achterovergedrukt dat wij naar ons adoptiegezin stuurden. De grootste diefstal was een goed werkende maar oudere iPad die helaas nooit aankwam.

Het museum heeft een aantrekkelijke collectie schelpen, vissen, koralen, insecten, vlinders, fossielen, gesteente en schedels; plus een hele sectie over het heelal (inclusief sterrenhemel), met een miniatuur Hubble-telescoop aan het plafond. Mijn liefje maakte twee filmpjes voor onze bioloog-in-de-dop. Yuda verveelde zich kennelijk -hij heeft nu schoolvakantie- want hij was een en al aandacht voor wat hij kreeg toegestuurd. (De jongere Damai is overigens bijna altijd deelgenoot van de berichten.) Hij ging direct naar Wikipedia om het een en ander op te zoeken en aan ons terug te melden. Zo zien we hem graag. Hopelijk slaat hij die gegevens in een laatje op waar ze reproduceerbaar zijn. 

Het aquarium geeft veel ruimte en aandacht aan de kleintjes onder de bezoekers. Educatie is immers een veelzijdige ontdekkingstocht die je nooit vroeg genoeg kunt beginnen! Op die plek heeft men veel aandacht voor vroeg onderwijzen, zoals je van een universiteitsmuseum mag verwachten. Er is een speciale ruimte waar kids kunnen experimenteren met water en andere proefjes kunnen doen. 

De zeepaardjes waarvoor ik kwam, zaten achter gesloten deuren. Die hebben een beschermde status, volgens een medewerker van het museum. Alsof ik ze zou opeten als bezoeker. Tja. 

Het allerleukst dat ik daar wel zag, zijn de Āxōlōtls. (Dit is de officiële schrijfwijze in de Azteekse taal Nahuatl.) Het is een dier uit de familie van de molsalamanders. Vooral de wapperende roze veertjes op de kop vond ik schattig. Dat blijken de buitenboordkieuwen van het dier te zijn. Ik kende deze diersoort al wel maar had geen actieve herinnering aan hoe die er precies uitzien. Deze bleekroze albino’s lijken op kale baby's met flodderige roze hoofdtooien.   

Thuis zocht ik in mijn stokoude, papieren 'Grote Dierenencyclopedie' -de walm sloeg mij tegemoet toen ik de laatste bladzijde van hoofdstuk A opende- informatie op over deze salamandersoort. Het is een dik en tamelijk volledig boek, ik was ervan overtuigd dat de axolotl erin stond. Daarin stond onder andere te lezen dat de axolotl alleen voorkomt in enkele meren in de buurt van Mexico-stad. De Azteekse benaming betekent ‘watersport’. De uitleg in de encyclopie is dat het dier lokaal wordt beschouwd als een delicatesse. Dat causale verband zou tegenwoordig niet meer kunnen... De baby’s worden inwendig gedragen en deze  salamanders doen een winterslaap. Er zouden wereldwijd nog maar 1.200 exemplaren in het wild leven. 

Daarna reden we naar de parkeergarage van het warenhuis dat ooit in Madrid begon. Na bijna 90 jaar is El Corte Inglés nog steeds in handen van de Spaanse familie Areces. Het bedrijf wordt sinds 2019 geleid door een vrouwelijke nazaat van de oprichters. Deze Marta Álvarez (1967) is tevens aandeelhoudster in Iberia en Vueling. Er wordt dus nog steeds geld als water verdiend. Een van de leukere dingen over haar is dat ze vijf jaar bij veilinghuis Sotheby’s werkte in Londen en Madrid want ze schijnt gek te zijn van kunst. 

Voor een tapa maakten we te voet een stop op het plein van de kathedraal (Plaza Belluga) waarvan de façade nog steeds wordt gerenoveerd. De verwachting is dat het onderhoudswerk in augustus zal worden afgerond. Het was er inmiddels bloedheet. Dit is zo’n Spaanse stad in het binnenland waar de hitte in dit zomerseizoen blijft hangen. De hitte in het centrum is eenvoudigweg onhoudbaar. Ik begrijp goed dat deze stedelingen naar de kust trekken voor afkoeling. Wij hebben een aantal Murcianen met een vakantiehuis in onze straat. We zegen neer bij ‘El Paisaje de Belluga’, een restaurant met veel regionale gerechten. Ook daar waren de porties kleiner en de prijzen hoger dan voorheen. Graaiflatie is helaas ook in stedelijk Spanje een feit. 

