Fopsie!

Mijn grootste hobbies hebben alles te maken met kijken. Lezen, fotograferen, bloggen en reizen... daarvoor heb je goede ogen nodig. Als ik praat of schrijf over mijn motivatie om te reizen, gebruik ik altijd de uitdrukking dat ik iets met eigen ogen wil zien. Je kunt wel geabonneerd zijn op National Geograhic, of YouTube-filmpjes bekijken van prachtige bestemmingen maar er gaat niets boven het zelf ondernemen, zelf ervaren. Mijn grootste angst  als het gaat om ziek of gebrekkig worden, is zicht verliezen en blind worden. 

We gingen enkele weken geleden op weg naar de amandelbloesems in een (voor ons) nieuw gebied in het binnenland van Alicante. We doen dat elk jaar, telkens via een andere route. We wisten deze keer niet zeker of we te vroeg of te laat waren om die kleurenpracht te zien. Het is momenteel nogal verwarrend qua weer: soms te warm voor de tijd van het jaar, dan weer veel te koud.

Ik rijd graag auto en dat deed ik die dag ook. De wegbewijzering was nogal onscherp, leek mij. Eerst legde ik mijn hand over het ene oog en daarna over het andere. Dat was schrikken. Een kant was niet best en dat werd ik mij op dat moment voor het eerst bewust. Nu kan dat gebeuren na een slechte nachtrust maar die ochtend stond ik juist fris en fruitig op. 

Het slechte zicht in een oog hield mij die dag wel bezig. Desalniettemin maakte ik mooie bloesemfoto´s, al zeg ik het zelluf. De volgende morgen maakte ik een online afspraak bij de oogarts in het ziekenhuis. Ik kon pas na enkele weken bij hem terecht, helaas. De meeste Nederlanders en de Spanjaarden in het ziekenfonds zouden hun handen dichtknijpen met die afspraak maar ik ben beter gewend. Vervolgens ging ik op het web lezen over mijn klachten, de bevindingen verontrustten mij. Bij klachten die leken op de mijne las ik dat, als je te laat bent met de diagnose, het kan leiden tot onherstelbare schade in het oog en zelfs tot blindheid.

Nu moest mijn liefje die week naar de traumatoloog in het plaatselijke ziekenhuis. Het goede nieuws is dat ze klaar is met fysiotherapie, de pijn weg is en ze officieel afzwaaide. Het gaat goed met haar en haar pootje. Joehoe! Dagelijks zijn we weer lekker aan de wandel, met telkens een grotere ronde in het vizier. 

Nu we daar toch waren, liep ik even naar de verpleegster van de oogarts om te vragen of ik die dag een consult kon krijgen. Het was erg druk in de wachtruimte. Toen er even geen patiënt binnenzat, klopte ik op de deur en legde de kwestie aan haar voor. Ze zuchtte meermalen diep. Ze zag geen mogelijkheid die dag, er was zó ontzettend veel te doen! Maar ik liet mij niet wegsturen. Ik zei haar dat ik mij zorgen maakte, dat ik niet blind wilde worden. Ze keek mij recht in de ogen (denk ik): “goed dan, maar je moet wel geduld hebben.” Bij de balie freubelde men mij in het patiëntenregister voor de late namiddag. We kochten het laatste broodje in de kantine en gingen zitten. Geduld is een schone zaak en iets waarop een mens kan oefenen. De illustratie hiernaast kwam overigens tot stand na een verzoek aan ChatGPT, het inmiddels veelbesproken AI-programma dat automatisch beelden genereert. Ik vroeg om een oog in de stijl van Dali.  

Na ongeveer anderhalf uur wacht schalde mijn voornaam door de ruimte. Toen ik bij de optometriste binnenstapte, zei ze “Oja.” Inderdaad: daar had je die (il)legale voorkruiper. Met het slechte oog zag ik weinig, met het andere veel. Daarna was het wachten op het consult met de oogarts zelf. Daar werd ik aan diverse onderzoeken en machines onderworpen die ik lijdzaam onderging. Alles voor een tijdige diagnose! 

Het blijkt te gaan om een euvel dat heel poëtisch ‘het maculagat’ wordt genoemd. Niemand weet hoe je eraan komt. Wel is bekend dat het voorkomt bij mensen boven 60 jaar en met name bij vrouwen. De macula (gele vlek in het netvlies) zit in het centrum van het oog en stelt scherp. Door het ontstane gaatje zit er glasvocht, een soort gelei achter de ooglens, op een plek waar het niet hoort. Daardoor zie je wazig. Het haperende zicht legde ik uit aan mijn liefje. Als zij kijkt naar een gemetselde tegelwand, lopen de voegen kaarsrecht. Als ik dat doe, lijkt het alsof ik door water kijk. De voegen dansen in de lengte en de breedte. Een zeer vertekend beeld. (Metamorfopsie is de officiële naam voor deze beeldvertekening.) Kom ik nu in aanmerking voor een hulphond? Zij kan het pesten niet laten.

Dokter Joaquin kon weliswaar niet verklaren hoe je aan zo´n maculagat komt, wel wist hij te vertellen hoe je er vanaf komt. De microchirurgische ingreep heet victrectomie (glasvochtoperatie) en wordt uitgevoerd met een speciale microscoop. Dat gebeurt in het ziekenhuis in Murcia, een expertisecentrum voor ogen. De dag na de diagnose werd ik gebeld door de patiëntenadministratie van dat ziekenhuis. Ook daar onderging ik medische onderzoeken en maakte ik kennis met de chirurg die mij deze week onderhanden gaat nemen. Een leuke vent van een jaar of 40... met bril. Ik moest erom grinniken. 

Vorige week had ik nog een serie pré-operatieve onderzoeken in het eigen ziekenhuis en daarna kwam het groene licht (dat zag ik goed!): fysiek ben ik klaar voor de operatie. Aangezien er hierna vaak staar optreedt in het geopereerde oog, plaatst de chirurg er gelijk een kunstlens in tijdens de operatie. Mijn oog ligt dan toch open. Een prettig idee vind ik dit gerommel in mijn gezicht niet maar er is geen alternatief.   

De eerste drie dagen na de operatie zal ik in de zogenaamde ‘treurstand’ moeten doorbrengen, met het hoofd naar beneden gericht. Die houding is bijna net zo belangrijk als de operatie. Ook 's nachts word ik geacht een specifieke houding aan te nemen, bij voorkeur op de buik. Geen idee hoe ik dat precies moet gaan doen. Er wordt gas in mijn sneue oog gespoten dat ervoor moet zorgen dat het gaatje weer sluit. (Dat gas moet in een specifieke richting worden geduwd vandaar dat voorover hangen.) Het lost op en wordt door het oog zelf vervangen door oogvocht. Vaak zie je na een paar weken weer beter en scherper. Het gaat wel even duren maar blind worden, is in ieder geval afgewend. 

Deze toekomstige pirata (ooglapje) mag voorlopig niet vliegen en diepzeeduiken. Jammer, he?! En jij moet als lezer even geduld hebben voor mijn volgende blog. Houd maar een oogje in het zeil...😉

Aurea aetas

Leopold Maurer

Als er iets is waaraan ik een hekel heb, een grote hekel, dan is het liegen. Je hebt leugentjes om bestwil waar een maker nog mee wegkomt maar het weldoordachte, doortrapte liegen vind ik verfoeilijk. En die Poetin kan er wat van! 

De speciale militaire operatie van de Russen die precies een jaar geleden begon op Oekraïens grondgebied, is de schuld van het Westen. Het Westen maakte Oekraïne al jaren geleden anti-Russisch, het Westen wil onbeperkte macht, het Westen probeert de Russische samenleving te verdelen, het Westen zit achter de Oekraïense pogingen om de Russische militaire bases te treffen, het Westen heeft de prijsstijgingen en het banenverlies in Rusland veroorzaakt, het Westen wil dat alle Russen lijden. Het was het Westen dat van een lokaal conflict een wereldkwestie maakte. Het Westen dit, het Westen... Blablabla. Dat is een kleine greep uit de leugenachtige ‘troonrede’ van de bloeddorstige en machtsbeluste tsaar Vlad. 

Mijn moeder zei in dergelijke situaties: als je met één vinger naar een ander wijst, wijzen er vier naar juzelluf. Daar werd ik niet altijd blij van en het was ook lang niet altijd terecht maar er zit veel waarheid in.

