Wilde wieven

In deze laatste dagen in Spanje hadden mijn liefje en ik nog enkele straftaken te gaan. Allereerst moest de verjaardagsdoos voor Damai naar tante Pos worden gebracht. Dat is hier doorgaans een verzoeking vanwege ellenlange wachtrijen en inefficiëncy. Na een uur wachten op onze beurt, tilde ik de doos op de weegschaal van de baliemedewerkster. Het bleek de zwaarste doos ooit: 10.2 kilo. Naast alle verrassingen voor de kids, zitten daarin ook een kerstkado voor het hele gezin en verjaardagskado’s voor papa Ketut. De Correos-medewerkster deed haar best maar maakte een fout die mijn liefje pas ontdekte op de parkeerplaats. Kasian. Het geprinte document meldde namelijk bestemming Zweden, van de dame aan de belendende balie, in plaats van Bali Indonesië. Dankzij mijn alerte liefje werd het tijdig gecorrigeerd. De doos is inmiddels onderweg.

Afgelopen weekend video-appten we nog met Bali. Yuda vertelde ons bij die gelegenheid dat de bijlessen in rekenen vruchten afwierpen: hij behaalde een score van 100% voor zijn laatste test. Het verhaal dat hij dokter wil worden, is terug. Damai bereidde een Engelse brief voor, waaruit hij heel serieus voorlas. Baby Nomor Tiga lachte ons gewoon toe maar dat kon ook een stuipje zijn... We vertelden hen dat we ‘next year’ weer graag naar Bali komen. Na verzending van bovenstaande foto  meldde Elsa dat de mannetjes denken dat we alsnog kerstfeest met hen komen vieren. Kasian.

Wij appten met postbode Carlos dat hij zijn kerstkadootje kon komen ophalen. Toen ik vertelde dat we weer op reis gaan, vroeg hij naar de bestemming. Ik legde uit dat we onder andere een ‘crusado’ gaan maken van Argentinië naar Chili. Hij reageerde enthousiast. Met zijn vrouw bezocht hij Amsterdam, eerder dit jaar. Zij is momenteel in opleiding voor postbode. Als zij begin volgend jaar voor alle examens slaagt, gaan zij ook ver reizen. Ik begrijp hoe welkom een tweede salaris is, al ligt dat ongeveer op minimumniveau. Het recente voorstel van de Spaanse regering om het minimumloon van ruim €850 naar €1.000 te verhogen, lijkt nog geen gelopen race. Er zijn vele sociologen die onderzochten dat je kunt werken zo hard je kan maar dat je met een minimuminkomen niet veel verder komt... Tja. Bedoelde ik ‘crucero’, vroeg hij mij?  Het verschil in kruistocht en kruisschip mag taalkundig niet groot zijn, de ervaring des te meer. Hoop ik.

Afgelopen weekend wandelden we langs de plaatselijke boulevard. Er waren daar veel vissers te ontwaren. Sommigen zaten alleen of met vrouw en kind op een plaid in het zand of op een koelbox. Vissen langs de lange kustlijn die dit land rijk is, is een geliefd tijdverdrijf; door individuen en bedrijven. In 2012 bleek uit beelden van Google Earth dat er al 30.000 viskwekerijen in de Middellandse Zee lagen. Sinds enkele jaren ligt er een eentje voor onze kust. Het bedrijf Albaladejo (San Pedro) is hier de grootste investeerder, onder merknaam Piscialba. In een online verslag las ik dat men dit jaar volledig rendement verwacht te behalen met het kweken van 1.000 ton vis. Dat zou goed zijn voor een opbrengst van €100 miljoen. Alhoewel we het belang van kweekvis onderkennen (en onderschrijven), is geen van ons er fan van. We geven de voorkeur aan wild, ‘salvaje’ in het Spaans. Met een van de vissers maakten we een praatje. Hij bleek praatgraag en ook mijn liefje babbelde erop los.

Wat vangt hij hier zoal? “Dorada” was het eerste antwoord van de lokalo. De  goudbrasem is een typisch Spaanse vis die nog vrij rondzwemt. Ik zag het water in de mond van mijn liefje lopen. Ze is dol op deze vis. Op de website van Piscialba las ik echter dat ze deze vis ook kweken. Nou, ik ga haar dit niet vertellen! Er wordt plaatselijk ook wilde lubina (zeewolf) en salmonete (zeebarbeel) binnen gehengeld op een goede visdag. De beste omstandigheden krijg je volgens hem met noord/noord-oosten wind. Elk jaar zag ik hier tot nu toe ook harpoenvissers te water gaan. Menigeen keerde terug met grote inktvissen (octopus en calamaris) aan de haak. Je hebt er een vergunning voor nodig en je moet formeel 200 meter uit de kustlijn blijven maar dat zag ik ze tot nu toe niet doen.

We liepen verder over de boulevard. Ik wachtte op de volgende vraag, die weldra kwam: “wil jij een hengel?” Nee, bedankt. Zelf zou ik, als enthousiast zwemmer en snorkelaar, meer interesse hebben in harpoenvissen maar ik heb geen behoefte om vis zelf te doden. Het was dan ook snel besloten: zíj krijgt een werphengel voor haar aanstaande moederdag. Dan gaan we wekelijks wilde dorade eten. Joehoe!

Twee weken geleden kochten we een plancha. Franse supermarktketen Carrefour had geweldige aanbiedingen van pannen, potten, messen en ander keukengerei uit de Infinity Chef-serie (van Bergner). Deze producten zijn aanbevolen door het internationale Chef & Cook Institute waarbij chefkoks van 20 landen zijn aangesloten. We kregen fikse korting op de plaat. Voor de inwijdingsceremonie koos ik ‘verduras a la plancha’: paprika, ui, knoflook, aubergine en courgette… ze kregen een fijne smaak en mooie kleur. De hete plaat werkte als een tierelier. Het helpt ook bij gezond koken. November is wereldwijd maand van Veganistisch Eten. Wij schrappen vlees, zuivel en eieren weliswaar niet om ethische redenen van het menu maar eten regelmatig met plezier vlees- en visloos. De tweede keer bereidde ik er ‘gambas rojas’ op die mijn liefje voor mij kocht. Een lekkernij, wat mij betreft. Ze keek ietwat jaloers toe want zelf heeft ze last van een schaal- en schelpdierenallergie. Zo'n grote, rode garnaal kan dan dodelijk zijn. 

Dit is helaas de laatste week dat ik Masterchef Australia 2018 kan zien, zittend op een bank aan de Costa Blanca. Maandagavond moest een deel van de negen resterende kandidaten iets bereiden in slechts tien minuten tijd. Dan denk je al gauw aan garnalen en mosselen. Zelf bereidde ik onlangs een heerlijk vegetarisch gerecht in minder dan 15 minuten. Het betrof pasta met gorgonzola, peer, radicchio en walnoten. Je hoeft alleen de pasta koken de overige ingrediënten kunnen er rauw aan worden toegevoegd. Simple comme bonjour en vingerlikkend lekker. Vietnamees Khahn won deze uitdaging met een gerecht met pipi’s (zoutwater schelpjes), chili, knoflook en Thaise basilicum. Eenvoudig maar heerlijk, aldus de jury.

Daarna vlogen de kandidaten naar Darwin. Voor sommige Ozzies was dat de eerste keer in hun leven. Daar moesten ze honderden canapés per team bereiden voor Koninklijk Bezoek: Charles, de prins van Wales en zijn genodigden. Hoofdzakelijk met inheemse producten (waaronder groene mieren). Sweet memories... Wij bezochten die stad en genoten van de typisch Australische keuken, de vlammende zonsondergangen en de allerheftigste onweersbuien van ons leven. Mijn liefje en ik houden van vakantieland Australië. Charles, die volgens mij geen canapé proefde, deed de groeten aan de moeder van kandidaat Brendan. Zij had tijdens een vorig staatsbezoek een taart gebakken voor zijn verjaardag. En zo is wat mij betreft de cirkel rond in dit blog!

