Een tweede leven

We zijn alweer ruim een week terug op het Spaanse honk. We kregen sindsdien drie zware stormdagen voor de kiezen van Gloria maar die lieten we inmiddels achter ons. De zon schijnt weer. We wandelen hier dagelijks langs de boulevard en het strand. Zo proberen we de teint en ons loopritme te behouden. 

De zee buldert nog maar de golven kalmeerden aanzienlijk. Gloria’s lange armen gaan volgende week storm teweegbrengen in Nederland.

De overstromingen die resulteerden in de plaatsen direct aan de Mar Menor, waren wederom onthutsend. Weer evacuaties, weer heel veel materiële schade. Er vielen twaalf doden tijdens dit recente noodweer. De gevolgen van de recente storm zouden weleens de nekslag kunnen zijn voor Europa’s grootste binnenzee… Zo prachtig blauw als dit zeewater ooit oogde, zo groen en drabbig ziet het er nu uit.

Het noodweer en de overstromingen van eind 2019 leidden ertoe dat de zuurstof tijdelijk uit dat zeewater verdween. De beelden van duizenden dode vissen, palingen, schelp- en schaaldieren in de branding zal ik niet snel vergeten. Rivier- en regenwater in combinatie met slib, waarin het afval van omringende landbouwgebieden (meststoffen en dierlijke uitwerpselen), mijnbouw- en stedelijk afval zat, verstikte het water van deze bijzonder binnenzee.

Dit verschijnsel heet ‘eutrofiëring’. Door de enorme hoeveelheid nitraten en fosfaten die de binnenzee binnenstroomde, begonnen algen extreem te groeien. Een kleine toename van dit soort nutriënten kan positief uitwerken maar de hoeveelheid die tijdens het noodweer van vorig jaar en vorige week aan de orde was, leidde tot explosieve algenbloei. Wanneer deze algen sterven, worden ze afgebroken door bacteriën die hiervoor zuurstof gebruiken uit het water. Dat maakt het tijdelijk zuurstofloos met alle gevolgen voor het zeeleven vandien.

Een van onze favoriete lokale visrestaurants in San Pedro (Lo Pagán), Venezuela (alias ‘De Tonnetjes’), lieten en laten we voorlopig links liggen. Die serveren altijd verse producten uit de Mar Menor. Ik ga ervan uit dat ze hun visassortiment nu van gezondere oorden rondom Spanje zullen betrekken. Dat is jammer voor de lokale vissers maar beter voor de klanten. Gisteren kochten we in de supermarkt heerlijke verse vis uit noordwest-Atlantische wateren. Yumm!

Het jarenlange lakse beleid van plaatselijke besturen en van de provincie Murcia zijn mij al lange tijd een doorn in het oog. Als je eens wist hoeveel schade ontstond door mijnbouw rondom de Serra Minera de Cartagena-La Union, in de directe omgeving van de Mar Menor! De baai van Portmán en het grondwater in die omgeving zitten al jarenlang vol ijzer, cadmium, nikkel, zink en lood.

Mijnbouw in deze regio stamt uit de tijd van de Romeinen maar tussen 1957 en 1990 vond daar grootschalige mijnexploitatie in de open lucht plaats. Een van de uitwassen was het dumpen van 57 miljoen ton afval in de betreffende baai. Dat is net zoveel als de inhoud van 130 sportstadions van elk een capaciteit van 100.000 toeschouwers!  Het dumpen stopte onder grote maatschappelijke druk maar de schade was toen al geleden. Daarenboven dumpten boeren in het gebied Campo de Cartagena jarenlang brak water van hun velden in de Rambla del Albujón, dat in verbinding staat met de Mar Menor. Dat mochten ze tot voor kort straffeloos doen.

Lokale besturen hielden ondernemers en boeren decennialang de hand boven het hoofd. Ik denk dat de redding van de grootste binnenzee van Europa inmiddels een nationale, zelfs een internationale aangelegenheid is. Het recentste noodweer verslechterde de situatie van de Mar Menor verder. Weer slib, weer een toename van algen. Ik weet niet of deze zee nog is te redden, of die nog toekomst heeft. De nieuwe initiatieven zouden weleens te laat komen. Vanwege deze situatie annuleerde een recordaantal Spaanse toeristen hun geplande zomerverblijf later dit jaar.

De herinnering aan onze reis naar Bali zakte verder weg. Mijn liefje gaat volgende week een presentatie houden in haar Spaanse klas over ons bezoek aan het eiland van de Goden. Juf Lorena gaf haar de opdracht het gebruik van de verleden tijd toe te  passen. Zij maakte alle teksten, ik gaf gevraagd en ongevraagd advies en leverde de foto’s aan. Haar verhaal tipt ook het besluit aan van de huidige gouverneur van Bali om plastic voor eenmalig gebruik in de ban te doen. Het eiland knapt er zienderogen van op. Voor elke medeleerling en voor de juf bracht ze een ecologisch verantwoord tasje van winkel Pepito (in Lovina) mee. Op de tas staat in Balinees hoe slecht plastic is voor het milieu van het eiland. Elk beetje helpt.