Rusland dat met deze oorlog de eigen souvereiniteit verdedigt? Laamunielache! Rusland is een land met een autocratische leider, een sterke staat, een sterk repressie-apparaat en een zwakke burgermaatschappij. Oekraïne is als fragiele staat met een krachtige bevolking en een moedige, democratisch gekozen president het tegenovergestelde. Als Westerlinge weet ik maar al te goed waar mijn solidariteit ligt. 

Tja, het decadente en moreel verwerpelijke Westen. Wij, Westerlingen, zijn in ieder geval vrij om zelf onze gedachten en meningen op te maken, vrij om anders te denken en anders te zijn. Afgelopen week kwam de Washington Post met een artikel over het aantal uit Rusland gevluchte Russen sinds het begin van deze oorlog. Het zouden er meer dan 500.000 zijn, misschien zelfs 1 miljoen inwoners. Dat deden ze niet uit angst voor raket- of drone-aanvallen. (Die hoeven ze niet te vrezen, van welke kant dan ook.) Het gaat om mensen die vertrekken vanwege de mobilisaties, de economische situatie of omdat ze tegen de oorlog zijn en bang zijn voor vergelding voor hun opvattingen. Over vergelding gesproken, 20.000 Russen zouden naar schatting zijn gearresteerd wegens hun protesten tegen deze oorlog hoewel het aantal is afgenomen in de loop van het afgelopen jaar. De krant vergeleek deze exodus met die van 1917 (ten tijde van de Bolsjewitische Revolutie) en die van 1991, na de ineenstorting van de Sovjetunie. Deze aantallen verbleken echter bij de 8 miljoen vluchtelingen uit geteisterd Oekraïne. 

Vandaag houdt ook president Xi Jinping zijn ‘peace speech’. Waarom die toespraak zo wordt genoemd, is mij een raadsel. Het zou namelijk kunnen dat hij zich gaat uitspreken vóór wapensteun aan oorlogszuchtige dader Rusland. (Systematisch liegen en annexeren is beide leiders niet vreemd.) Dan zijn de rapen gaar en komt de oorlog in Oekraïne in een nieuwe fase terecht. Misschien staan we wel aan de vooravond van een nóg grotere oorlog... Als dat wordt bewaarheid, valt er vandaag en de komende tijd helemaal niets te vieren.

Vandaag is het ook de dag dat mijn liefje en ik elkaar alweer 34 jaar geleden ontmoetten. Dat is wel een kleine vreugdedans waard maar dat doen we in bescheidenheid, gezien de omstandigheden.  

We gaan samen lunchen in een lokaal Spaans restaurant. Daar waren we precies een jaar geleden ook. Deze oorlog en de duizenden onschuldige slachtoffers onder het broedervolk mag de met Poetin meeheulende Russen dan koud laten, ons niet. 

Morgenavond komen Roland en Frans bij ons eten. We gaan traditionele rendang (een Oosters draadjesvleesgerecht) voor hen bereiden. De kleine Indonesische rijsttafel wordt geserveerd aan onze nieuwe eethoek; die deden we onszelf kado. Onze vrienden zitten sinds kort in een nieuwe fase van hun leven. Niet alleen werd Roland 60 jaar, daarmee de middelbare leeftijdsgrens passerend, ook verkocht hij zijn kapsalon aan een nieuwe eigenaar. Hij hing zijn schaar aan de wilgen. Ze kwamen met hun nieuwe Nederlandse auto bij ons voorrijden met beiden een knaloranje t-shirt aan en een tekst die op dit heugelijke feit duidde. Ze hebben er zin an!

Frans is al langer ‘jubilado’ en is blij dat zijn man zich nu permanent bij hem voegt. Maar 24/7 samen, dat moet je leren. Voor Rolands verjaardag kochten we een plant-annex-struik (later boom) die ‘stoute jongens’ wordt genoemd. Stoute jongens passen goed in hun tuin! Je hebt mensen die een beetje stout zijn en compleet foute types. Wij kennen het onderscheid. Zo´n duranta erecta staat al jaren in onze tuin en oogst lof van alle bezoekers. Eindelijk vonden we er een voor hen.

We wensen hen, onszelf en Oekraïne een tijd van harmonie toe, zonder oorlog en andere ellende.

Gezicht op Delft, Vermeer in beeld

Als ik in Nederland zou wonen, zou ik de wekker hebben gezet om kaartjes in de voorverkoop te kopen voor de overzichtstentoonstelling van meesterschilder Johannes Vermeer (1743-1675). Die vlogen als warme broodjes over de toonbank; na vier dagen waren ze uitverkocht. Nu ben ik geen groot fan van interieurcomposities in die typische barokke stijl maar het feit dat hij zoveel vrouwen schilderde (wel gemiddeld viermaal meer dan Europese schilders van zijn tijd) vind ik interessant. Zijn gebruik van die speciale kleur blauw vind ik fantastisch. Dit ultramarijn, een fijn poeder gemaakt van de edelsteen lapis lazuli, was de duurste kleurstof ter wereld (gedolven in Afghanistan); vele malen duurder dan goud. Het feit dat hij een camera obscura gebruikte, de voorloper van de camera, vind ik eveneens fascinerend. 

2023 is weliswaar geen Vermeer-jubileumjaar maar er wordt flink gefeest. Er ligt iets veel praktischer aan deze bijzondere tentoonstelling ten grondslag. Metropolitan Museum of Art in New York, waar een aanzienlijk aantal beroemde Vermeer-schilderijen hangen, sloot tijdelijk de deuren vanwege een grote renovatie. Het Amerikaanse publiek zou de werken een tijdje niet kunnen zien en dus ook niet missen. Zo zag de conservator van het Rijks zijn grote droom dichterbij komen. Toen er ook nog een zeer genereuse Amerikaanse privé-kunstverzamelaar wilde meewerken aan een overzichtstentoonstelling, werd het ijzer gesmeden terwijl het heet was. Zo kunnen nu 28 van Vermeers 37 schilderijen onder één dak worden bekeken; de expo duurt tot 4 juni. 

Sigmund

De kunstenaar overleed jong en liet niet veel werk na. Dat maakt deze tentoonstelling ook bijzonder. Het Rijksmuseum zelf bezit slechts vier schilderijen van Vermeer, het Mauritshuis in Den Haag bezit er drie, waaronder het beroemde ‘Meisje met de parel’, ook wel de Mona Lisa van het Noorden genoemd. De meeste Vermeers bevinden zich op Amerikaans grondgebied, 13 daarvan in openbare musea.

Vermeer wordt wel ‘de Sfinx van Delft’ genoemd omdat er zo weinig over hem bekend was en is. Tot aan de 19de eeuw bleef hij onbekend. De weinige werken voegen ook iets toe aan dat mysteriegehalte. (Vgl. Rembrandt liet 300 werken na.) Ik heb weleens horen beweren dat werk van Johannes Vermeer meer voor de fijnproever is dan van tijdgenoot Rembrandt. Het zijn werken van klein formaat. Qua afmeting passen ze met elkaar ongeveer in de Nachtwacht van Rembrandt.

Johannes Vermeer werd in Delft geboren, de stad waar ik ook een aantal jaren woonde. In die tijd was daar nog geen Vermeer-centrum of -museum. Wel stond zijn geboortehuis in de belangstelling (Voldersgracht 25). Daarin bevindt zich nu herberg De Vliegende Vos. Ik dronk er weleens een kopje thee in de middag. Vermeers vader beheerde een herberg met diezelfde naam, die vol hing met schilderijen. Daaruit putte de zoon ongetwijfeld inspiratie. Sinds 2007 bestaat er wel een Vermeer-centrum, verderop aan de Voldersgracht, in een voormalig Gildehuis. Het mag zichzelf geen museum noemen omdat er geen schilderijen van de kunstenaar hangen. Wel is het de enige plek ter wereld waar je reproducties vindt van alle 37 schilderijen die aan Vermeer worden toegeschreven. Hij schilderde er tenminste zes meer maar daarvan is bekend dat ze verloren gingen. 

Sinds zijn herontdekking werden er over de hele wereld meer dan 250 speciale tentoonstellingen gewijd aan zijn schilderijen. Zijn foto's (van de camera obscura) hebben meer dan 1 miljoen kilometers afgelegd, het schilderij ‘A Lady Writing a Letter’ alleen al 250.000km, ongeveer vijf keer de omtrek van de aarde of de helft van de afstand tot de maan. Vermeer zelf was bepaald geen globetrotter. Voor zover bekend maakte hij slechts één keer een ritje naar Amsterdam. 