De finale van dit favoriete kookprogramma zal ik, net als in voorgaande jaren, op internet gaan bekijken. Dat stel ik nog even uit. Dit is de laatste blog vanaf Spaans grondgebied. Mijn volgende zal uit Buenos Aires komen, leo dovente. En mocht de vliegreis niet goed aflopen (je weet het maar nooit), dan heb je hier de recente foto’s van mijn liefje en mij. Heb het goed! Love you.

Nat en droog

Eerder deze week was het noodweer in dit deel van Spanje. We kregen regenbuien te verduren die ik alleen ken van Bali. Toen mijn liefje en ik in dat deel van de wereld woonden, maakten we dit soort tropische buien dagelijks mee in het regenseizoen. Die hielden een half uur aan en zette  de tuin dan geheel onder water maar na een uur was al dat water alweer in de bodem verdwenen.

Hier hadden we echter een tropische bui die uren aanhield, met rollend onweer boven onze hoofden. Onze pluviometer zat de volgende ochtend tot de rand toe vol. Dat betekende dat er tenminste 70 liter water per vierkante meter viel. Een record, in deze contreien.

We volgden de weerberichten op de Spaanse tv. Er was sprake van ‘Alerta Roja’ (code Rood), men waarschuwde voor regenval van zelfs 180 liter per vierkante meter. Afgelopen maandag bleven de schooldeuren hier gesloten, net als in 87 andere gemeenten in de provincie Alicante.

Onze woonplaats is de zuidelijkst gelegen plek van de provincie Alicante. Ten zuiden van ons woongebied begint de provincie Murcia. In die straten lag een dikke laag modder die wegspoelde van de omliggende velden. Wij wonen in een gebied dat is omgeven door vruchtbare landbouwgrond. Die mooie, rijke aarde spoelde op wegen en liep straten in. Hier en daar lag het centimeters dik. De grootste ellende vond plaats in de provincie Murcia. Het noodweer in Los Alcázares, waar 100 liter regen per vierkante meter viel, haalde zelfs de voorpagina van het Eindhovens Dagblad (aldus een Brabander die we hier kennen). In de daaropvolgende dagen schepten sneeuwruimers de modderlaag weg van de belangrijkste aanvoerwegen. In enkele straten aan Murciaanse zijde ligt de smurrie er nog.

We kennen hevige regenbuien van de ‘gota fría’ die zich elk jaar rond deze tijd doet gelden in Spanje. Dit jaar lijken ze van een andere orde, zoals ook de zomer van een andere orde was. Ik doel met name op de hoge luchtvochtigheid die maandenlang aanhield. Zelfs nu nog. Voor ons is het dan ook hoog tijd om te verkassen. Onze Spaanse casita zal tijdens onze afwezigheid wederom onderdak bieden aan onze vriendinnen uit Zwitserland. Hopelijk krijgen ze net zo’n mooie winter als vorig jaar.

Volgende week vliegen wij naar Buenos Aires, Argentinië. Het is vier jaar geleden dat we deze wereldstad voor het eerst bezochten. Toen huurden we voor vijf weken een appartement in een van de leukste woonwijken van de stad. Sinds wij stopten met werken, gaan we niet op vakantie maar overwinteren we. Als ‘jubiladas’ hebben we immers tijd en die gebruiken we verstandig. We reisden daarna over land via de Andes naar Chili waar we twee weken verbleven. We streken neer in de kustplaatsen Valparaíso en Viña del Mar en in de hoofdstad. In Santiago de Chile bleven we korter dan gepland omdat daar toen een hittegolf heerste. Kinderen sprongen in de fonteinen van de stad ter verkoeling. Vanuit Santiago vlogen we door naar Ecuador van waaruit we een cruise maakten naar de Galapagos-eilanden. Daar leerden we een Chileens stel kennen dat we dit jaar in hun thuisland gaan bezoeken.

Dit jaar doen we min of meer het omgekeerde: we verblijven enkele dagen in Buenos Aires (waar we onder andere op zoek gaan naar ons favoriete tapasrestaurant in de wijk van de tango. Sweet memories). Daarna stappen we aan boord van het cruiseschip dat ons via Kaap Hoorn, Patagonië en het merendistrict naar de Chileense havenplaats San António brengt. Daar gaan we van boord. De Kerstdagen en Oud & Nieuw brengen we door in een appartement met uitzicht op de Andes, in hoofdstad Santiago. Daar herenigen wij ons met Luz-Maria en Eugénio. Daarna trekken mijn liefje en ik samen verder over Chileens grondgebied, op eigen gelegenheid en in een huurautootje. 

Pakken is doorgaans een fluitje van een cent want we kiezen warme oorden om de winter in Europa te ontlopen. Over het algemeen zijn onze reistassen niet zwaarder dan 15 kilo per stuk. Deze keer moeten we er ietsje langer over nadenken. Van onze vliegmaatschappij mogen we veel kilo’s meenemen dus daar ligt de uitdaging niet. In Buenos Aires is het thans 24 graden Celsius dus een korte broek met shirt en teenslippers volstaat.

Het punt is dat we van daaruit in de richting van de zuidpool varen. Op de boot krijgen we ook nog enkele gala-avonden voor de kiezen. Alhoewel we geen zin hebben in dit soort opsmuk en verplichtingen, gaan we de kledingvoorschriften niet in de wind slaan. (Nou ja, ongeveer dan…) Vervolgens gaan we in Chili onder andere op weg naar de droogste plek ter wereld: de Atacama-woestijn. In San Pedro de Atacama kunnen de nachtelijke temperaturen 4 à 5 graden zijn. In Santiago de Chile is het nu al 29 graden. We pakken dus warm tegen kou, luchtig tegen hitte en netjes voor feestelijke avondjes.

Mijn kou-averse liefje schafte onlangs een jack van eiderdons aan dat opgevouwen zo groot is als een Knirps (kleine paraplu) maar dat slechts 234 gram weegt. Als ik de jas in mijn handen neem, beginnen ze te gloeien. Dat is dus een, in alle opzichten verstandige aankoop! Wollen mutsen, sjawls en handschoenen liggen klaar. Verder pakken we kledinglaagjes in. We tellen af, hebben er heel veel zin an.

A ship of fools

Het is tijd om de blik weer eens op het eigen continent te richten. Er is namelijk een kwestie dicht bij huis die mijn volledige aandacht vraagt. De beslissingen over Brexit gaan namelijk een beslissende fase in. Niet dat de situatie mij persoonlijk zal raken maar het Vaderland zal eronder kunnen gaan lijden en onze aardige Engelse buurvrouw gaat het wellicht lastiger krijgen als gepensioneerde in Spanje.

In een artikel in The Guardian noemde journaliste Polly Toynbee (geen verzinsel) de Brexit-havikken in de conservatieve partij ‘a ship of fools running and ruining the country’. Mooi gezegd. Het is niet per se een creatieve metafoor maar die is wel to the point!

Illustratie: Peter Schrank

Even de feiten op een rijtje. Afgelopen week openbaarde Britse premier Theresa May haar deal met de Europese onderhandelaars over het verlaten van de Unie. Niet lang daarna brak de pl**ris uit in haar land. Weinigen weten hoe Brexit er precies gaat uitzien, al is het uitgeschreven in een 500-pagina’s tellend plan.

De pro-Brexiteers in de conservatieve partij willen een harde Brexit waarbij alle banden met de Europese Unie worden verbroken. Het Verenigd Koninkrijk moet, wat hen betreft, weer volledig op eigen benen staan en eigen wetten volgen, vooral op het gebied van handel en migratie. Gematigde conservatieve politici staan een zachtere Brexit voor. Zij willen de banden met de EU wel doorsnijden maar niet te radicaal. Ze zijn namelijk van mening dat dit slecht uitpakt voor de Britse economie en de politieke stabiliteit van het land.

