Het beest bij zijn naam noemen

Ineens dook afgelopen weekend het indrukwekkende feministische protestlied ‘Een aanrander op je pad’ op, dat zich als een lopend vuur over de wereld verspreidde. Heb je het gemist? Kijk dan hier. Inmiddels doen vele versies de ronde maar het werd voor het eerst ten gehore gebracht in de hoofdstad Santiago de Chili. Het is een aanklacht tegen seksueel geweld van macho’s tegen vrouwen en tegen de medeplichtigheid van politie, rechters en de staat aan dat geweld. Zelfs de president moest het ontgelden. 
Het lied en het optreden waaiden snel over naar andere steden in Zuid-Amerika. Daarna dook  eenzelfde optreden op in Madrid, in een oogwenk gevolgd door optredens in andere steden van Europa en Amerika. Zelfs in New Delhi, waar zich vorige week een verkrachtingsdrama afspeelde dat ook de wereldpers haalde.

De meeste vrouwen kwamen in Santiago bijeen voor het Nationale Stadion. Dat was een beruchte plek ten tijde van de dictatuur van Pinochet. Daar werden politieke tegenstanders gevangen gehouden en gemarteld. Een officieel onderzoek ten tijde van dat regime toonde aan dat elke vrouwelijke gevangene destijds met seksueel geweld te maken kreeg. Ik zag Chileense vrouwen van alle leeftijden met een blinddoek voor, zingend en gebarend. Het optreden bezorgde mij kippenvel maar tegelijkertijd was het een krachtig vertoon van Girlpower!

Nu wil ik niet muggenziften maar de Nederlandse vertaling van het lied ‘Un violador en tu camino’ klopt niet. Un violador is geen aanrander maar een verkrachter. Je moet het beest wel bij de naam noemen! Een aanrander wordt in het Spaans ‘un agresor’ genoemd. Om de punt nóg steviger op de i te zetten, doe ik hier ook nog even uit de doeken wat de verschillen zijn. Aanranding (formeel ‘feitelijke aanranding van de eerbaarheid’ genoemd) houdt in dat iemand wordt gedwongen tot het plegen of ondergaan van ongewenste ontuchtige handelingen. Bij verkrachting is sprake van het tegen de wil seksueel binnendringen van een lichaam door een ander.

Beide vergrijpen zijn tegen iemands wil en traumatisch voor wie het overkomt maar er is een duidelijk verschil: wel of geen binnendringing. In de Nederlandse wet worden beide handelingen als zedenmisdrijf bestempeld. Het Spaanse strafrecht maakt hetzelfde onderscheid tussen aanranding (geen binnendringing) en verkrachting (wel) als de Nederlandse wet. De strafmaat voor verkrachting is in beide landen zwaarder dan voor aanranding.

Ik vroeg mij serieus af wie voor die slechte Nederlandse vertaling tekende. Dat doe ik overigens nog steeds. Was dat een staaltje beseffenloosheid van een mannelijke redacteur? Uit onwetendheid fout vertaald? Opzettelijk? If so, met welke opzet dan? De Vlaamse VRT sprak ook over een aanrander. In Engelstalige kranten daarentegen, las ik de correcte vertaling van de liedtekst: ‘A rapist in your path’.

Een van de gebaren die de Chileense vrouwen tijdens het lied maakten, is het op de hurken gaan zitten met de armen boven hun hoofd. Dat moeten vrouwen daar tot op de dag van vandaag doen bij hun arrestatie. Het lied is gebaseerd op denkwerk van de Argentijnse Rita Segato, een antropologe die stelt dat seksueel geweld een politiek probleem is en geen morele kwestie. Segat (1951) werd een van de sterkste en meest uitgesproken feministen van haar tijd.

Het Chileense netwerk Tegen Geweld Tegen Vrouwen becijferde dat in Chili elke dag gemiddeld 42 vrouwen te maken krijgen met seksueel geweld. Vorig jaar leidde dat in slechts 25% van de gevallen tot strafbare vervolging van de dader. Dat komt neer op twee vrouwen per uur ofwel 24 per dag. In een jaar resulteert dat in bijna 15.000 vrouwelijke slachtoffers in dat land alleen. In Nederland zou het gaan om 24 aangiften van vrouwenverkrachting per week. De schatting is dat 80% van de zaken nooit wordt gemeld. Dit en meer werd in 2018 onderzocht door de Fundamental Rights Agency (een instelling van de EU). Verkrachting overkomt één op de drie vrouwen wereldwijd. Dat brengt de schatting op 1 miljard vrouwelijke slachtoffers van deze vorm van seksueel geweld. Stuitende statistieken!

Als jonge student sloot ik mij in de beginjaren '80 van de vorige eeuw aan bij VTSG, niet te verwarren met GTST... Dat was een acroniem voor ‘Vrouwen Tegen Seksueel Geweld’. Als groep feministen streden we tegen seksueel geweld dat vrouwen overkwam in mijn woonplaats Delft en de rest van het land. Zelf deed ik onder andere mee aan het plakken van pamfletten (destijds als illegaal bestempeld in de lokale politieverordening) rondom tunnels en afgelegen fietspaden waar vrouwen regelmatig werden lastiggevallen. De groep bestaat niet meer.

Het probleem helaas nog wel… Denk maar eens aan vermeende vrouwenmisbruikers Harvey Weinstein en Jeffrey Epstein. Weinstein verschijnt binnenkort voor de Amerikaanse rechter, Epstein ontliep zijn mogelijke straf door zelfmoord in een Amerikaanse cel.

Wie zich niet door mij maar door feiten wil laten overtuigen, raad ik aan de boeken ‘She Said’ van de Amerikaanse journalisten Jodi Kantor en Megan Twohey en ‘Know my Name. A Memoir’ van landgenote Chanel Miller te lezen. Beide boeken verschenen dit jaar.

Kantor en Twohey brachten de verhalen over seksueel misbruik van vrouwen in Hollywood door filmproducent Harvey Weinstein als eersten naar buiten. Miller werd als jonge studente op de campus van Stanford verkracht door Brock Turner die daarvoor slechts zes maanden gevangenisstraf ontving; daarvan zat hij er maar drie uit. In de rechtzaal las ze een brief voor waarin ze de impact van zijn seksueel geweld op haar lichaam en leven uitvoerig beschreef. Die brief leidde tot verandering in de Californische wetgeving, tot het ontslag van de betrokken rechter en tot bovengenoemd boek. De kop van mijn blog siert uit solidariteit met straatkunst uit Santiago de Chile. 

Tot vandaag (9 december) kun je op de Van Dale-site jouw woord van het jaar insturen. Talig mens als ik ben, deed ik daaraan mee. Ik zond het woord ‘extrimitijd’ in. Dat werd in Nederlandse media nul keer gebezigd maar dat maakt mij niets uit. Het past goed bij dit tijdsgewricht. We leven immers in een tijd van extremen… of het nu gaat om politiek, seksueel geweld tegen vrouwen of  klimaat. Vanaf morgen kunnen we Het Woord Van Het Jaar kiezen.