Openluchtmuseum

Vandaag herdenkt men in Spanje de sterfdag van Miguel Hernández (Orihuela 30 october 1910 - Alicante 28 maart 1942). Precies een week geleden bezochten we de wijk San Isidro in de stad Orihuela. In een plaatselijke krant las ik dat lokale kunstenaars en collega’s uit het hele land daar een kunstzinnige ode brachten aan deze Spaanse dichter. De wijk was eerder het toneel van dergelijke kunstuitingen en dat wilde ik weleens met eigen ogen zien.

Maar hoe kwamen we er? Orihuela weet ik te vinden maar de wijk stond niet op de kaart. Eenmaal in het centrum van de stad vroeg ik bij een garage de weg aan een groepje mannen. Een van hen begon met zijn handen te zwaaien maar die bleven op enig moment in de lucht hangen. Ik keek hem verwachtingsvol aan. Hij bood aan ons ernaartoe te rijden. Hij sprong in zijn Audi A8 en spoot weg, met ons in zijn kielzog. Na veel bochten en afslagen parkeerde hij zijn auto aan de kant van de weg. We waren op plaats van bestemming. Ik dankte hem uitvoerig en parkeerde de Kuga aan een dichtbijzijnd pleintje. Te voet liepen we de wijk in.

Het eerste kunstwerk aan de wand was een tafereel uit Picasso’s Guernica, met daaronder het opschrift ‘Murales San Isidro – Museo al Aire Libre‘. We waren aangekomen in het openluchtmuseum van de wijk. Beter gezegd: de hele wijk is openluchtmuseum! In elke straat zijn tientallen kunstwerken te zien, de meeste met een portret of een verwijzing naar het werk van Miguel Hernández. Ik keek mijn ogen uit. ‘s Avonds zou ik daar niet graag rondlopen; het is een wijk die op elke hoek van de straat arbeiderszelfsbestuur uitademt. Overdag was het echter zeer bezienswaardig.

In een van de steile straatje raakte ik in gesprek met een mevrouw die in haar ochtendjas en op bijpassende sloffen de was ophing en vertelde dat zij al haar hele leven in San Isidro woonde. Ze had al vele jaargangen kunstenaars zien komen en gaan. Ze had niet voor iedereen ontzag; sommigen lanterfanterden te veel naar haar zin of schilderden onderwerpen die niets met de dichter te maken hadden. Zag ik op de gevel van haar eigen huis het portret van Hernández? Jazeker en daar was ze trots op. 

Hij groeide op in een arme familie die leefde van de veeteelt. Al jongen was hij geitenhoeder en dat zou hij van zijn vader hebben moeten blijven, ware het niet dat hij in Orihuela in contact kwam met politicus Luis Almarcha, die hem kennis liet maken met het werk van o.a. San Juan de la Cruz (Johannes van het Kruis) en Virgilius. Vanaf dat moment begon de jongeman de openbare bibliotheek te frequenteren. Hij was als schrijver-dichter autodidact.

Op jonge leeftijd leerde hij tijdens een reis naar Madrid de Chileense dichter Pablo Neruda kennen; ons eveneens bekend van onze recente rondreis door Zuid-Amerika. Door hem kwam hij in contact met het marxisme. Na de politieke overwinning van het Volksfront (Frente Popular) begon hij actief deel te nemen aan campagnes. Toen de Spaanse Burgeroorlog uitbrak, vocht Hernández aan republikeinse zijde voor de vrijheid. In 1929 schreef hij zijn eerste toneelstuk en in 1933 gaf hij zijn eerste dichtbundel uit. Hij schreef in de daarop volgende jaren meer gedichten en toneelstukken die pas na zijn dood zouden worden uitgegeven. 

Op 28 maart 1939 eindigde de Spaanse burgeroorlog en gaf Hernández in Valencia zijn bundel El hombre acecha uit. De lijm van de kaft was nog niet droog of hij werd door een Franco-commissie verboden en in beslag genomen. Na een korte vlucht werd hij gearresteerd door de politie van Salazar en aan de Guardia Civil overgedragen. In 1940 werd hij door een rechtbank ter dood veroordeeld. Later werd die straf veranderd in levenslange gevangenisstraf. Als gevolg van slechte hygiënische omstandigheden in de gevangenis liep hij tuberculose op waaraan hij op 28 maart 1942 overleed. Na de dood van Hernández werd veel van zijn werk in Argentinië uitgegeven.

Het toeval wil dat ik in San Isidro tevens het herkenbare werk aantrof van kunstenaar Cuellimangui uit Orihuela (hiernaast) die ik in de heuvels van Valparaíso ontmoette. Wat kan de wereld dan klein zijn! 

Bij nader inzien werden de festiviteiten in San Isidro een week uitgesteld vanwege de slechte weersvoorspellingen (alhoewel wij er rondliepen met zon en blauwe lucht). Gisteren werd door circa 200 kunstenaars een begin gemaakt met 42 nieuwe muurschilderingen. Morgen gaan we nogmaals naar Orihuela om ze te bekijken.