De deal die May sloot en die vorige week zoveel ophef veroorzaakte, valt in de categorie zachte Brexit. Het Verenigd Koninkrijk blijft volgens dit plan voor onbepaalde tijd in de douane-Unie. Dit is besloten om een harde grens tussen de Ierse Republiek (EU-lidstaat) en Noord-Ierland (behorend tot het VK) te voorkomen. Zo’n harde grens zou het Goede Vrijdag-akkoord (1998) op losse schroeven kunnen zetten. Dat vredesakkoord tussen katholieken en protestanten kostte heel veel bloed, zweet en nog meer tranen.

De Brexit-havikken voelen zich door de huidige deal van May verraden. Zij hadden het vredesakkoord waaraan een bloedige geschiedenis voorafgaat, zonder blikken of blozen willen offeren op het altaar van de Brexit. Onbegrijpelijk!

Vorige week woensdag leek het kabinet mee te gaan met May’s deal… om de volgende dag te moeten toezien hoe twee ministers en twee staatssecretarissen ontslag namen, uit protest. (De beide hoofdonderhandelaren aan Britse zijde, Davis en Raab, stapten tevens op als daad van protest.) Diezelfde dag sprak May in het Lagerhuis over haar deal. Ik zag de beelden op tv met kromme tenen aan: ze werd ronduit uitgelachen. Een van de grootste tegenstanders van May, de oerconservatief Jacob Rees-Mogg, startte nog diezelfde dag een motie van wantrouwen tegen haar. Ook populist Boris Johnson riep eerder op tot muiterij in de partij (maar nu hoor je hem niet?!). Enkele officieren aan boord van het huidige Brittania lijken op ramkoers te liggen. Loopt het schip op de klippen of gaat alleen de kapitein roemloos ten onder? 

Over de deal van May moet in het House of Commons (vergelijkbaar met onze Tweede Kamer) nog formeel worden gestemd. Als haar deal geen meerderheid krijgt -hetgeen wordt verwacht-, zijn er twee mogelijkheden:

1. een no-deal Brexit waarbij het Verenigd Koninkrijk de Europese Unie zonder enige afspraak verlaat;
2. een tweede referendum waarbij Britten opnieuw naar de stembus mogen om zich uit te spreken over Brexit.

Scenario 1 zal zonder twijfel tot ongekende chaos in het land leiden. In geval van scenario 2 kan het Britse volk ervoor kiezen een einde te maken aan de hele scheidingsprocedure. May is geen voorstander van een tweede referendum. Zij vindt dat het volk reeds heeft gesproken met de 51% pro-Brexit referendumuitslag. De grote vraag van mij en elk ander, weldenkend mens is of dat destijds op basis van feiten gebeurde. Ook daar is het laatste nog niet over geschreven. Er zouden vergaande banden zijn (inclusief donaties) tussen Amerikaanse extreem-rechtse groeperingen die Trump aan de macht hielpen en de Britse partij Leave.EU.

De verwachting is dat May het tweede scenario politiek niet zal overleven. Niemand weet op dit moment hoe dit gaat uitpakken. Wat wel vaststaat, is dat voor 25 november een speciale top van de 27 leden van de Europese Unie in de agenda staat. Zij zouden dan moeten stemmen over de deal die thans op tafel ligt. Met al het gedoe aan Britse zijde is het de vraag of dat zin heeft. Britannia rules the waves... Tja. Een politiek en bestuurlijk drama speelt zich af in deze trotse natie.

Alle beeldspraak kan overboord. Mijn liefje en ik stappen binnenkort echt aan boord van een cruiseschip van bescheiden omvang. Als je vier rondjes over het dekt maakt, heb je ruim 1.5 kilometer gelopen. Dat is goed voor de stappenteller. Het is kapitein Smit die ons in Buenos Aires opwacht. Hij werkt reeds 23 jaar bij dezelfde maatschappij en is daar sinds zes jaar kapitein. We zijn in goede handen met hem aan het roer. 

Smit werd geboren op Terschelling en volgde daar een opleiding aan het nautische instituut Willem Barentsz. (Deze Hollandse zeevaarder ontdekte Spitsbergen aan de Noordpool. Smit neemt ons de andere kant op.) Onze grote roerganger houdt van vissen, tuinieren en langs het strand wandelen. Op de vraag wat zijn mooiste plek op aarde is, antwoordde deze nuchtere Hollander: ‘home’. Voor mij is reizen verslavend, voor hem is het een baan. Daarover hoop ik hem nog wel te kunnen aanspreken.  Halverwege onze reis stapt hij af en gaat met verlof, om de feestdagen thuis met vrouw en zonen te kunnen doorbrengen. Het roer wordt dan overgenomen door een Engelsman. 

Ik sluit niet uit dan zich aan boord van ons schip wellicht ook een fool of twee ophoudt. Naar verluidt, komt een groot aantal passagiers uit de Verenigde Staten. Ik houd dan ook rekening met enkele Trumpianen maar dat zal de pret niet drukken. Mijn liefje bekeek afgelopen weekend enkele YouTube-filmpjes over het leven aan boord van ‘ons’ schip. Er zit veel muziek in! Er zijn onder andere gesigneerde gitaren te bezichtigen van Queen en Rolling Stones en er staat een immens groot barok orgel dat in Amsterdam werd vervaardigd. Dagelijks wordt in diverse lounges live klassieke, blues- en jazz-muziek gespeeld.

Voorts kunnen we tennissen in de openlucht en zwemmen in een buitenbad en overdekt. Er worden kookdemonstraties, digitale workshops en natuur- en cultuurlezingen (partnership met BBC Earth) georganiseerd. Wij kunnen pitsstops  maken in een wijnbar, whiskeybar en cocktailbar. Uit de spa hoorde ik Balinese klanken, in de bediening ontwaarden we Aziatische koppies. De bibliotheek staat bomvol boeken en er is een casino. De on board-app toont je alles dat overdag en 's avonds gebeurt. Dat alles werkte sfeerverhogend in huize Barefoot ondanks het herfstachtige weer. En dan moet het avontuur nog beginnen! Voorpret is dubbele pret.

!Tuo ti tuC

Onlangs had ik een droom waarin ik aan mijn grote kleine Balinese vriend Yuda uitlegde dat er mensen zijn die achterstevoren kunnen lezen. Daarmee bedoelde ik niet dat ze achterin een boek beginnen en naar voren lezen of dat ze zinnen vormen van rechts naar links. Nee, het ging over personen die ieder woord, zonder haperen, achterstevoren kunnen uitspreken. Uit het hoofd. Ook legde ik hem uit wat een palindroom is. Woorden die gespiegeld, dus zowel van links naar rechts als achterstevoren, op precies dezelfde manier worden gespeld. Je kent ze wel: lepel, kok, mam, sawa’s, radar. In de droom sprak ik Bahasa Indonesia met hem. Eens een juf, altijd een juf; zelfs in dromenland.

Dat neemt niet weg dat ik zelf eveneens altijd leerling zal blijven. Een nacht niet geleerd, is een nacht niet geleefd. Mijn moeder kwam ook in deze droom voor. Zij deed actief mee met achterstevorenwoorden. Ik werd moe wakker, met een hoofd vol taalconstructies. !neiaardmo ez ki feelb gad eleh eiD. Dat was geen lolletje. Ze zingen nog steeds in mijn hoofd. Eens een taalnerd, altijd een taalnerd. Tja. ‘Parterreserretrap’ en ‘Pik sla als kip’ zijn palindromen die ik mij van vroeger herinner uit de Opperlandse Taal- & Letterkunde. Google heeft trouwens een app die Reverse Talk heet. Daarmee kun je eigen teksten opnemen en achterstevoren afspelen. Voor de lol. En dat is er ook een!