Onlangs las ik een interessant boek, getiteld ‘The Woman Who Stole Vermeer’ van Anthony M. Amore. De schrijver is een Amerikaanse bestseller-auteur en expert op het gebied van kunstroof en beveiliging van waardevolle kunstwerken. Dit boek kwam in 2020 uit en draait om de Engelse Bridget Rose Dugdale. Zij ontvreemdde tweemaal een Vermeer-schilderij in de jaren '70 van de vorige eeuw.

Dugdale (1941) was enig kind. Haar vader was voormalig kolonel in het Britse leger, haar moeder Caroline stamde uit een aristocratische familie en was de bemiddelde van het gezin. Rose werd opgeleid aan de legendarische meisjesschool van Miss Ironside in South Kensington (waar Jane Birkin de beroemdste alumna zou worden). Iedereen was er dol op deze genereuze, slimme en onstuimige miljonairsdochter.

Haar jeugd bracht ze door in Oost-Devon in een soort Downtown Abbey-sfeer waar ze leerde jagen van haar vader en zijn legervrienden. Zij behoorde in 1958 tot de laatste lichting meisjes van goeden huize die als debutantes werden voorgesteld aan koningin Elizabeth. Haar moeder dacht dat ze daarmee een goede partij zou zijn voor een jongeman uit eigen kring, dat ze zou trouwen, kinderen krijgen en een toegewijde vrouwe des huizes worden. Rose had andere plannen. Zij wilde onder één voorwaarde meedoen aan dat debutantencircus: dat ze naar de Oxford-universiteit mocht om er te gaan studeren. Ze kreeg haar zin. 

Ze ging politicologie, filosofie en economie studeren aan St. Anne´s College. Ze behaalde haar doctoraaldiploma in filosofie aan het Mount Holyoke College in Massachusetts. De aanbevelingsbrief van schrijfster Iris Murdoch -die daar doceerde- noemde haar een ‘intelligente allrounder’, die op een dag ‘een bekwame administrateur of een goede universitaire lerares’ zou kunnen zijn. Daarna promoveerde Dugdale aan de London School of Economics. Haar proefschrift ging over Ludwig Wittgenstein,

Tijdens haar studententijd radicaliseerde ze. Eind jaren '60 brachten haar overtuigingen haar naar Cuba, waar ze op het veld werkte, lezingen bijwoonde en genoot van het zien van ‘een revolutie in wording’. Eenmaal terug in Engeland doceerde ze economie (en marxisme) terwijl ze promoveerde. Ze werd verder aangespoord door de anti-oorlogsbeweging (Vietnam), de Black Panther-beweging in de Verenigde Staten en door de ontmoeting met de Engelse zelfbenoemde revolutionaire socialist en partner-to-be Walter Heaton. (Heaton was getrouwd.) 

Als Engelse werd ze gegrepen door de Republikeinse strijd in Noord-Ierland. De Republikeinen (een katholieke meerderheid) voelden zich eerder Iers dan Brits en verzetten zich tegen de Britten en Unionisten (protestants en Brits-georiënteerd) in hun land. Dat leidde tot een soort burgeroorlog die regelmatig bloedig was. Ook deze tijd van ‘The Troubles’ staat tegenwoordig weer in de belangstelling vanwege Brexit-grensperikelen. Rose werd een aan de IRA-gelieeerd (P-IRA) lid, een op zichzelf opererende politieke activiste en terroriste en het meesterbrein achter twee kunstroven.  

In juni 1973 roofde Dugdale met Heaton en andere handlangers kunst en zilver uit de voorouderlijke pastorie van haar jeugd in Oost-Devon. De daders werden opgepakt en stonden terecht. De media, haar ouders en de rechterlijke macht gingen ervan uit dat ze een fase doormaakte. Ze kwam er met een voorwaardelijke straf vanaf. Men achtte de kans op recidive klein. Tja. Daarna verhuisde ze naar Ierland. Daar ontmoette ze de Iers-Republikeinse revolutionair en toekomstig echtgenoot Eddie Gallagher. 

Begin 1974 werd een schilderij van Vermeer gestolen uit Kenwood House, een museum in Hampstead Heath (Engeland), getiteld ‘The Guitar Player’ (De gitaarspeelster, een laat werk). In een losgeldbrief eiste men de overplaatsing van de Ierse zussen Dolours en Marian Price uit een Engelse gevangenis naar een Ierse. Zij zaten levenslange gevangenisstraffen uit voor hun rol in bomaanslagen in Londen en gingen eerder dat jaar in hongerstaking. De IRA zat ermee in zijn maag en de vrouwen zelf negeerden de actie. Het had alle schijn van een daad van Dugdale en als Engelse artistocrate was zij geen van hen... Niemand werd ooit voor dat vergrijp veroordeeld. Auteur Amore vroeg tijdens het schrijven van zijn boek een interview aan met Dugdale maar de nu 82-jarige weigerde elke samenwerking. (Het gestolen doek werd later teruggevonden op een Iers kerkhof, na een tip van een helderziende vrouw.) 

In 1974 ging ze er met medestrijders vandoor met het schilderij ‘Lady Writing a Letter With Her Maid’ (Schrijvende vrouw met dienstbode) van Vermeer. Dat roofden ze uit Russborough House, een historisch landgoed ten zuiden van Dublin, van Sir Alfred en Lady Clementine Beit. In tien minuten tijd namen ze 19 schilderijen mee, met een totale waarde van 10 miljoen Ierse ponden. Dugdale had een scherp oog voor kunst en kende haar klassiekers. In een losgeldbrief eisten ze, in ruil voor het Vermeer-schilderij, een half miljoen Ierse ponden en -wederom- de overbrenging van de Ierse zussen naar een Noord-Ierse gevangenis. (De zussen werden inderdaad overgeplaatst.) 

De dieven werden deze keer opgepakt en veroordeeld. In de rechtzaal verklaarde Dugdale zichzelf “proudly and incorruptably quilty”. Ze kreeg negen jaar cel. In de gevangenis van Limerick beviel ze van zoon Rory (kind van Gallagher). Gallagher zat een lange celstraf uit voor het ontvoeren van de Nederlandse zakenman Tiede Herrema. Dugdale en hij trouwden achter tralies. 

Het maakte haar tot de beruchtste vrouwelijke kunstdief in de geschiedenis. Ze werd in 1980 vrijgelaten en woont nog steeds in Ierland. Ze hervatte haar revolutionaire leven maar nu binnen de grenzen van de wet. Tegenwoordig is ze een onberouwvolle wijze ouderling van de Ierse politieke partij Sinn Féin. 

Haar sociale media profiel was aanvankelijk voorzien van een foto van dat geroofde Vermeer-schilderij. Zelfs op hoge leeftijd blijft ze provoceren. De beide Vermeer-schilderijen waarover het in deze blog gaat, onbreken overigens in het Rijksmuseum. Op de website van Essential Vermeer van de Amerikaan Jonathan Janson vind je veel lezenswaardige info over Vermeer en zijn kunst. Daar las ik over de documentaire ‘Dicht bij Vermeer’ die op 9 maart in de Nederlandse bioscopen in première gaat. Ook interessant.

Biggetje B. zeilt mee

De zeilboten die meedoen aan The Ocean Race deden er een paar dagen langer over dan gepland om in de haven van Kaapstad aan te komen. Bovendien was het een enorm spannende finish. Onderweg maakten ze van alles mee: van windloze trajecten in de doldrums tot onstuimige wateren rondom de ijsgrens, ver bezuiden Kaapstad. Alles doen voor wind, dat is het motto van deze hele zeilrace om de wereld maar zeker op het traject van Kaapverdië naar de zuidpunt van het Afrikaanse continent dat berucht is om zijn windstilte èn plotselinge stormen.

De zeilers passeerden de evenaar en iedereen aan boord die die lijn niet eerder overstak, onderging een traditionele doop. Haren afscheren (bij mannen), gezichten verfen, verkleedpartijen; er kwam van alles voorbij in foto´s en filmpjes van On Board Reporters (OBR). Bij die gelegenheid werd Poseidon, god van de zee, getracteerd op een stevige neut. Soms hield de gever een slokje voor zichzelf. Voor de Nederlandse Rosalin Kuiper, bemanningslid aan boord van team Malizia, was het eveneens de eerste keer. Ze werd ontgroend, met vet en etensresten ingesmeerd en moest een slok rum uit een stinkende Crocs nemen. Hiermee werd ze ‘one of the guys’. (Het kan altijd erger het had ook een Big Red Boot kunnen zijn...) 