We gingen naar El Corte Inglés om zomerse lange broeken te vinden voor mijn liefje. Wij gaan later deze maand enkele weken naar Nederland en zij wil dan een ruimere keuze aan broeken hebben. Daarin grossieren wij namelijk niet als permanente residenten aan de zonnige Costa Blanca. Hier volstaan shorts voor het grootste deel van het jaar en die hebben we genoeg! De zomer komt in het Vaderland nogal moeizaam op gang met (te)veel regen en te weinig zon. 

El Corte Inglés kenmerkte zich jarenlang door weinig klantgerichtheid, nauwelijks Engelse taalbeheersing, teveel personeel en vooral te veel managers op de werkvloer. Wel altijd met een leuke mix van Spaanse ontwerpen en internationale merken. Dat laatste was nu niet het geval. Er hingen voornamelijk Spaanse merken; daarmee hebben we niet veel ervaring. Wat mij nu vooral opviel, was het hoge Ma Flodder-gehalte op de damesafdeling. Als daar één vuurtje was ontstoken, zou alles in een mum van tijd in de hens zijn gevlogen vanwege de vele synthetische vezels. Da's plakkerig spul! (Het zweet brak mij uit bij de gedachte dit materiaal te moeten dragen...) Desalniettemin lukte het mijn liefje iets toepasselijks te vinden. 

We dronken een glaasje op de aankoop aan de gastrobar op de begane grond, voor mij met een Noord-Spaans oestertje erbij. Een leuke jonge homo uit Zuid-Amerika werd achter de counter ingeleid in de wereld van de eetbare schelpdieren. Als leerling moest hij de schelp openen met een oesterhandschoen aan, een roestvrijstalen ding met maliënpatroon. Om te zorgen dat het geen bloedbad wordt. Hij moest de oester ook proeven van zijn strenge leraar. Dat ging hem ogenschijnlijk minder goed af. 

Op het bordes

Illustratie: Jip van der Toorn

Daar staan ze dan: de nieuwe bewindspersonen van Nederland. Je kunt twee dingen doen: reageren als een zuurpruim of je erover vermaken. Nog niet zo lang geleden trof ik een uitdrukking aan die ik als blogger op mijn Te Onthouden-lijstje zette. Het was een advies over hoe je welwillend naar nare mensen kunt kijken. Doe als de oester die de zandkorrel beziet: het irriteert weliswaar maar er kan iets moois uit groeien. (Nou geloof ik persoonlijk niet dat er veel parels zullen groeien in de hoofden van de leden van dit nieuwe kabinet...)

Cabaretier Youp van ’t Hek denkt het wel te weten. Hij heeft ontzettend veel zin in dit nieuwe kabinet! Hij denkt dat er nog heel wat te lachen valt alhoewel hij vreest dat die pret niet lang zal duren. Dat schreef hij in zijn column ‘Goudreinette’ van 22 juni jongstleden. 

‘Mona (Keijzer, BBB) met haar stikstofuitstoot, Yesligöz (VVD) met haar verrotte telraam, de uit een Roald Dahl-verhaal weggelopen heks Marjolein Faber (PVV) en tot slot mevrouw Klever met haar ongehoorde salarisgesjoemel (ook PVV). Heerlijk clubje. Het lijkt mij een hechte club mensen die elkaar begrijpt. Die hetzelfde revanche-op-links-gevoel hebben. Dat gevoel schept een band. Een hechte band. Een mooie enkelband.’ Dit was Youp op zijn best, wat mij betreft. Ik verheug mij op zijn toekomstige columns. 

Journalisten van het Financieel Dagblad noemen Kabinet-Schoof een ‘rariteitenkabinet’. Men zette er bewust geen nummer achter, in de veronderstelling dat er geen Schoof II komt.  