De nieuwe baby in het gezin wordt voorlopig Nomor Tiga (nummer 3) genoemd. In Bali krijgt een baby pas na drie maanden een persoonlijke roepnaam. Op het eiland kent men geen familienamen, wel een aanduiding in de familiecyclus. Als derde geborene gaat hij sowieso Komang heten. Hij is bijna één maand oud en groeit als kool, volgens zijn ibu. Hij was al lang toen hij werd geboren: 50 centimeter. Hij huilt nooit, geeft geen kik. Hij blijkt af en toe flink hongerig te zijn maar verheft zijn stem niet om zijn moeder te roepen. Ik begon mij in alle ernst af te vragen of hij überhaupt wel geluid kan maken? Het antwoord op de vraag -die ik niet stelde-, kwam deze week spontaan. De baby had naar verluidt een hele nacht gehuild. Aduh. Het gebeurde nadat hij was gevaccineerd tegen tuberculose (BCG-vaccin). In Nederland komt deze infectieziekte steeds minder voor maar in Azië en Afrika is dat nog niet het geval. Op zich duurt het enkele weken voordat het vaccin in een babylichaam gaat werken. Hij voelde zich waarschijnlijk om een andere reden niet senang.

Nummer 3 lijkt als twee druppels water op zijn grote broers Yuda en Damai. De eerste foto’s van hem waren met een wollen muts op. Afgelopen week ontvingen we de eerste mutsloze kiek. Hij blijkt een heel hoog voorhoofd te hebben... Wordt hij de intelligentste van het drietal? Wij, zijn voor hem nog onbekende oma’s met de witte huid, wachten dat oordeel geduldig af. Ook hem gaan we sponsoren op school maar dat duurt nog even. Elsa gaat volgende week weer aan het werk, na een ouderschapverlof van een maand.

Enkele weken geleden hield onze vriendin Joan in haar Spaanse casa een najaarsopruiming en vroeg of wij interesse hadden in de opbrengst. We vulden een doos propvol luchtige kleding voor Elsa. Binnen twee weken was de zending op plaats van bestemming. Elsa vertelde ons dat haar zonen stonden te dansen van opwinding toen ze de doos en de Spaanse afzender zagen. Die twee hoopten op een verrassing voor henzelf. Helaas-pindakaas. Dit pakket was uitsluitend voor moeders. Binnenkort zal ze haar eerdere vorm hervinden en dan kan ze wel wat Westerse aankleding gebruiken. Het waren kekke t-shirts, frivole zomerjurkjes, grappige bermuda’s en mooie poloshirts. De daaropvolgende keer dat we met elkaar video-appten, zat Elsa met een brede glimlach, gekleed in een glitter t-shirt en leuke bermuda voor de camera. Op de foto draagt de baby een creatie van tante Bernadette. 

Nummer 1 stuurde ons eerder deze week een gesproken bericht waarmee hij ons om toestemming vroeg. Vader Ketut gaat regelmatig met de tondeuze over de bolletjes van zijn zonen waarna ze er uitzien als twee Pol-(bloem)Potjes. Tot ons beider  treurnis. We vinden ze zoveel leuker als kleine nozems! Normaliter gaan wij in november of december op weg naar Bali en dan zorgen de ouders ervoor dat de kids lang(er) haar hebben. Dit jaar vliegen we voor het eerst in tien jaar niet die kant op. Even dacht ik dat Yuda zo hoopte dat hij ons met die vraag alsnog naar zijn geboortegrond kon lokken. 

We zijn weliswaar bezig met Bali maar niet op de gebruikelijke wijze. De verjaardagsdoos voor Damai -aka nummer 2- moet in orde worden gemaakt. Het is het zwaarste verrassingspakket tot nu toe! Zijn feestje wordt pas in februari 2019 gevierd maar dan zijn mijn liefje en ik nog in Zuid-Amerika. En niks sturen is nu eenmaal geen optie. Wij bedachten deze verrassingsvorm enkele jaren geleden en sindsdien rekenen de jongens op onze lange-afstandsfelicitaties. In elke doos zit altijd iets voor ieder gezinslid.

Aan het vullen ervan werd deze keer meegewerkt door diverse vrienden in Nederland. Voor de aanstaande jarige (en zijn grote broer) werden dinosaurusplaatjes, albums en kadootjes gespaard van supermarktketen Hoogvliet. Emmy fietste stad en land af om series compleet te krijgen. Iets vergelijkbaar gebeurde voor een album met Techie-plaatjes van Albert Heijn. Te zijner tijd vertellen we Elsa welke apps ze moet downloaden om de figuren voor de mannetjes tot leven te wekken. Zelf voegde ik hier en daar Engelse en Indonesische vertalingen toe, om de fun te vergroten.

Uncle Ben schonk een grote poster van Max Verstappen met zijn flitsende bolide. Aangezien de broers samen een slaapkamer delen, hoeft er niet te worden gekibbeld over wie de eigenaar van de poster is. Die gaat aan de wand zodat ze er beiden van kunnen genieten. Dat ligt anders voor hét grote kado van dit jaar (Lego); dat is uitsluitend bestemd voor de jarige. Op elk pakje zit daarom een naamsticker. Een mooie traditie waarmee wij voorlopig niet willen breken. Volgende week reist het pakket af naar Indonesië. Zonder ons.

Niet iedereen in onze familie- en vriendenkring begrijpt onze betrokkenheid bij en onze gevoelens voor dit gezin aan de andere kant van de aardbol. Daar kunnen mijn liefje en ik goed mee leven. Elsa, Ketut, Yuda en Damai zijn al jaren vast onderdeel van ons leven. Volgend jaar gaan we nummer 3 ook in de armen sluiten, Leo Dovente. Er gaat geen dag voorbij zonder dat ik aan hen denk. Vooral de kinderen zijn een bron van plezier en liefde.

Het leven vieren

Jenny Loh en haar echtgenoot Popo

Toen mijn liefje en ik net in Den Haag woonden (1998), gingen we op zoek naar lokale restaurants die ons meer dan één keer culinair konden boeien. Zo kwamen we terecht bij ‘Mandarin Palace’, een Chinees restaurant in de Nicolaïstraat. 

Het bleek te worden gerund door gastvrouw Jenny Loh (van Maleisische afkomst) en haar partner en chef Shun-po Fan (Hong-Kong). De geanimeerde gesprekken met haar, verse dim sums van hem en de mooie wijnen die ze op de kaart hadden, staan mij vooral bij. We lunchten er vaak. Wat daar eveneens goed werd bereid, was babi panggang. Krokrant en sappig geroosterd buikspek met een heerlijke zoetzure saus.

Niet veel later lazen we in een lokale krant dat in het restaurant op een avond een gewapende overval plaatsvond waarbij gasten hun geld en juwelen hadden moeten afgeven. Niemand raakte gewond. Daarna bleven de deuren van dit nieuwe Haagse favoriete restaurant voorlopig gesloten. We gingen er elk weekend langs om helaas te constateren dat er geen reuring was.

Ruim een half jaar later zwaaiden de deuren weer open. Joehoe! We verwachtten Jenny en Co. daar weer te zien maar dat bleek niet het geval. Het restaurant was overgenomen door gastheer Jason Yip (ook van Hong-Kong) en zijn in Shanghai geboren echtgenote en chef Mai Lye Chen. Ook men hen bouwden we een persoonlijke band op. Zij veranderden Mandarin Palace langzaam aan in een Chinees specialiteitenrestaurant waar mijn liefje en ik wekelijks aten en feestjes vierden met familie en vrienden. In 2016 won het restaurant de Gouden Pollepel. Dat jaar waren wij op Vaderlandse bodem en bezochten we onze ouwetrouwe favoriet meermalen.

We gingen destijds ook op zoek naar Jenny Loh. We hoorden namelijk via de tam-tam dat zij en haar echtgenoot in 1999 restaurant ‘Asian Glories’ startten in Katendrecht (Rotterdam). De hereniging was leuk en vooral smakelijk. Ook daar stond veel op de kaart dat likkebaardend lekker was, onder andere verse dim-sums van de chef. Babi panggang was inmiddels verleden tijd. Tidak apa-apa! Er blijft zoveel anders te kiezen in de traditionele Chinese keuken.