Moeder Elsa in Bali laat momenteel weinig van zich horen, bang als ze waarschijnlijk is om door ons te worden genegeerd. Wij namen ons dat niet voor maar deze radiostilte vinden wij prima. Wat ons betreft, gaat het vooral om het behoud van contanct met de mannetjes Yuda & Damai. Na hun eerste schoolweek vroegen wij  hoe die voor de jongens was verlopen. Daarop ontvingen we foto’s van alle oorkondes die ze in de eerste schoolweek van hun meester en juf ontvingen. Beiden werden tot Super Readers gepromoveerd. Joehoe! Een kind dat elke dag 15 minuten leest, leert gemiddeld 1.000 nieuwe woorden per jaar.

De oude e-reader die we deze keer voor hen meebrachten, was een schot in de roos en begon bij hen aan een tweede leven. Wij vroegen de mannetjes om tijdens onze aanwezigheid elke dag een kwartiertje voor zichzelf te lezen; wij deden mee. De oudste van het gezin werd daarnaast benoemd tot ‘talentvolle verhalenverteller’, de jongste ontving een oorkonde omdat hij in de vakantie de uitdagingen van de Rubikskubus onder de knie kreeg (nog zo’n kadootje dat in goede aarde viel).

Yuda is geen jongen die de oren van je hoofd praat. Toen we hem als 1-jarige leerden kennen, maakte hij geen geluid. Hij zei niks, noppes, nada. (Wat dat betreft ging hij met sprongen vooruit!) Hij praat nog steeds niet veel maar we weten dat hij grappig uit de hoek kan komen. Zijn actieve beheersing van de Engelse taal is zo-zo, zijn passieve vaardigheid is in orde. Wij spraken deze keer vooral Engels met hen, ze  mochten zelf bepalen in welke taal ze terugpraatten; zolang het maar geen Balinees was. In Bahasa Indonesia blijken de beide jongens echter evenmin spraakwatervallen. Ze krijgen het converseren niet mee van huis… Wij probeerden hen dagelijks ertoe aan te zetten maar zoiets leer je niet in twee weken.

Als zomervakantieproject moesten zij van hun onderwijzers -onder andere- een verhaal bedenken, schrijven en illustreren. Yuda koos voor een spannend verslag in Indonesisch van een fictieve voetbalwedstrijd waaraan hij zelf deelnam. Ik zag zijn hanenpoten over het papier schieten. Hij las het daarna zonder een hapering aan ons voor. De voetballer die hij bij het verhaal tekende, was een combinatie van Ronaldo en Messi. Hij kan goed tekenen. Hij kent alle voetballers die er wereldwijd toe doen bij naam en toenaam.

Damai schreef een verhaaltje over een lid van het Indonesisch nationale U-16  voetbalteam (onder 16-jarigen). Deze jongeman debuteerde internationaal tijdens de ASEAN-spelen van 2019. Ze googelden het precieze relaas op onze telefoon. Wij faciliteren, zij doen het werk. Ze zijn al zó handig! Het bleek te gaan om de 15-jarige Alfin Lestaluhu die in november vorig jaar gewond raakte aan het hoofd tijdens een aardbeving met een kracht van 6.8 in zijn dorp op de Molukken. Niet veel later overleed hij in een ziekenhuis in Jakarta aan de gevolgen ervan. Kasian.

In het Vaderland wordt momenteel stilgestaan bij de Nationale Voorleesdagen die tot en met 1 februari duren. Op de dag van de aftrap van deze campagne keek ik naar een onderhoudende uitzending Op1 die minstens 15 minuten wijdde aan voorlezen. Kom er eens om!

Dat Eva Jinek als talkshow host voor heel veel geld overstapte van de publieke omroep naar de commerciëlen, vind ik jammer. (Misschien vindt ze dat inmiddels zelf ook?!) De publieke omroep kwam met een nieuw concept van duopresentaties als tegenhanger. De meeste tweetallen slaan Jinek momenteel met betere kijkcijfers om de oren. Toen we in Bali verbleven, volgden we de recensies en kijkcijfers met interesse. Nu kijken we live. Zelf noem ik mij een typische NPO-kijker: actualiteitenprogramma’s, documentaires, kritische journalistiek en aandacht voor cultuur hebben mijn belangstelling. 

Het zou slecht zijn gesteld met de leesvaardigheid van kinderen in Nederland. Dat komt volgens Stichting Schoolschrijver doordat er op de basisschool vooral aandacht is voor die saaide d's en t's. Tja. Ik ben maar wat blij dat ik die grammatica tijdens mijn lagereschooltijd goed heb geleerd! Kees van Kooten, Dieuwertje Blok en Wouter Koolmees (minister van Sociale Zaken) waren in het programma uitgenodigd om over het onderwerp te praten. Bekende Nederlanders trekken tijdens deze campagne al voorlezend door het land. Zelf heb ik er goede herinneringen aan, zowel als ontvanger als in de rol van zender. De liefde voor boeken kan een kind niet vroeg genoeg worden bijgebracht. Tijdens ons verblijf in Bali las Yuda dagelijks zelf, Damai (die binnenkort zijn negende verjaardag viert) liet zich graag voorlezen. Zijn eerste boek dat hij van de reader koos, was er een van Roald Dahl. Ik kon mij erin vinden. Zo vormden we daar onze eigen, knusse VIP-voorleesdagen. Dierbare herinneringen.