De Italiaanse filosoof Machiavelli zei ooit ‘De intelligentie van een leider leidt men in eerste instantie af aan de mensen waarmee hij zich omringt’. Hij stond bekend al inspiratiebron voor talloze dictators; van mensen die meenden (menen) dat het doel alle middelen heiligt. Deze Italiaan was tamelijk tactloos en vond bovendien dat leiders mogen liegen en bedriegen. Hij wordt gezien als de vader van de harde vorm van machtspolitiek. (Al zijn kenners er over eens dat hij eenzijdig wordt geportretteerd en mensen hem te kort doen.) 

Die uitspraak liet ik op mij inwerken. Het gaat dus om iemand die om het even wat doet om aan de macht te komen. Ziedaar Wilders en zijn club. Jarenlang ongrondwettelijke uitspraken doen en die dan (tijdelijk?) in de ijskast zetten en zogenaamd waardige types naar voren schuiven als beoogde bewindspersonen. Het doel lijkt inderdaad alle middelen te heiligen: regeren over extreem-rechts.  

En toen moesten de hoorzittingen met Wilders’ afgevaardigden nog komen. We zagen een rabiate verkondiger van de omvolkingstheorie als minister tegen Asiel en Migratie (formeel ‘Immigratie’). Een liegende mede-oprichtster van de omstreden omroep Ongehoord Nederland als minister voor Buitenlandse Handel en (tegen) Ontwikkelingshulp. De ex-directeur van Koninklijke Horeca Nederland als minister van Economische Zaken die wordt achtervolgd door een langlopende faillissementskwestie. De beoogd minister van Infrastructuur & Waterstaat die voor zijn inhuldiging al stelt dat hij niet wenst te worden afgerekend op klimaatdoelen. De staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu die officieel verklaart nog steeds achter Wilders’ uitspraak van ‘minder Marrokanen’ te staan. Van geen van hen kwamen excuses over eerder gedane uitspraken. Ik kan dat niet anders dan morele armoede noemen. 

Illustratie: Jos Collignon

Stuk voor stuk omstreden types met dubieuze overtuigingen. Een bewindspersoon onwaardig. Dit is een zorgwekkende democratische ontwikkeling, om met een variant op hun eigen woorden te spreken. Het feit dat zij nu op een andere stoel zitten, maakt hen geen andere personen. Ze verschuilen zich erachter. 

Van BBB-zijde zit er ook een aantal draken in dit kabinet-Schoof. (Sommigen zijn laag opgeleid; dat is ook een trendbreuk.) Hier gaat het vooral om mensen die sjoemelen met de feiten. Zij hangen een nostalgisch nationalisme aan; alles bij het oude willen houden terwijl dat -bewezen- niet kan. Hoe gaat de premier deze ongeleide projectielen in toom houden? 

Zelfs Sjuul Paradijs, jarenlang hoofdredacteur van De Telegrof, gruwt van dit kabinet. Hij noemt het een PVV-kabinet. Hij vreest voor ondermijning van het aanzien van Nederland, internationaal en op financieel en sociaal vlak. Volgens hem wordt ‘liegen de standaard’. Een partijloze premier noemt hij evenmin een plusplunt. Schoof zal door een gemis aan een stevige achterban politieke slagkracht missen in Brussel.

Universitair docent Politicologie Simon Otjes wijst erop dat Schoof als partijloos kabinetslid niet zal deelnemen aan het bewindspersonenoverleg. Die vergadering vindt standaard plaats in elke coalitiepartij, daags voor de Ministerraad. Dat wordt georganiseerd met de partijtop, de ministers en staatssecretarissen van elke coalitiepartij. Premier Schoof kan er dus last van krijgen omdat hij minder informatie ontvangt dan de leden van de coalitiepartijen. 

Illustratie: Bas van der Schot

Als premier wordt Schoof lid van de Europese Raad. Daarin zitten de regeringsleiders van alle EU-landen en met elkaar zetten zij de grote lijnen van het beleid uit. Dat is dus een zeer belangrijk orgaan. Daar is vooroverleg, net als in het bewindspersonen-overleg dat voorafgaat aan de Ministerraad. Ook dat loopt langs partijlijnen, zo stemmen zij hun standpunten af. Schoof mist dat als partijloze. 