Onlangs keek ik op de Nederlandse tv naar een programma waarin werd voorgesteld dit gerecht tot Hollands cultureel erfgoed te maken. Naast historische gebouwen, archeologische vondsten, windmolens en klompen. Ik begrijp dat het gerecht min of meer werd bedacht voor de Hollandse smaakpapillen; dat dit in de traditionele Maleisische, Indonesische of Chinese keuken niet voorkomt. Men kent daar wel geroosterd buikspek maar de specifieke bereidingswijze in combinatie met de saus zou uniek zijn voor Nederland. Ik las ergens dat drie Nederlandse documentairemakers met een Chinees-Indische achtergrond eind 2019 een film over de ontstaansgeschiedenis van het gerecht willen uitbrengen.

Ik ben voorstander van deze actie. Die krokante korst combineert goed met de friszure saus. Ik ken genoeg Hollanders die het een lekker gerecht vinden (vonden). Mijn vader en ik bestelden het af en toe bij de plaatselijke Chinees. Mijn moeder verwijderde zich dan uit de woonkamer, haar stonden de geuren tegen. Zij kookte gezond en goed maar niet verrassend. De Hollandse pot regeerde. Het is al een eeuwigheid geleden dat ik babi panggang in een restaurant bestelde. De Spaanse variant is bepaald niet om over naar huis te schrijven. Crispy pork belly bereid ik nog weleens in eigen oven maar dan met gebakken appeltjes of met Engelse Bramley Apple Sauce van Colman’s.

Jenny Loh en haar man waren passagiers aan boord van Malaysian Airlines-vlucht MH17. Het toestel vloog in 2014 van Amsterdam naar Kuala Lumpur en werd boven Oekraïne met een raket neergehaald. Het paar vloog jaarlijks vanuit Amsterdam rechtstreeks naar Hong Kong en daarna naar Kuala Lumpur voor familiebezoek. In dat jaar weken ze van hun gebruikelijke reisschema af omdat Jenny’s bejaarde moeder meereisde; die moest naar Penang (Maleisië). Ik voel somberheid als ik over dit soort noodlot lees of hoor… Waarom moet zo’n eerste afwijking van een schema hen zo fataal worden? Waarom in hemelsnaam?! Zoon Kevin Fan verloor zijn ouders en zijn oma Siew Po Tan. Hij bleef alleen achter, zette het restaurant van zijn ouders inmiddels voort. Dat babi panggang Nederlands cultureel erfgoed wordt, zie ik eerder gebeuren dan de berechtiging en veroordeling van de daders van deze misse daad. Tja.

Aan de vooravond van deze Week van de Kookboeken, werd in het Vaderland het gouden kookboek van 2018 gekozen. De eer viel te beurt aan ‘TLV’ van Jigal Krant. Hij is onder andere journalist, columnist en tv-maker van het programma ‘De Koosjere Hamvraag’. Ironie is deze Joodse man kennelijk niet vreemd...

Volgens het juryrapport legt het boek goed uit hoe in Israël, een land van uitersten, eten verbroedert en mensen het leven willen vieren. TLV is een kookboek dat inspiratie vond in de keuken van Tel Aviv. Het is tevens een leesboek en een reisgids. Dat lijkt mij een uitstekend Sinterklaas- of kerstkado. Wat politici niet lukt, lukt een man met een gouden pollepel wel. Hoe mooi is dat?!

Gisteravond keek ik niet naar Masterchef Australia 2018 omdat we de bonte avond van onze vrienden Joan & Ben organiseerden. Mijn liefje kookte een klassieke boeuf bourguignon voor hen. Ze was die dag urenlang bezig in de keuken en het resultaat mocht er zijn. Heerlijk! Ik tekende voor de zijdezachte aardappelpuree. Ik realiseer mij dat er nog maar iets meer dan tien uitzendingen zijn te gaan op de Nederlandse tv. Daarna verlaten we het Spaanse honk om de wijde wereld in te trekken. De finale van het programma zal ik via YouTube moeten aanschouwen, met wat instructies van vriendin Bernadette die net zo'n fan is van het kookprogramma als ik. 

Aan deze jaargang neemt ook een Joodse man deel: de 31-jarige timmerman Ben Borscht uit Queensland. Ik vind het leuk dat zijn achternaam verwijst naar een authentiek Oekraïens gerecht: bietensoep. (Hij bereidde het nog niet.) Wat ik eveneens apart vind is dat Ben het sterkste Ozzie-accent bezigt van alle kandidaten. Tot nu toe fietste hij met twee vingers in de neus tussen alle kookuitdagingen door. In een interview met een Engelse krant las ik dat hij in 2016 aan een levensbedreigende ziekte leed in zijn (dikke) darm. Bloedtransfusie mislukte, uiteindelijk werd colostomie noodzakelijk. Artsen plaatsten een stoma bij hem. Is hij kandidaat voor de eindzege? Het zou kunnen... Ik weet één ding zeker: Ben viert het leven!

Kristallnacht herdacht

Dit wordt weer een longread. Deze week werd onder andere het einde van de Eerste Wereldoorlog herdacht. Dat is niet de enige herdenking van zijn soort. De ‘nacht van het gebroken glas’ vond precies 80 jaar geleden plaats. In de nacht van 9 op 10 november 1938 vond in Duitsland (en Oostenrijk) de Kristallnacht plaats, genoemd naar de glasschade die ontstond door het ingooien van winkelruiten van panden van Joodse ondernemers. Het was een door de nazi’s georganiseerde actie tegen de Joodse bevolking. Knokploegen van Hitler trokken brandschattend door het land. Circa 8.000 winkels werden vernield, 200 synagogen brandden uit, tientallen mensen werden vermoord en 30.000 joden werden gearresteerd en afgevoerd naar de kampen Dachau, Buchenwald en Sachsenhausen. Honderden Joden pleegden zelfmoord en vele duizenden wilden het land ontvluchten.

Ik werd hieraan herinnerd door het lezen van het boek ‘De Bokser’ van NRC-verslaggever en journalist Marcel Haenen. Dat gaat over het leven van de nu 92-jarige Max Moszkowicz, bekend geworden als Joodse strafrechtadvocaat uit Limburg. Haenen is een gelauwerde journalist die prijzen ontving als De Tegel en De Loep. Hij kreeg toegang tot het dagboek van de hoofdpersoon. Met deze biografie levert hij wederom een piekfijn journalistiek werk af. Hij weet het onbeschrijfelijke op papier te krijgen. Het boek is gelardeerd met bijzondere foto’s uit privé-archieven.

In de inleiding wordt de familiaire achtergrond van hoofdpersoon Max Moszkowicz geschetst. Hij is de oudste zoon van Abraham Moszkowicz en Feiga Raab. Zijn ouders werden in 1902 geboren in Galicië (Subkarpaten), destijds behorend tot het Oostenrijks-Hongaarse Rijk. De families Moszkowicz en Raab zijn van oorsprong chassidische Joden, een orthodoxe richting binnen het Jodendom. Het chassidisme kent strikte spijswetten en kledingvoorschriften.

Aanhoudende politieke onrust, Jodenhaat, armoede en sombere economische vooruitzichten veroorzaken in de jaren '20 van de vorige eeuw een golf van emigratie vanuit Oost-Europa. Abraham Moszkowicz heeft nog meer reden om te vertrekken: hij wordt opgeroepen voor verplichte militaire dienst. Hij wordt geacht zich aan te sluiten bij een leger dat in de voorafgaande jaren niets deed om antisemitisme te beteugelen en er zelfs aan meedeed. In 1923 emigreert de dienstweigeraar met zijn partner. Het stel strijkt neer in het Duitse Essen (Ruhrgebied) waar ze trouwen en waar zoon Max, de hoofdpersoon van dit boek, op 26 maart 1926 wordt geboren. Essen kent in die jaren een bloeiend Joods verenigingsleven maar de ouders zijn niet religieus actief in de gemeenschap. Max noemt hen buitenstaanders.