Haar team lag na 600 nautische mijlen varen 200 mijl achter op de rest. Voor vertrek moet worden gekozen welk type zeilen wordt meegenomen. Zij hadden op iets meer wind gerekend en brachten dus geen spinaker aan boord. Over de hele race mogen ze maar van elf zeilen gebruikmaken dus er moet worden gekozen. Maar wie niet waagt, die niet wint. Bij aantrekkende wind pakte de keuze voor een alternatieve route -dichter langs de Braziliaanse kust- echter goed uit. Daarna zeilden ze lang aan kop, de Tafelberg lonkte in de verte.

Ongeveer twee uur voor de finish lagen ze nog op kop. Het team maakte echter een cruciale fout. De koers zou hen, gezien wind en stroming, te zuidelijk van de havenstad doen uitkomen. Daarom moest men een aantal keren extra overstag gaan om op de goede lijn te komen. Dat kostte sowieso veel tijd. Toen ze tot overmaat ook nog in een windloze baai terechtkwamen, verloren zij alle snelheid en hun koppositie. Ruim twee uur later zeilden ze als vierde over de finish. Daarmee ontvingen ze 2 punten voor het klassement. Ze staan nu met 5 punten op de vierde plek. Holcim PRB, het Zwitserse team, won wederom. Zij staan met de maximaal behaalde 10 punten fier bovenaan. 

Wat zullen ze hebben gebaald, de fanatieke Rosalin voorop! In Kaapstad stapt de oorspronkelijke schipper van team Malizia weer aan boord voor het vervolg van de race. Boris Herrmann is genezen van de brandwond op zijn voet. Kuiper zelf stapte na bijna 18 dagen zeilen aan wal met een hoge piep in haar oor. Daar  had ze een afspraak met een medisch gehoorspecialist. Ze probeerde allerlei nieuwe oordoppen en koptelefoons uit tegen de aanhoudende herrie. Ze kreeg zelfs een professionele set oorbeschermers aangemeten die ook bouwvakkers gebruiken. Veel decibellen, heel hoog van toon, door de vorm en onderdelen van hun IMOCA. Van slapen kwam deze reis bijna niets.  Nog nooit was ze zó moe. 

Voor aanvang van de Ocean Race gaf Kuiper een interview met een journalist van NRC. Ze praatten onder andere over mentale voorbereiding. Zij sprak met zichzelf af dat ze elke dag een half uur buiten op het dek zou gaan zitten. “Ik heb dat nodig, ik ben echt een buitenmens.” Daarnaast stelde ze met haar mental coach drie doelen op die ze tijdens deze race wilde verwezenlijken: elke dag plezier hebben, elke etappe van de race uitvaren en elke dag iets toevoegen aan de sfeer aan boord. “Ik ga proberen iedereen elke dag een beetje liefde te geven, door grapjes te maken, koffie te zetten of gewoon te vragen hoe het met ze gaat. Het kan ook zoiets simpels zijn als een saucisson -een Frans worstje- meenemen en aansnijden. Gewoon echt lekker vet, daar wordt iedereen blij van. Ik vind het heel belangrijk dat het goed gaat met de anderen.” 

Aan boord van het zeiljacht van team Biotherm, een volledig Frans gezelschap, trof ik een bijzondere verstekeling aan: Knorretje, het roze vriendje van Winnie de Poeh. Ik zag hem op een van de vele foto´s vastgesjord in de kajuit hangen. (Terwijl hij helemaal niet van bondage houdt.) Kasian. Bij Team Barefoot is dit roze monstertje ook vaste reisgenoot. Wij noemen hem Biggetje B. Bij ons zit dit kleine, verlegen, vaak bange vriendje veilig ingesnoerd in de riem op de achterbank van de auto. In goed gezelschap, dat ook. De hele Poeh-familie in pluche won ik op verschillende kermissen in binnen- en buitenland.

Tijdens een gesprek aan boord van het winnende team werd voor de finish gevraagd waar de crew het meest naar uitkeek in Kaapstad. De Duitse Susann Beucke vertelde dat haar moeder en haar zus haar staan op te wachten aan de kade en dat ze niet kon wachten hen weer te zien. De schipper van het team, Fransman Kevin Escoffier antwoordde “hier winnen”. Tja. 

Over deze Escoffier (1980) valt meer interessants te vertellen. Hij is zoon van een wereldzeiler. Hij deed tweemee mee aan de Volvo Ocean Race en won die van 2018 als bemanningslid van het Dongfeng Race Team. Destijds waren wij ook bij de start in Alicante. In 2021 deed Escoffier mee aan de Vendée Globe (voor de meeste Fransen dé grootste zeilrace ter wereld) met een eenmans IMOCA 60-jacht van sponsor PRB. In de zuidelijke oceaan ging het heel hard, deed de boot een nosedive (boeg diep in een grote golf), vouwde in tweeën en zonk in luttele minuten. Escoffier had nog net tijd om een Mayday-bericht uit te sturen en sprong overboord in een reddingsboot, met een speciaal reddingspak en detectiemateriaal op het lichaam, in golven van vijf meter hoog. Vijf uur later werd hij voor het eerst dobberend opgemerkt door een Franse collega-zeiler. Diens zeilen moesten worden gereven voor de reddingsactie en toen hij terugkeerde naar de plek was het nacht en was Escoffier nergens te vinden. Een IMOCA 60 kan namelijk niet stoppen en een redding is heel lastig vanwege de foils. Het duurde nog twaalf uur voordat hij werd opgevist via een lijn van boot  YES, WE CAM. Goed gekozen naam. De zeiler is vast van plan weer in zijn eentje mee te doen aan de Vendée Globe in 2024. Escoffier is het toppunt van positivisme. 

Coen, de vriend van Rosalin Kuiper, vloog naar Kaapstad. Ze gingen samen een paar dagen op safari. Op 20 februari keert zij terug aan boord. Waarschijnlijk nog steeds met tinnitus. “Voedsel inpakken, naar de kapper, nagels knippen, financiën regelen”. Dat las ik in een recent verslag van een telefonisch interview met haar en een AD-journalist. Ze krijgt inmiddels veel aandacht van de Nederlandse pers. 

De teams hebben nog ongeveer een week de tijd om hun boot weer in perfecte staat te brengen voor het volgende traject om de wereld. Bij Team Malizia zoekt een technisch team ook naarstig naar de oorzaak van de herrie en of die kan worden verminderd. Menig IMOCA-zeiler accepteert oorsuizen maar de 27-jarige Kuiper niet per se... Alle teams waren in staat tot het doen van wetenschappelijk onderzoek op dit traject. Crews zagen al albatrossen over de golven scheren. Dat zullen niet de laatsten zijn. Niets zo prachtig als deze majestueuze zeevogel! De grote albatros heerst over de wateren van het zuidelijkste deel van de Southern Ocean. 

Volgende week vrijdag zal de binnenhavenrace in de Tafelbaai plaatsvinden. Op 26 februari verruilen alle teams die plek voor open water. Dat begint het langste en uitdagendste traject van deze race. In (ruim) een maand tijd gaan ze de zuidelijke oceaan over, op weg naar Itajaí. Zelf zou ik de korte route nemen... Zij varen oostwaarts, via de zuidpunt van Chili (Kaap Hoorn) en de zuidpunt van Australië (Kaap Leeuwin) naar Brazilië. Er zijn dubbele punten te winnen voor het scorebord. Op dit traject zullen ze geen evenaar passeren maar wel Point Nemo, officieel het verst van land verwijderde punt op aarde.

Team Malizia heeft iets goed te maken.

Knopen tellen

Jorn, een van de initiatiefnemers van de knopenactie

Laatst trok een actie in Nederland mijn aandacht. Leerlingen van een middelbare school startten een actie om knopen te verzamelen. Elk knoopje staat voor één kind dat tijdens de Holocaust in Europa door de nazi's werd vermoord. Dat waren er anderhalf miljoen. Met al die knopen wordt een monument ter nagedachtenis aan hen gevormd. Deze school is niet de eerste die dit project opzet. Een middelbare school met joodse leerlingen in Melbourne (Australië) ging hen voor; dat staat bekend als het Bialik Button Project. Zij kregen het idee op hun beurt van het Paper Clip Project in Tennessee (Verenigde Staten). 