Dat vindt ook Wim Voermans, hoogleraar Staats- en Bestuursrecht. Hij is van mening dat het Schoof zelf ontbreekt aan politiek gewicht. Dat is onmisbaar als je dingen voor elkaar wilt krijgen. Al zijn voorgangers vertegenwoordigden grote politieke partijen die verkiezingen wonnen. Dat is wat hij ontbeert. Wordt hij de slippendrager van Wilders? Hij koos wel een prima personal assistent, las ik. Een frisse veelbelovende jonge ambtenaar van 31 jaar uit Delft, Lars Nieuwerf (voormalig VVD'er), die als zijn rechterhand gaat optreden. Zeg maar gerust: als zijn ogen en oren. (Er wordt nog een tweede aangesteld.) 

Zelf heb ik geen zin om van dit naderende onheil weg te kijken, om zorgelijke politieke ontwikkelingen te sussen. Noem mij daarin on-Nederlands. Ik wil mij als blogger mengen in het debat, mijn kritische noot laten klinken. Rutte zei ooit dat het eerste kabinet dat hij vormde met CDA en (gedoogpartner) PVV een kabinet was (Rutte I) waar ‘rechts Nederland zijn vinger bij kon aflikken’. Het klapte twee jaar later vanwege onbetrouwbaarheid van Wilders en Rutte kreeg er spijt van als haren op zijn hoofd. Hij wilde nooit meer regeren met de PVV. Nu vormt zijn opvolgster een meerderheidskabinet met die partij, die extremer werd met de jaren. Het soort nostalgisch nationalisten als Wilders en kompanen gelooft in een ‘gelogen verleden’. Dat heeft nooit echt bestaan en bovendien kun je er niet naar terugkeren. De zon gaat misschien even schijnen maar PVV-stemmers laten zich in de luren leggen... 

Het enthousiasme van Nederlanders over dit aantredende kabinet is al tanende, volgens bureau IPSOS I&O. Dat liept terug van 50% naar 39%. Het vertrouwen in Kabinet-Schoof ligt nóg lager; dat ging van 35% naar 30%. Mijn liefje, lid van het Op1 Opiniepanel, typte zich de afgelopen dagen de blaren op haar vingers.

Onlangs las ik het interessante boek(je) van NRC-journalist Tom-Jan Meeuws, getiteld ‘Duidelijkheid’. Hij schreef het eerder dit jaar in het kader van de Maand van de Filosofie. Meeuws gebruikt het gedachtengoed van de 15^de eeuwse filosoof en diplomaat Niccolò Machiavelli (1469-1527) om licht te schijnen op de taal van  politicus Wilders. Hij toont aan hoe diens duidelijkheid bevordert dat de naoorlogse politieke orde in Nederland bezwijkt, met chaos als resultaat. 

Meeuws geeft in zijn boek allereerst een overzicht van hoe politiek werd bedreven in Nederland in de afgelopen (bijna) twee eeuwen en welke veranderingen zich voordeden in de loop van de tijd. Die tijdslijn loopt tot en met het kabinet-Rutte IV. 

Politiek Den Haag wordt in de loop der tijd een bange wereld: angst voor kiezers, angst voor feiten, angst voor fouten. Politici zoeken bescherming. Via mediatrainingen leren ze het belang van duidelijkheid en herhaling. (Dat noemt men ‘message control’.) En journalisten worden ‘letterknechten’ van politici. Gooi ze maar een -nietszeggend, onbeduidend- quoteje toe dan hebben zij ook iets. 

Democratisch leiderschap vereist volgens de mores van de naoorlogse orde behalve voldoende stemmen ook moed, matigheid en wijsheid. Moed om tegen angsten in te gaan. Matigheid om niet bij elke keuze de eigen verlangens voorop te stellen. En wijsheid om ook de consequenties van de eigen standpunten te overzien. Veel partijen verruilen hun wereldbeeld in de loop van de tijd voor een doelgroep die zij proberen te bedienen. Politici zoeken niet langer kiezers bij hun ideeën maar ideeën bij hun kiezers. (p.22) 

Politiek is ‘krachtig en langzaam boren in harde planken, met gedrevenheid en inschattingsvermogen’. Het is taai en onzichtbaar werk dat subtiliteit, geduld, fijnzinnigheid en juridisch inzicht vereist. Aan politieke duidelijkheid heb je niets. Alleen de betere Kamerleden maken promotie: ze komen in het fractiebestuur, worden fractievoorzitter of bewindspersoon. (p.23) 