In 1933 wordt Adolf Hitler benoemd tot rijkskanselier. Vanaf dat moment neemt het aantal antisemitische incidenten ter plaatse toe. Snel daarna begint de situatie in hun nieuwe leefomgeving veel te lijken op de pogroms die Moszkowicz en Raab in Polen meemaakten. Abraham wordt opgepakt. Niet zozeer omdat hij Jood is maar omdat hij politiek actief is als sociaal-democraat, een van de volksvijanden van de nazi’s. Vanuit de gevangenis geeft hij zijn vrouw opdracht om Duitsland per direct met de kinderen te verlaten. Max is dan bijna zeven jaar oud.

Feiga, Max en Helga komen in 1933 in de Limburgse plaats Amby aan. Na enkele weken voegt vader Abraham zich bij hen. Hij kwam vrij uit Duitse gevangenschap door -financiële- hulp van zijn zwager, de broer van Feiga. In dat jaar worden 70 Joodse vluchtelingen in de gemeente ingeschreven. Ondertussen verslechtert de situatie van Joden in Duitsland verder. Limburgse ordehandhavers beginnen aan te dringen op het weren van vluchtelingen. Alle Limburgse burgemeesters krijgen dat jaar een brief van de Limburgse commissaris van de Koningin (Eduard van Hövell tot Westerflier) waarin hij hen vraagt of de komst van “uit het buitenland geweken joodsche families of alleenstaande joden” heeft geleid tot “ongewenschte toestanden”. De burgemeester van Amby schrijft terug dat hij geen problemen heeft.

Het ongenoegen over de stroom vluchtelingen richt zich steeds specifieker op Joden die oorspronkelijk uit Polen komen. De toenmalige administrateur voor de Grensbewaking en de Vreemdelingendienst (majoor Croiset van Uchelen) becijfert in 1934 dat van de dan ruim 5.300 geregistreerde Joodse vluchtelingen in Nederland er 15% uit Polen komt. Een aantal dat hem zorgen baart. “Ik beschouw deze soort Joden als ongewenschte elementen. Deze Oost-Joden bezitten, in vergelijking tot hun Westerse rasgenooten, een nog meer uitgesproken Aziatische mentaliteit, hun ontwikkeling en cultuur staan lager en zij staan bekend als niet kieskeurig te zijn in de middelen om zich een bestaan te verschaffen. In een beschaafde Westersche samenleving zijn zij niet op hun plaats.”

Ik begrijp niet hoe personen die toch over een zekere mate van intelligentie en opleiding moeten beschikken, tot dergelijke vooroordelen en ongefundeerde opvattingen in staat zijn. Ik begrijp de haat niet. Toen niet en nu niet. Racisme en antisemitisme zijn van alle tijden, bleek onlangs weer toen een 46-jarige witte Amerikaan in Pittsburgh een synagoge binnenstormde en daar elf mensen in koelen bloede neermaaide onder het schreeuwen van antisemitische teksten. De dader werd neergeschoten maar moet terechtstaan voor zijn misse daad. Uit de politieverklaring blijkt dat hij “Joden wilde doden. Zoveel mogelijk”. Ik kan er niet bij maar ik weet wel dat onder president Trump de geest in de Verenigde Staten uit de fles lijkt…

Waakzaamheid blijft dus geboden, tot op de dag van vandaag.

In 1937 brengt de stateloze Abraham Moszkowicz zijn papieren op orde. Hij vraagt voor alle gezinsleden een paspoort aan. Hij kan aantonen dat hij zijn Poolse burgerschap verloor door militaire dienst te ontduiken in zijn vaderland. Het gezin ontvangt daarop vier ‘paspoorten voor vreemdelingen’ van de Nederlandse overheid. Met zo’n document kunnen statelozen gemakkelijker reizen al is niet bekend of de familie ook daadwerkelijk van plan was naar elders te vertrekken.

Het Nederlandse toelatingsbeleid ten aanzien van Joodse vluchtelingen versoepelt wat na de Kristallnacht van 1938. Voor Nederlandse politici is die gebeurtenis reden aan te dringen op een ruimhartiger, humaner toelatingsbeleid ten aanzien van hen die moeten vluchten.

Max Moszkowicz gaat naar de lagere school in Amby, gevolgd door het openbaar Stedelijk Gymnasium in Maastricht. Hij is een pientere en sportieve knul (bokser). Een leraar is van mening dat zijn leerling later advocaat gaat worden; hij is immers goed van de tongriem gesneden. Hij spreekt tegenover klasgenoten echter nooit over zijn Joods zijn. In 1939 verhuist het hele gezin naar de provinciehoofdstad.

Op last van de bezetter wordt het leven van Joodse inwoners steeds verder ingeperkt. In 1941 krijgen alle Joden van de gemeente Maastricht de opdracht zich als Jood te laten registreren. In de zomer van 1941 mogen Joodse leerlingen als Max en Helga niet meer naar school. In augustus 1942 ontvangen 159 Joden in Maastricht een oproep om zich te melden voor ‘werkverruiming in Duitschland’. Ongeveer 290 Joden, waaronder alle leden van het gezin Moszkowicz, stappen daadwerkelijk op de trein naar Westerbork. Ze denken dat ze een jaar zwoegen in een Duits werkkamp wel zullen overleven. Max is dan 15 jaar oud. Achter prikkeldraad wordt hij voor het eerst verliefd.

Illustraties uit het persoonlijke dagboek van de jonge Max Moszkowicz

In 1945, als hij van het ene naar het andere kamp gaat in de chaos van de eindigende oorlog, wijzigt de pientere Max zijn identiteit. Hij is niet langer een Moskowicz maar neemt de naam van zijn moeder aan: Raab. Hij doet zich voor als een protestante jongeman waardoor hij op het nippertje aan de dood ontsnapt. Hij kan die slimmigheid niet meer met zijn eigen vader Abraham delen. Tijdens een van de vele dodenmarsen raken zij elkaar kwijt. Zijn vader overlijdt een maand voor de bevrijding in de ziekenboeg van kamp Ebensee.

Slechts één uit de groep van 713 gevangenen die in september 1942 van kamp Westerbork per trein naar concentratiekamp Auschwitz worden vervoerd, overleeft de oorlog. Max Moszkowicz, Häftling 65016, doorstaat jarenlange opsluiting, slavenarbeid, mishandeling en uithongering in de kampen van Auschwitz, Mauthausen, Melk en Ebensee. De Limburgse historicus Herman van Rens becijferde dat ongeveer 60 Limburgse Joden terugkeerden, slechts 8% van hen die uit Limburg werden gedeporteerd.

De jonge Max heeft na terugkeer in Nederland geen behoefte terug te blikken op de oorlog die aan zijn hele familie het leven kostte. In zijn ouderlijk huis wonen vreemden, hij wordt opgevangen door buren: de familie Bessems. Ook tegenover zijn latere echtgenote en zijn vier zonen zal hij weinig tot niets vertellen over zijn oorlogservaringen.

Als bijna 19-jarige keert hij terug naar het gymnasium. In 1948 trouwt hij met de katholieke Bertha Bessems. Ze beginnen een gezin en een zaak: lingeriewinkel De Spil. Spoedig volgen meer filialen en andere vormen van zakendoen. Max werkt hard om niet te hoeven nadenken en herinneren maar 's nachts wordt hij schreeuwend wakker. In 1951 schrijft deze drukke middenstander zich in bij de juridische faculteit van Universiteit Nijmegen. In 1953 wordt hij genaturaliseerd tot Nederlander. In 1958 wordt hij beëdigd als advocaat in Maastricht.

Hij gaat het strafrecht beoefenen, zijn Limburgse vakbroeders van het civiel recht kijken op hem neer. Boeven verdedigen is veel minder chique. Die keuze legt hem echter geen windeieren: dure auto’s, chique kleding, grote huizen, motoren, boten, eten in sterrenrestaurants... het kan niet op. Hij is een vrijgevige vriend, verwent zijn zonen. De praktijk breidt uit naar andere steden. Advocaten die later zelf bekende Nederlanders worden, komen bij Moszkowicz stage lopen of hun carrière beginnen: Knoops, Hamburger, Hiddema, Doedens.