Acteur en kunstenaar Jeroen Krabbé (1944), zelf zoon van een joodse moeder, gaat van die 1.500.000 knopen een monument maken in herinneringscentrum Kamp Westerbork. Dat functioneerde ten tijde van de Tweede Wereldoorlog als doorgangskamp voor vervolgde joden in Nederland naar de vernietigingskampen in Oost-Europa. Meer dan 80 familieleden aan zijn moeders kant, onder wie haar vader en zusje, werden door de nazi´s vermoord. 

Leerlingen van De Nieuwe Veste in Hardenberg (Overijssel) gaan elk jaar met hun geschiedenislerares naar het voormalige kamp Westenbork. Zo ontstond het knopenproject. Zij verzamelen en tellen de knopen. Op het moment dat ik erover hoorde, hadden zij de eerste 320.000 knopen binnen. In mei van dit jaar willen ze er anderhalf miljoen hebben en daar was hulp van het publiek voor nodig. Zo kwam de oproep mij ter ore.

Dus ik dook in mijn garendoos. Die verhuis ik al 45 jaar met mij mee van hot naar her. Mijn moeder, professioneel coupeuse en hoofd van een naaiatelier in textielstreek Twente voordat ze mijn moeder werd, gaf mij die mee als deel van ‘mijn uitzet’, toen ik het ouderlijk huis verliet. Als moeder naaide ze jarenlang kleding voor haar dochters. Zij was er goed in, ik niet. Die gen erfde ik niet. Ze hielp mij bij al het handwerkhuiswerk dat ik op de lagere school kreeg. Zonder haar hulp had ik een onvoldoende voor dit vak op mijn rapport (de enige). Ik had een ver-schrik-ke-lij-ke pin als handwerkjuf. Haar naam ligt op het puntje van mijn tong maar wil niet komen. Zo diep zit het, kennelijk. Een onvriendelijke, oudere vrouw met hoog haar en een bril aan een ketting om haar hals. Zij verplichtte mij, linkshandige, om alle handelingen met rechts uit te voeren. Daar gebruikte ze allerlei methoden voor. Ik verdomde dat te enen male, met medeweten en steun van mijn beide ouders. Die vonden de dwang niet meer van die tijd. Mijn iets oudere liefje overkwam iets dergelijks. Ook zij moest handwerken tot ze erbij neerviel maar weigerde. Ze had een bloedhekel aan haar juf en negeerde haar. Daardoor werd ze menigmaal uit de klas gestuurd. Ook bij haar kwam de enige onvoldoende op het rapport jarenlang van dat vermaledijde handwerken. 

De inhoud van de garendoos groeide in de loop van de jaren met klosjes, naalden, veiligheidspelden, lapjes en knopen. Al werd ik nooit zo kundig als mijn moeder, een freubelaar was en bleef ik. Ik zet nog steeds knopen aan, repareer gaatjes in kleding en ander materiaal. Mijn moeder zou trots op mij zijn geweest (niet per se op het afgeleverde werk...). Tot mijn verrassing zaten er aardig wat knopen in voor het goede doel. Verschillend van grootte, kleur en vorm. Enkele heel mooie, van parelmoer (echte schelp) gemaakt. 

De reden dat Krabbé dit zo´n krachtig symbool vindt, is dat elke knoop uniek is. Anderhalf miljoen is een abstract begrip maar het wordt aansprekend als je weet dat elke knoop een joods kind vertegenwoordigt. Bovendien is het toepasselijke symboliek: er werkten veel joodse mensen in de Nederlandse textielindustrie. 

Deze zomer komt er eerst een expositie rond het knopenproject, daarna komt er een permanent monument. Krabbé zal in eerste instantie als gastconservator van herinneringscentrum Kamp Westerbork filmfragmenten en objecten uit de privécollectie van zijn familie tentoonspreiden. Dat is onderdeel van de tentoonstelling en het themajaar ‘De Herinnering aan kamp Westerbork’. Daarna gaat hij dus een monument vervaardigen met alle knopen. Het moet iets zijn waar we niet omheen kunnen, vindt hij. Een muur is dan een sprekende vorm. Het geeft een goed gevoel dat mijn zending straks deel gaat uitmaken van dat Knopenmonument. 

Dat zo´n monument nog steeds hard nodig is, bewees een actie van antisemieten vorige week in Amsterdam. Foute types projecteerden met een laser een tekst op de gevel van het Anne Frank Huis: ‘Anne Frank uitvinder van de balpen’. Dat verwijst naar een complottheorie waarin wordt gesteld dat Anne Frank haar dagboek niet zelf heeft geschreven. Er werd ooit een inlegvel met balpentekst in het dagboek van Anne aangetroffen. De ballpoint is een uitvinding van na de Tweede Wereldoorlog. Waarschijnlijk liet een tekstonderzoeker het papiertje met aantekeningen per abuis in het document achter. Recht-extremistische Holocaustontkenners grepen dat aan om te stellen dat het dagboek nep is maar dat werd volledig weerlegd. Anne Frank schreef met kroontjespen en potlood. 

De daders van die gluiperige actie liggen op het kerkhof en dat is precies waar ze  thuishoren, wat mij betreft. Gespuis is het. Ik sluit mij aan bij de opvatting van columnist Youp van t Hek: LASER OP! De Anne Frank Stichting deed aangifte bij politie en Openbaar Ministerie.

Haar naam was Irmak

Je hebt van die foto´s die je aanschouwt waarvan het beeld jou nooit meer verlaat. Zo herinner ik mij de zwart-wit foto van het huilende, blote Vietnamese meisje na een napalmbom. Het jonge Afghaanse meisje met de uitzonderlijk groene ogen die vluchtelinge werd nadat de Taliban in haar land aan de macht kwam. Het aangespoelde dode jongetje uit Syrië in de branding van eiland Kos. Het angstige Joodse jongetje dat zich -met de handen in de lucht- overgeeft aan de nazi´s in het ghetto van Warschau; ook in zwart-wit. Zelf ben ik sowieso meer van de foto’s dan van filmpjes. Het is de onbewegelijkheid van fotografie die mij vooral boeit. Het leven gaat al zo snel, de tijd schrijdt, dingen veranderen, mensen gaan dood. Maar met een foto pin je iets vast voor de eeuwigheid. 

En nu dus deze. Er zijn er inmiddels een aantal in omloop. Van heel dichterbij tot volledig uitgezoomd. Een kleurenstip in een grijze massa... 

Een Turkse vader houdt de hand vast van zijn overleden dochter onder het puin. Overvallen door het natuurgeweld terwijl ze in bed lag. De foto vat de pijn samen van al die duizenden aardbevingslachtoffers. We zijn nog lang niet uitgeteld. Als God, Allah of Jahweh bestaat, waarom gebeurt dit dan? En waarom juist daar, in een gebied waar mensen al zo weinig hebben? Tja. 

De foto werd gemaakt door de Turkse fotograaf Adem Altan. Hij fotografeert al 40 jaar, waarvan 15 jaar voor AFP Ankara. Een dag na de beving ging hij aan het werk in de stad Kahramanmaras, het epicentrum van de aardbeving. Er waren nog geen reddingswerkers aanwezig. Daar kreeg hij de man in zijn feloranje jas op zijn netvlies. De vader, Mesut Hancer, vroeg hem foto´s van zijn dochter Irmak te maken, opdat zij niet zou worden vergeten. Het zijn de verstrengelde handen in die troosteloosheid die het verhaal vertellen. De foto raakte ook de maker diep. En Frank Boeijen schreef er een gedicht over.

Stil

Ik hoor een stem

Stil

Heel zacht

Heel zwak

Wie weet

Of het leeft

Wie weet

Het is al zo lang

Zo koud

Zo diep

Een kleine kans

Stil

Ik hoor een stem

Stil

Zo zacht

Zo zwak

Ik houd haar hand vast…

Volgende week gaan Nederlandse omroepen (radio en tv) een gezamenlijke geldinzamelingsactie houden. Wij gaan doneren voor de slachtoffers in het Syrische getroffen gebied. Er gaat al veel hulp naar het Turkse rampgebied maar het lastiger bereikbare buurland mag niet worden vergeten. Daar werden miljoenen mensen in een klap dakloos. 

Het is net als aan alle talkshowtafels in Nederland afgelopen week. Eerst is er aandacht voor de ontsteltenis in Turkije en Syrië en daarna moet er worden overgegaan naar een volgend onderwerp. Maar hoe doe je dat? En hoe doe je dat respectvol? Dat lukte lang niet overal even goed. 