Onder premier Rutte is het geduld voor polderen zeker in zijn eerste jaren niet overdreven groot. Aandacht voor zorgvuldige procedures, voor adviesorganen, voor inspraak, voor tegenspraak, voor de introverte degelijkheid van ambtelijk voorwerk... deze premier heeft er weinig mee. Hij geeft de voorkeur aan de korte klap. Duidelijkheid, emotionele beladenheid en onmiddelijkheid om het onbehagen van burgers te adresseren, krijgen de voorkeur. De ruimte vullen met lucht wordt in zijn jaren een veelgebruikt antwoord op de duidelijkheid van de oppositie. (p.34-35) 

Zo maakt Den Haag over de hele linie een omslag van maatschappelijke kennis naar management. Van politiek als roeping naar politiek als bedrijfsvoering. Meeuws noemt de VVD ‘de geestelijk vader van het Toeslagenschandaal’. (p.39) Recent las ik ook het boek ‘Het raadsel Rutte’ van politiek commentatoren Ron Fresen en Wilma Borgman. Dat is eveneens een lezenswaardig boek en schetst evenzeer een kritisch portret van Mark Rutte. (Hij krijgt uiteindelijk wel een voldoende van hen.)   

Wilders’ handelswijze en taalgebruik zijn de rode draad van Meeuws’ boek. De PVV-leider is een begenadigd bespeler van het debat maar zijn omgeving hangt van amateurisme aan elkaar en zijn mensenkennis is (dus) belabberd. De auteur beschrijft hoe de partijleider vanaf het begin zijn gevolg voor ‘gekken’ uitmaakt. Maar het zijn wel zíjn gekken! Hij en hij alleen heeft het laatste woord over alles en iedereen. Zijn partij zal nooit leden toelaten, er kan er maar één de baas zijn. ‘Zo sluit hij zich op. Geen man van de wereld. Een man in zijn wereldje.’ (p.18)

Wilders zegt zelf vaak dat hij meer van katten dan van mensen houdt. Ik vraag mij serieus af waarom je dan volksvertegenwoordiger wilt worden?

In de jaren ’90 van de vorige eeuw denkt Wilders actief mee met minister Robin Linschoten (VVD) over antrifraudevoorstellen. Nu verwerpt hij beleid dat hij 30 jaar lang persoonlijk steunde en bepleitte. ‘De grens met hypocrisie wordt wel erg dun’ aldus minister van Staat Tjeenk Willink in een artikel in NRC. (p.41) Saillant detail is dat Linschoten later zelf door de Hoge Raad werd veroordeeld voor belastingfraude. 

Duidelijkheid wordt het nieuwe bewijs van politieke zuiverheid. Vereenvoudiging als uitgangspunt, eenzijdigheid als oplossing. Fouten benoemen, maar wel van anderen. Grenzen stellen, maar alleen aan anderen. (p.20) Wilders’ antwoorden op vraagstukken hebben geen gelaagde verklaring maar een eenduidige: de islam is geen religie maar een gewelddadige politieke ideologie die moet worden verboden. Open grenzen veroorzaken migratie dus die moeten dicht. Nederland is een soeverein land dus moet het uit de EU. Partijen die omwille van de coalitie standpunten afzwakken of opgeven, doen niet aan zelfopoffering maar zijn slappelingen en plucheplakkers. (p.17) Deze ‘duidelijkheid’ staat echter op gespannen voet met de democratie. 

Zijn modus operandi is ‘Aanvallen! Beschuldigen! Herhalen!’ Rechters verwijten hem rechtstatelijk onfatsoen. Hij valt de rechtstaat aan als het hem uitkomt. (p. 48) Een cultuur van wantrouwen en escalatie staat haaks op de democratische rechtsorde die van oudsher uitgaat van vertrouwen en matiging. Eén man kan dat niks schelen: Geert Wilders. (p.67) 

Meeuws schreef een beknopt maar verhelderend boek. Aanrader! Ik las afgelopen weekend dat het in de NRC-Top10 van bestgelezen boeken van Nederland staat. Wellicht overleeft dat langer dan dit kabinet!