Max bokst zich als wedstrijdbokser niet alleen door de oorlog, hij werkt tot op hoge leeftijd aan het op peil houden van zijn lichamelijke conditie. Een gezonde geest in een gezond lichaam. Hij leerde dat zwakte tonen dodelijk kan zijn. Dat zal een van zijn levensmotto’s blijven. Hij scheidt van tafel en bed van Bertha die zo voor altijd mevrouw Moszkowicz mag blijven. Later ontmoet hij Elka Melman met wie hij een huwelijk naar Joodse traditie sluit. Op het hoogtepunt van zijn carrière schrijft hij als Mr Raab een wekelijkse column in de Telegraaf -de krant die fout was in de oorlog. In 2004 krijgt hij een beroerte, hij komt in een rolstoel terecht en kan niet meer praten. (Tjonge.) In 2013 wordt hij om gezondheidsredenen uitgeschreven als advocaat.

De latere hoofdstukken in het boek gaat over Moszkowicz Sr, de suksesvolle Joodse pleitvader en handelaar in Recht met de zachte g, voor wie de oorlog nooit ophield. Met zijn zonen David, Robert, Max Jr en Bram vormt hij in de jaren '80 van de vorige eeuw de beroemdste advocatenmaatschap van Nederland. “Hij zag de verdachte altijd als een underdog, opboksend tegen de Staat der Nederlanden. Dat blijkt ook uit zijn opvatting dat intrinsiek slechte mensen niet bestaan. Hij kon zich goed verplaatsen in iemand die misse daden kon plegen. Het uitleggen daarvan is de kern van het strafrecht. Straf naar mate van schuld”. Aldus jongste zoon Bram. “Max Moszkowicz is als Jood gestraft voor iets waar hij niks aan kon doen. [..] Dus het beginsel: alleen straf naar de mate van schuld, is door de oorlog in zijn ziel gekerfd”, aldus collega-advocaat en vriend Gerard Spong.

Dit is het indrukwekkende levensverhaal van Max Moszkowicz. Marcel Haenen interviewde ruim 80 personen langdurig en meermalen. Dat leverde een genuanceerd beeld op van deze bijzondere, complexe man. Een gesprek met de hoofdpersoon zelf zat er na de beroerte helaas niet meer in. De Bokser is hartverscheurend mooi en boeiend. Een aanrader!

Hopen op een blauwe golf

Mijn eerste idee voor een blogtitel was ‘Halverwege met een Halve Gare’. Ik besloot toch voor iets anders, al vind ik het feitelijk juist. Vandaag gaan Amerikanen stemmen voor de tussentijdse Congresverkiezingen. Recent sprak ik een aantal landgenoten die dit gegeven net zo spannend en belangrijk vinden als ik. 

Het Amerikaanse Congres bestaat uit een Lower Chamber ofwel het House of Representatives (vergelijkbaar met onze Tweede Kamer) en een Upper Chamber ofwel de Senate (net als wij die kennen). Voor het Huis van Afgevaardigden geldt dat alle zetels herkiesbaar zijn, voor de Senaat is slechts éénderde aan herziening onderhevig. Er wordt eveneens gestreden om een aantal gouverneurs-, burgermeesters- en sheriff-posities.

President Trump stortte zich nadrukkelijk in het campagnegewoel en maakte deze verkiezingen daarmee ook tot een referendum over zichzelf. “Ik sta niet op het stembiljet, maar eigenlijk weer wel, want dit is ook een referendum over mij.”

Er staat veel op het spel.

Zelf hoop ik op een grote, blauwe golf. Doorgaans wordt rood geassocieerd met links en democratisch en (donker)blauw met conservatief en republikeins. In de Amerikaanse politiek is dat precies andersom. Als Democraten daadwerkelijk een meerderheid verkrijgen in het Huis van Afgevaardigden, kunnen ze de politieke agenda van de president flink gaan vertragen of zelfs dwarsbomen. Dat is belangrijk, als je beziet wat er tot dusver gebeurde onder Trump, in binnen- en buitenland. Hij is zeker niet de president van ALLE Amerikanen. Als je zwart, bruin, arm, moslim, (feministische) vrouw, links, milieu-activist, homo, transgender of van een andere minderheid bent, hoef je van deze man niets, helemaal niets positief te verwachten. Trump is de weldoener voor een handjevol gepriviligeerden, waaronder zijn eigen familie- en vriendenkring. Hij is tevens voorman van een schimmige stoet witte nationalisten, neo-nazis, racisten en antisemieten. Ook buiten de Verenigde Staten werd de wereld onder Trumps presidentschap lelijker en gevaarlijker.

Er zijn Democratische politici die bij een overwinning een afzettingsprocedure zouden willen starten maar de kans dat dit gebeurt, acht ik klein. De Democraten moeten 26 zetels verdedigen, de Republikeinen slechts negen. Als Republikeinen hun krappe meerderheid van 2 zetels in de Senaat behouden (hetgeen de verwachting is), is dat zelfs onmogelijk want bij een impeachment moet tweederde van het aantal senatoren accoord gaan. Er zijn echter deskundigen die niet uitsluiten dat enkele vrouwelijke Democratische kandidaatsenatoren een goede kans hebben te winnen in staten waar Trump in 2016 won (Michigan, Ohio, Wisconsin).

Een artikel in de Volkskrant van afgelopen zaterdag had de kop ‘De vrouwen van Amerika vechten terug’. Deze tussentijdse verkiezingen zien namelijk meer vrouwelijke kandidaten dan ooit. “In zeker zin is Trump een zegen”, zegt een van de geïnterviewde vrouwen. De impopulariteit van deze president bracht veel vrouwen op de been, vooral aan Democratische zijde. Het gaat om 237 vrouwelijke kandidaten die zich kandideerden voor een zetel in het Huis van Afgevaardigden (op een totaal van 435 zetels).

Deze verkiezingsronde kan tot een groot aantal primeurs leiden. Hoe mooi dat ook is, het is en blijft een opmerkelijk lijstje anno 2018... Een aantal van die primeurs had allang achter ons moeten liggen!

• Stacey Abrams (Georgia) kan de eerste zwarte gouverneur van Amerika worden;
• Sharice Davids (Kansas) kan de eerste openlijk lesbische Indiaanse in het Huis van Afgevaardigden worden;
• Veronica Escobar (Texas) kan de eerste latina worden in het Huis van Afgevaardigden;
• Christine Hallquist (Vermont) kan de eerste transgender senator worden;
• Ilhan Omar, voormalig vluchtelinge uit Somalië (afgevaardigde van Minnesota), en de Palestijns-Amerikaanse Rashida Tlaib (Michigan) kunnen de eerste moslima’s in Congres worden;
• Alexandria Ocasio-Cortez (New York) kan de jongste senator aller tijden worden (en ook nog latina);
• Amy McGrath (Kentucky) kan de eerste vrouwelijke marinier en oorlogsveteraan worden in het Huis van Afgevaardigden;
• Lucy McBath (Georgia) kan het eerste lid van de actiegroep ‘Moeders Eisen Actie Tegen Wapens’ worden in het Huis van Afgevaardigde. (Haar 17-jarige zoon werd bij een pompstation doodgeschoten door een witte man omdat zijn autoradio te hard stond.)

Democraten varen doorgaans wel bij een grote opkomst. In vele staten zijn stemlokalen eerder al opengegaan; de animo om te gaan stemmen is ongekend hoog. Op zaterdag las ik in een aantal Amerikaanse kranten dat de opkomstpercentages van deze verkiezingen die van een presidentiële verkiezing evenaren. Dat zou goed moeten kunnen uitpakken maar polls zijn nu eenmaal niet 100% betrouwbaar, zoals we weten sinds 2016... Het wordt een lange dag aan deze kant van de Atlantische oceaan. Fingers crossed voor een positieve uitslag en toi-toi-toi aan alle vrouwen die het goed voorhebben met zichzelluf en de wereld. Girrrrrlpowerrrrrr! Morgen weten we het.