Wij keken de afgelopen maand naar een tv-documentaire van de Nederlandse onderzoeksjournalist en programmamaker Sinan Can (1977). Ik vind hem een van de beste van zijn beroepsgroep. Bovendien is hij een van de innemendste mannen op tv, wat mij betreft. Hij deed en doet regelmatig verslag vanuit Turkije en Syrië, en is bekend met het rampgebied. Can leende zijn stem aan de oproep voor Giro555 van de samenwerkende hulporganisaties en vertrok gisteren als een van de weinige journalisten met een Nederalndse vlucht naar het rampgebied. 

Zijn recentste serie heet ‘Sinan op zoek naar het paradijs’. Can maakt een reis van duizenden kilometers langs rivier de Eufraat. Zijn reis begint op de berg Ararat in Oost-Turkije, voert dwars door Syrië en eindigt, via de mythische plaats Babylon (ooit de grootste stad ter wereld) in Irak waar de rivier uitmondt, op een plek waar de boom van Adam & Eva zou hebben gestaan. Het Hof van Eden. 

In slechts vier afleveringen vertelt hij prachtige verhalen. Over de Turkse eilandman, een 83-jarige weduwe die 4.500 bomen plantte voor zijn veel te vroeg overleden vrouw. Het was haar droom om 5.000 bomen te planten als nalatenschap voor volgende generaties. Over het geboortedorp van zijn ouders -waar nog veel van zijn familieleden wonen- en het ongelooflijke verhaal van hun ontmoeting. Beide woonden aan weerszijde van de rivier. Zijn vader Turks, zijn moeder Koerdische. (Ze mochten niet met elkaar verkeren, laat staan trouwen.) Ze onmoeten elkaar jaren later weer in... Deventer! Daar trouwen ze wel; de rest is geschiedenis. Can voelt zich hierdoor kind van deze rivier. 

Over de stokoude vrouw die het oerrecept van Asuresoep heeft en dit voor het team kookt. Over de laatste dorpeling van het Turkse plaatsje Savasan dat onder water dreigt te lopen. Over een visser in Raqqa (Syrië) die reizigers over de Eufraat pendelt. Over grote groepen vluchtelingen die daar langs de spoorlijn wonen, wachtend om teug te keren naar huis. 

Over een moeder die moest vluchten uit Turkije en haar zoontje achterliet in een klooster, een veilige plek. Hij wordt er tuinman en wacht 75 jaar op de terugkeer van haar, zonder ooit een stap buiten de kloostermuren te hebben gezet. Te bang om haar terugkeer te missen. Over een Irakese oud-generaal die op een idyllische plek aan de oever van de Tigris woont (de twee rivieren komen daar samen). Over moerasarabieren. Over hoe Syriërs de kracht vinden om het leven te vieren in hun, door een jarenlange burgeroorlog verscheurd land. Over vergeten archeologische schatten en een archeologe die graag dé ontdekking van haar leven wil doen. Voor zichzelf en de wereld. 

Over de dochter van een bekende Iraakse biochemicus. Hij weigerde bommen te maken in opdracht van Sadam Hoessein. Als straf werd de dochter opgepakt, gevangen gezet en gemarteld. Ze kwam vrij maar haar vader was dood. Daarna werd ze uitgehuwelijkt, moest ze verplicht gesluierd door het leven en kreeg ze ook nog kanker. Can ontmoet haar bij toeval in een café in Bagdad. Daar hoor ik haar zeggen: “ Ik heb alles al overwonnen, dus wat kan mij nog breken? Het enige dat ik kan doen, is positief in het leven staan en ervan genieten.” Over sterke vrouwen gesproken.

Er is er een jarig

Eentje in Bali. Joehoe! Vandaag is het de beurt aan Damai, nummer 2 van het gezin dat wij al 15 jaar kennen en ondersteunen. Hij bereikte de noemenswaardige leeftijd van 12 jaar. Moge hij land en voorspoedig leven. President Jokowi heeft grootse plannen. Hij wil dat zijn land een ontwikkeld land wordt. De Indonesische archipel bevat 's werelds grootste hoeveelheid nikkel; dat materiaal is broodnodig voor de energietransitie. (Het is een belangrijk component voor e-batterijen.) Laat de jarige en zijn bijna 40 miljoen leeftijdgenootjes de vruchten ervan plukken! 

We spraken hem, broer Yuda en moeder Elsa  tijdens onze maandelijkse videocall. De jongens waren deze keer zeer aangesloten en leuk. Dat kan nog weleens anders zijn, het zijn beide immers pubers... Maar leuk zijn ze altijd, wat ons betreft. Een van hun oma’s zat op de achtergrond mee te kijken en te luisteren, zo bleek even later. Misschien wilden ze indruk op haar maken. Met hun taal, hun goedgebektheid. Damai toonde zijn schaakcertificaat met trots. Hij deed onlangs mee aan een schaaktoernooi op school dat hij won. Hij zei er achteraan dat hij ook altijd wint van zijn grote broer. Er is altijd een beetje competitie maar per saldo zijn het liefhebbende broers. 

Hij vroeg een rubberboot met peddels voor zijn verjaardag dus die kreeg hij van ons. Vriendin Bernadette deed ook een duit in het zakje. Hij raakte geïnspireerd door mijn kayak. Wij maakten geld over naar de ouderlijke rekening en zijn pa bestelde een degelijke kwaliteit boot online. Het ding kreeg vijf sterren dus die zou moeten deugen. De twee oudste kids moesten ons met de hand op het hart beloven dat ze hun broertje Varen (4) en zusje Santia (3) niet mee mogen nemen op het water. Eerst zwemles! 

Op het staatsieportret dat we van de uitpaksessie ontvingen, staat elk kind er bloedserieus bij. Er kan geen lachje vanaf. Boven hun hoofden hangen digitale wolken van de extended family (inclusief Bernadette). Op die foto´s staan wij in diverse stadia van de gezinsgroei en verschillende samenstellingen. We wonen dan ver weg, zo zijn we er altijd bij. Op het filmpje dat aan die foto voorafging, zagen we de twee kleintjes om de doos heen rennen en springen. Ik hoorde pa uitleggen dat het een kado is van ons drieën. Bij het belangrijkste woord van die zin (kado) nam het gilniveau een paar tandjes toe. Damai was zelf waarschijnlijk net wakker van een middagdutje want hij heeft een slaaphoofd. 

Bij de eerste tewaterlating in de Balizee ging het varen goed maar brak het plastic blad van een van de peddels. Een domper. We vroegen niet wat hij precies met dat ding deed maar toonden juist ons meedeleven. Wij vonden het als gevers net zo´n tegenvaller als de ontvanger. Pa koopt binnenkort een vervangend peddelblad. Naar verluidt, zit er een winkel in Singaraja die ze verkoopt. Ketut stapt volgende week weer aan boord van het cruiseschip van zijn Amerikaanse werkgever dus alles dat hij nu nog als ouder kan regelen voor kids en echtgenote, doet hij. Net als bij het van boord gaan enkele maanden geleden, kan hij in de Balinese havenplaats Benoa weer eenvoudig aan boord stappen. Om daarna maandenlang over de wereld te varen. Werkend, dat wel. 

Dit is een belangrijk schooljaar voor de twee oudste jongens. Damai gaat later dit jaar naar de middelbare school. Zijn ouders en hij schijnen hun gedachten daarover reeds te hebben opgemaakt. De jongeling wil zelf graag naar de school waar zijn beste vrienden ook naartoe gaan. Het zijn jongens die hij kent van de North Bali Bilingual School en die wij ook menen te kennen. Dat lijkt ons een valide reden om voor vervolgonderwijs op school X te kiezen. We hoorden niets over een Cito-toets als advies waarop een definitieve vervolgkeuze wordt gemaakt. 

Zijn schoolrapporten zijn tot nu toe heel goed dus ik neem aan dat hij als leerling overal welkom is. We hopen alleen dat hij zich niet gaat vervelen op een Indonesische middelbare school. Zes jaar lang volgde hij drietalige onderwijs met een  extracurriculair internationaal programma; bovendien geschoold op Montessori-leest. Het traditionele Indonesische onderwijs is goed maar van een andere orde. 

De jarige wist ons tijdens de call te melden dat hij weer een nieuw vriendinnetje heeft, de kleine Casanova. Op mijn schertsende vraag de hoeveelste zij is -“number 20 maybe?”- brak een grote glimlach op zijn gezicht door. “Probably!” pareerde hij. De hartenbreker. Zijn Engels ging in het afgelopen jaar met sprongen vooruit. 

Zijn grote broer vroeg ons onlangs om advies. Wat vinden wij het vakkenpakket met het meeste toekomstperspectief? Wat zouden wij hem adviseren? We kennen Yuda goed genoeg om daarover een mening te hebben. Hij gaat later dit jaar van junior high naar senior high school. We zeggen al jarenlang dat hij een goede onderwijzer of leraar zou kunnen zijn, gebaseerd op zijn karakter en gedrag. Hij is geduldig, evenwichtig (zeker voor zijn leeftijd), helpt graag, maakt gemakkelijk contact met jong en oud, heeft een groot hart voor anderen. Hij vertelde ons terloops dat hij nu al af en toe als assistent-coach kleintjes van zijn voetbalclub mag bijstaan. Zelf noemde hij zich “little coach”. Kennelijk zien anderen dat ook in hem. 

We vertelden hem echter ook dat, als hij vertrouwen en zin heeft in de vakken van een betapakket, dat ook een goede keus zou kunnen zijn. In de tech-wereld zijn ook in de toekomst goede banen te vinden. Maar hij is geen computer nerd. Zijn wereld draait vooral om sport, met name voetbal. Of hij daarin een goede baan kan vinden, is de vraag. Maar dat is van latere zorg. Eerst moet hij zich richten op een vakkenpakket in senior high school (bovenbouw) dat bij hem past. Over een week of twee moet hij een toets maken waarvan de uitslag hem en zijn ouders nader advies zal geven. Het zijn spannende tijden voor iedereen. 

Vanmorgen zongen we Damai toe, vanavond krijgen we waarschijnlijk een live-verslag van hun bezoek aan Warung Ayu voor het feestmaal van de dag. Dat is een van de leukste en beste lokale restaurants in Lovina. Als de jarige daar zijn favoriete gerecht bestelt, krijgen wij waarschijnlijk ook gelegenheid om de groeten over te brengen aan Ibu Ayu, de eigenaresse van het restaurant. Maar de jarige bepaalt het allemaal vandaag. 

Selamat hari ulang tahun, Damai sayang!

Trashure, treasure

Afgelopen week werd de beste muurschildering ter wereld verkozen. Het internationale publiek mocht ook zijn zegje doen. De regelmatige lezer weet dat ik dol ben op dit soort kunstzinnige uitingen op muren en (openbare) gebouwen. Wel maak ik verschil tussen street art en graffiti. Dat laatste vind ik vaak oninspirerend gekras, soms zelfs lelijk en vervuilend. Een steeds groter publiek begint te begrijpen dat ware straatkunst een plek verdient in de kunstgeschiedenis. Voorheen gingen street art-kunstenaars anoniem te werk en naamloos door het leven. Nu veelal niet meer. Stedelijke kunst en kunstenaars bloeien als nooit tevoren. 

Spanje is groot op dat vlak, net als menig land in Zuid-Amerika. In de hooglanden van Ecuador troffen we fantastische muurschilderingen aan, vaak met inheemse thema’s en personen. Toen we in voorgaande jaren in Buenos Aires en andere plaatsen in Argentinië vertoefden, maakten mijn liefje en ik vaak uitstapjes naar buurten waar van alles was te zien. Datzelfde deden we in Chili. Vooral de muurschilderingen in ku(n)stplaats Valparaíso zijn wereldberoemd en wonderschoon; er is daar veel werk te zien dat geïnsprireerd is op Van Gogh en andere bekende kunstenaars. Toen we daar rondliepen, stuitte ik op  Spaanse straatartiest Cuellimangui. Het toeval wil dat hij een kunstenaar is uit Orihuela die veel muurschilderingen aanbracht in de wijk San Isidro, op steenworp afstand van onze woonplaats. Hier vind je het eerste en enige openluchtmuseum in deze Spaanse regio, opgedragen aan de Oriolaanse dichter en verzetheld Miguel Hernández. Echt de moeite van een bezoek waard! In Spanje zijn ook Madrid (wijk Lavapiés), Barcelona (El Raval), Malaga (SoHo) en -dichter bij huis- Los Alcázares plekken waar je interessante en mooie straatkunst vindt, wat mij betreft. In elk van deze plaatsen heeft de gemeente een toeristische bezoekersroute uitgezet.  

Via de app van Street Art Cities kon worden gekozen uit 100 genomineerde muurschilderingen, in 95 steden in 30 landen ter wereld. 29 ervan zijn in Spanje te vinden, het land is hoofdleverancier van straatkunst. Van de 29 werken die Spanje vertegenwoordigden, bevonden zich er zeven in Castilla y León, vijf in  Extremadura en vele andere in Galicië. Catalonië en de Valenciaanse Gemeenschap hadden er ieder drie en Andalusië en Baskenland twee. Spanje werd gevolgd door Frankrijk met elf, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten met negen muurschilderingen en Italië met zeven. In Zuid-Amerika hebben mensen momenteel wel wat anders aan hun hoofd. Stemmen op street art heeft even geen prioriteit. (Anders hadden er wel meer in de kieslijst gestaan!)

Waarschijnlijk weet iedereen inmiddels wie er dit jaar met de hoofdprijs vandoor ging. Het is werk van twee kunstenaars uit Nederland. Samen vormen zij Studio Giftig: Niels van Swaemen (1981) en Kaspar van Leek (1983). Ik zou mijn bedrijf direct omnoemen naar Gifted! Zij schilderden op een wand van een Tilburgs recycling-bedrijf een werk van 40x15m, getiteld ‘Trashure’. Je ziet een elegante vrouw (gemodeleerd naar Elfi Smits), gekleed in kleding van papier en plastic, vliegend naar een wereldbol van plasticafval. Het idee achter dit werk is dat er geen afval bestaat. Papier en plastic kunnen gemakkelijk een tweede leven krijgen, volgens de kunstenaars. We moeten werk maken van een circulaire economie. Een goede gedachte. Het schijnt dat de winnaars  inmiddels zijn uitgenodigd door de Nederlandse ambassade in Madrid. Hopelijk om daar te gaan schilderen. 

Even twijfelde ik bij het stemmen nog tussen Trashure en de muurschildering van de Argentijn Martin Ron. Daarop is een jonge vrouw te zien met oordopjes in die met een roze marker haar aantekeningen arceert. Linkshandig, dat viel mij op. Het werk deed mij denken aan het meisje met de parel van Johannes Vermeer...  De schildering staat op een muur van de centrale bibliotheek van de Nationale Universiteit van Zamora, Argentinië. Ik werd getroffen door de hyperrealistische stijl. Zij lijkt van vlees en bloed, echte regendruppels lijken over het raam te lopen. Toch overheerste de waardering voor het werk van de Nederlandse kunstenaars. Daarin speelde ook een zekere mate van chauvinisme mee, eerlijk gezegd. Ron eindigde als tweede. 

De Galicische kunstenaar Diego As is de grootste onder de bekendste Spaanse muurschilders. Vorig jaar werd zijn monumentale schildering van Julius Caesar in de stad Lugo bekroond met de eerste plaats. Daarmee vergaarde hij internationale bekendheid. Dit jaar schilderde hij op de muur van een kazerne van de Guardia Civil een 15m hoge agent in uniform die een kind in zijn armen houdt. Het thema was (een soort van) gezinshereniging. Mij raakte het niet. As viel deze keer niet in de prijzen. 

De derde plek was dit jaar voor de Catalaanse kunstenares Murales Lian. (Lian Monserrate werd geboren in de Verenigde Staten maar woont sinds haar 16de in een voorstad van Barcelona.) Het muurschilderen begon als hobby maar inmiddels is het haar beroep en vind je werk van haar hand in Italië, Griekenland, Engeland en Duitsland. Zij bracht met dit werk een ode aan de wevende vrouwen (las rederas) in het Baskische havenstadje Ondarroa. Hun levenswerk bestaat uit het repareren van visnetten die door hun familieleden dagelijks worden gebruikt. Het visnet zou symbool staan voor eenheid en werk. Daarom zijn de weefdraden in kleur. 

Een van de vrolijkste Spaanse inzendingen vond ik die van Cristian Sasa uit Burgos. De kunstenaar kreeg van de eigenaar van een plaatselijke bakkerswinkel alle vrijheid om iets te verzinnen. Tegenover die winkel lag een kinderspeelplaats. Zo kwam de associatie met chocolade en een kinderlijk geluksgevoel tot stand. Daar likt iemand als ik haar vingers bij af. Ook de afbeelding in de kop van deze blog komt uit de inzendingen. 