Loki-de-loco en andere kookgekken

Het is weer tijd voor een kookblog. Afgelopen tijd waren we relatief druk in Huize Barefoot. Sinds we wonen waar we wonen, nemen we deel aan een maandelijkse buurtlunch. Voor oktober wierpen wij ons op om het te organiseren. Het is niet veel werk maar je bent er mee bezig. Wij kozen ervoor naar een van onze favoriete lokale restaurants te gaan. Het betreft The Fishbowl van chef Peter Fisher en zijn vrouw Jenna. En nee dit is geen visrestaurant, het restaurant heeft de vorm van een vissenkom.

We ontdekten het restaurant bij toeval, bladerend in een tijdschrift over de kustplaats Dehesa de Campoamor. Sindsdien komen we er graag. We bouwden een relatie op met de chef en zijn team. Peter is een Brit wiens lichaam vol zit met tatoeages, tot in zijn hals en nek toe. Ik denk dat het hem van top tot teen bedekt maar dat kan ik niet bevestigen; zo intiem zijn we nu ook weer niet. Hij zal er voor sommigen wellicht angstaanjagend uitzien maar hij is tamelijk verlegen en praat met zachte stem.

We maakten een afspraak om het idee en, indien hij interesse had in koken voor een groep van 20 of meer, een lunchmenu te bespreken. Hij wilde ons graag tegemoet komen omdat we goede klanten zijn. We deden hem voorstellen die hij niet kon weigeren. Een soep naar keuze als amuse-bouche, een voorgerecht (kippenleverpaté of peer- en blauwe kaassalade), een hoofdgerecht (langzaam gegaarde kalfswangen met truffelpuree of heek op smashed potatoes met een gepocheerd ei), een nagerecht (cheese cake of sticky toffee pudding) en koffie of thee als afsluiter. Hij wilde hieraan graag meewerken en gaf ons een mooie prijs. Als tegemoetkoming stelden wij voor de alcoholische dranken voor eigen rekening te nemen. Deal!

De menuprijs lag weliswaar boven de prijs van de gemiddelde maandelijkse buurtlunch maar voor veel buren was The Fishbowl een culinaire ontdekking. We waren welgeteld met 19 personen, gezeten aan twee ronde tafels. Peter’s soepen zijn voortreffelijk, zijn saladedressings zijn likkebaardend lekker, de toetjes zijn meestal vurrukkulluk en over de porties hebben we niet te klagen.

Het werd erg gezellig aan tafel. Mijn liefje ontfermde zich over de ene, ik over de andere. Eten en koken was vaak onderwerp van gesprek aan mijn tafel. Robert, een van de tafelgenoten, vertelde dat hij de volgende dag zou meedoen aan een golftoernooi waar interessante prijzen waren te winnen. De persoon die de golfbal het dichtst bij de hole zou weten te slaan (‘neary’), zou het kookboek van René Redzepi winnen. Getiteld ‘NOMA’ en geschreven in het Deens. Beheerste ik die taal soms? Sorry, (nog) niet!

Afgelopen week kookte ik op de bonte avond voor onze vrienden Emmy & Hugo. Deze keer haalde ik een groot deel van het menu uit het kookboek van Yotam Ottolenghi, getiteld ‘Exuberancia’. Het werd bietensalade met avocado vooraf en citroenpasta met walnoot en salieboter als hoofdgerecht. Als proteïne bakte ik er kipstukjes bij; dat staat niet in Yotam’s recept maar ik deed het toch. Die pasta moet je absoluut proberen: fris, mooi gelaagd en heel eenvoudig. 
Ik bereidde verse tagliatelle, rapste de schil van een citroen en perste een halve citroen uit. De verse salieblaadjes (10 gram, best veel) bak je in een minuutje of 2 in de roomboter. Daarna voeg je kookroom en peper toe en meng je het tot een papje dat later door de pasta gaat. Citroensap en noten erbij, geschaafde parmezaan erop en klaar was Kees. Een salade van vers fruit completeerde de maaltijd. Er is weinig leuker dan eten met en koken voor vrienden. Mijn liefje voedde mij onlangs met een interessant feitje: Nederlanders besteden meer tijd voor de buis naar kookprogramma’s kijkend dan in de keuken. Dat is bij ons niet het geval.

De kandidaten van Masterchef Australië 2018 waren deze week in South Australia. Dat is onder andere de thuishaven van chefs Poh Ling Yeow en Maggie Beer, twee überleuke dames en kooklegendes die deze week te gast waren in het programma. Poh werd tweede in het allereerste seizoen van het programma. We ontmoetten haar in 2014 persoonlijk tijdens een culinair festival in West-Australië. Ze is funny en heel creatief. Gisteren zagen we haar het dessert ‘Milly Filly’ maken, een woordgrap op millefeuille (een klassiek Frans taartje van duizend laagjes bladerdeeg). Ze maakte het met rabarber.

In de afgelopen weken gebeurden er dingen die we in vooorafgaande negen seizoenen niet meemaakten. Zo viel Loki Madireddi af alhoewel hij een immuniteitsspeld droeg. Die had hij kunnen inleveren om de afvalrace te vermijden. Hij besloot dat niet te doen omdat hij wilde dat zijn zoontje trots op hem zou zijn. Tja. Ik heb zo mijn gedachten bij dit glibberige begrip, ben altijd op mijn hoede als het wordt aangehaald.

Inmiddels zijn we beland bij de Top12. Twee van mijn favorieten, Genene en Brendan, vielen eveneens af. Aduh! Van mijn oorspronkelijke voorkeurslijst zijn alleen jongste kandidaat Jess Liemantara (19, met Indonesische roots) en oudste kandidaat Gina Ottaway (54, met Italiaanse roots) over. Serveerster Jess blijft opvallen, Gina-de-gehandicaptenverzorgster zie je nauwelijks. Die fietst fluitend tussen alle uitdagingen door. Ik weet nog steeds niet of dat een slecht of juist een goed teken is… In vorige seizoenen kwam de uiteindelijke winnaar relatief laat prominent in beeld.

Nieuwe favorieten gloren aan de horizon, wat mij betreft. Ik ben weg van de mens Samira Damirova (36, huisvrouw met Azerbaijaanse roots). Telkens als ik naar haar kijk, slaat mijn hart over. Met haar zou ik elke dag wel Badımcan Dolması in de Dushbara willen nuttigen. Kandidaten Reece Hignell (28, recruiter) en Sashi Cheliah (39, cipier met Indiase roots) scoorden een immuniteitsspeld en staan er dus goed voor. De lichtroze foto-achtergrond bij slissende teddybeer Reece is goed gekozen. Sashi toont zich vaak met brede Bollywood smile.

Khanh Ong (25, slagerszoon met Vietnamese roots) behaalde eerder deze week ook zo’n speld. Hij won van een professionele kok met een gerecht waarin Vegemite de hoofdrol moest spelen. Dat product is de Australische variant van de Britse Marmite. Dit zit erin: gistextract, plantenextract, kruidenextract, zout, foliumzuur, thiamine (vitamine B1), riboflavine (B2), niacine (B3) en vitamine B12. Het zal wel gezond zijn maar ik vind het afschuwelijk. Winnen met zo’n ingrediënt is voor mij dus een topprestatie! Khanh leverde zijn gelukspin een dag later alweer in om de volgende afvalrace te vermijden. Dat is een van de typerende dingen van deze jaargang: de grote kans om een speld te verdienen en die dan weer snel te verliezen. Die van Reece zit op dit moment het langst. Misschien lukt het in dit seizoen nog iemand een tweede speld te veroveren?! Dat zou tevens de eerste keer zijn. We gaan het zien.