Kilte

Buurmeisje-viervoeter Chilli is niet de enige die momenteel behoefte heeft aan een extra dekentje. Brrrrr! Op Ibiza en op niet al te grote hoogte in het binnenland van het vasteland ligt de sneeuw hoog opgetast. De laagste temperaturen werden bereikt in de Pyreneeën, voor Alicante gold code oranje. Het is hier ongekend koud. De zon schijnt weliswaar regelmatig maar zodra de wind uit het westen of oosten opsteekt of uit het koude noorden komt overwaaien, wordt het ronduit onaangenaam. We zitten dan nog wel beschermd voor het huis (zuidkant) maar als de zon achter wolken verdwijnt, snellen we naar binnen. Mijn liefje haalde zelfs haar lammy coat uit de mottenballen!

We kunnen niet meer met kou omgaan, onze lichamen zijn lage temperaturen niet meer gewend. Wij verlieten het Vaderland lang geleden en woonden vanaf dat moment in zonniger oorden. De eerste verhuizing was vanwege werk, de tweede en daaropvolgende keren was het een vrije keus die nergens mee samenhing. Ja, pensionistas worden. Of beter gezegd: we werden ‘jubiladas’ (of ‘jubilados’ voor mannen). Het moment van niet-werken brak -voor beiden- aan voordat we de gepensioneerde leeftijd bereikten. Een van ons is inmiddels officieel ‘pensionista’.

We reden laatst langs een terrein waar hout voor de open haard of houtkachel wordt verkocht. Er stond daar een lange rij Spaanse auto´s te wachten op een nieuwe voorraad. Spaanse buren in de straat zegden hun aardgasaansluiting op en schakelden over op stookhout. Mijn liefje reed laatst naar huis toen ze een open kofferbak zag naast recent gesnoeide bomen in de woonwijk. Iemand stond daar stammen en takken in te laden voor de eigen haard, voordat de plantsoenendienst dat materiaal kon weghalen. Proletarisch fikkie stoken. Er wordt op meer dan een plek in de wijk op hout gestookt. Op de geur afgaand, is niet al het hout van evengoede kwaliteit. Er zijn strenge regels voor de afvoer, om overlast voor omwonenden te voorkomen. Zo moet de schoorsteen tot ver voorbij het dak steken, tenminste 2.2m. Daaraan houdt menigeen zich niet. Onze Deense buurman Jan noemt het ‘de winterse kankerlucht’. En dat is het. 

In een krant las ik recent over een Nederlandse man die houder is van een wel heel triest record. Hij is de langst gedetineerde Nederlander in het buitenland. Het gaat om een 78-jarige Surinaamse Nederlander die al bijna 40 jaar in een cel in de Verenigde Staten zit. Hij meent zelf dat hij onschuldig vastzit. Hij is Nederlands staatsburger maar woonde jarenlang in de VS, voorafgaand aan zijn veroordeling. Zijn familie beijvert zich al lange tijd voor zijn overplaatsing naar Nederland zodat hij daar zijn straf kan uitzitten. Het schijnt dat het ministerie van Buitenlandse Zaken en de minister van Rechtsbescherming (zelf van Surinaamse ouders) weigeren daaraan mee te werken. De veroordeelde zou te weinig binding hebben met Nederland. 

Nu gaat het mij niet om deze ene persoon en van zijn zaak weet ik weinig af. Wel begrijp ik dat de eerste rechtzaak moest worden overgedaan vanwege gerechtelijke dwaling en dat tijdens de tweede rechtzaak bewijsmateriaal verdween dat vóór de verdachte pleitte. De rechtmatigheid van de rechtzaak en de daaruit voortgekomen veroordeling worden niet alleen door zijn familie in Nederland aangevochten. Ook las ik dat de Nationale Ombudsman in december 2022 oordeelde dat de gevangene tot dusver ten onrechte te weinig consulaire bijstand van de Nederlandse overheid krijgt. 

Het was de zin ‘hij zou te weinig binding hebben met Nederland’ die mij tot op het bot verkilde. Wie bepaalde dat? Hoe komt iemand tot zo´n uitspraak? Een houder van een Nederlands paspoort heeft in het buitenland te allen tijde recht op consulaire bijstand. De man in kwestie is houder van een Nederlands paspoort. Dat betekent toch iets? Voor de een wel maar voor de ander niet? En waaruit zou die slappe band met Nederland dan blijken? Als je 39 jaar doorbrengt in een Amerikaanse cel zonder hulp zorgt dat niet bepaald voor een warme band met het land... Bovendien, het feit dat hij jaren geleden naar het buitenland vertrok, zegt niets over de mate van binding. Zeker, er zijn migranten die uit Nederland vertrokken en hun interesse in hun geboorteland verloren (zelfs hun taalbeheersing) maar er zijn er genoeg waarop dat niet van toepassing is. 

Nu moet een mens niet alles op zichzelf (willen) betrekken maar ik vroeg mij af hoe dat dan voor mij zou uitpakken. Zelf leef ik al 23 jaar niet meer op vaderlandse bodem maar dat feit alleen maakt mij niet minder Hollands. Je kunt wel uit Nederland vertrekken maar Nederland vertrekt  nooit helemaal uit jou; een  veelgehoord gezegde dat op ons van toepassing is. Mijn liefje en ik praten dagelijks Nederlands, ik heb een Nederlands krantenabonnement, we kijken Nederlandse tv en hebben ter plaatse vooral Nederlandse vrienden. 

Dat zou anders kunnen zijn als we niet in de Europese Unie waren neergestreken maar in een verwegland als Nieuw-Zeeland of Chili. Toen mijn liefje en ik enkele jaren op Bali woonden, bleef de band met het vaderland echter ook hecht. Dat is wellicht toe te schrijven aan de gedeelde geschiedenis. Maar nooit voelden we behoefte om lid te worden van een Nederlandse club in het buitenland. Dat past kennelijk niet bij ons. Ik heb wel behoefte aan sociale contacten maar niet met Jan & Alleman als het enige dat we gemeen hebben, het paspoort is. Ik denk overigens dat er geen land in de wereld is waar geen vliegende Hollanders zijn te vinden. De Nederlandse diaspora is wijdverbreid. 

Zelf heb ik evenmin goede ervaring met bijstand vragen van de Nederlandse ambassade in het buitenland. Dat deed ik eenmalig toen we een probleem kregen in Indonesië waaraan wij niet schuldig waren en waarvan de oplossing niet was te bedenken (vanwege de buitensporigheid van de kwestie). Via mail nam ik destijds contact op met de ambassade, legde de kwestie kort uit, vroeg om hulp en wachtte. En wachtte. Totdat ik bijna een ons woog. Daarop kwam nooit een reactie. Wij losten het probleem zelf niet op, we verlieten het land. 

Om nu te zeggen dat ik door deze slechte ervaring nooit meer een beroep zal doen op Nederlands ambassadepersoneel als mij of ons hier of in een ander buitenland iets overkomt, gaat te ver. Met de Nederlandse ambassadeur Jan Versteeg (1964) in Madrid hadden we een heel goede zaakwaarnemer. Eentje die veel en goed communiceerde en het hart op de juiste plek had. Inmiddels is hij overgeplaatst naar Parijs waar hij waarschijnlijk zijn laatste ambassadeurspost uitdient. De huidige ambassadeur in Spanje heet Roel Nieuwenkamp (1972). Zijn vorige ambassadeurspost was in Buenos Aires, Argentinië. Daar maakten we een keer bij toeval een gezellige Sinterklaasviering mee temidden van leden van de Nederlandse vereniging. De voormalig NOS-correspondent in Spanje Rop  Zoutberg (58) verliet zijn post na 18 jaar en gaat binnenkort aan de slag als Hoofd Perszaken op de ambassade in Madrid. Zoutberg houdt van Spanje, heeft een Spaanse echtgenote en veel binding met zijn vaderland. 

Al 15 jaar blog ik geregeld over het wel en wee in het land van mijn geboorte en over Spanje, mijn tweede Vaderland. Misschien pak ik het wel helemaal verkeerd aan door zoveel interesse te blijven hebben voor Nederland. Weerhoudt mij dat er juist van om geheel te integreren in de Spaanse maatschappij. Maar ook dit schreef ik al eens: in een nieuw land hoor je er nooit helemaal bij. Daar verandert geen compliment over mijn Spaans aan.