Chǐlǐe

2023 begon zo goed! Met Chilie in de armen stapte ik het nieuwe jaar in. Het was de eerste foto in het webalbum van dit kalenderjaar. Chilie is al geruime tijd mijn (bijna) dagelijkse vrolijke noot. Ze is de hond van onze Deense buren Jan & Bente. Vanaf het moment dat zij naast ons kwamen wonen, komt de kleine langs voor een aai en gesnuffel op ons terras. Bij het aaien van een hond -en zeker bij haar- komt het gelukshormoon oxytocine vrij. Elke dag dat zij langskwam, gebeurde dat. Ik keek er altijd naar uit, de ene dag nóg meer dan de andere. 

Soms kon ze drentelen en kwispelen als een puppy. Ze maakte ons vaak aan het lachen als ze ’s ochtends kreunend en krabbelend aan de poort stond. Degene die haar op onganse uren uitliet, stond erbij en keek ernaar. Wij lagen doorgaans nog of alweer te slapen. Als we al of nog op waren, wachtte ze geduldig om te worden toegelaten. Dan ging ze eerst naar de een, daarna naar de ander. En weer terug en nog een keer. Ik moest vooral om haar lachen als één fluffy oor dubbelklapte tijdens al dat geknuffel. Met die zachte kop en lieve ogen... 

Als Jan & Bente bij ons kwamen eten, kwam ze altijd mee. Haar hondenmand kwam mee onder een mensenarm. Eerst kaapte ze een van onze eetkamerstoelen, in de loop van de avond lag ze vreedzaam bij de tafel in haar eigen mand. Als we een toetje met ijs (de favoriet: vanilleijs van Lidl) serveerden, mocht ze altijd tenminste één schaaltje uitlikken. Dat kon dan zo terug in de kast. 

We realiseerden ons in de afgelopen periode steeds vaker dat een hond van bijna 15 jaar niet het eeuwige leven heeft. Maar we wensten deze lieve semi-centenarius een nóg langer leven toe, al zag en hoorde ze inmiddels niet meer goed. Ook ontstonden er andere klachten. We zeiden twee weken geleden nog tegen elkaar hoe naar het zou zijn als ze er niet meer zou zijn. We zouden het erg vinden als haar einde zou komen terwijl ze in Denemarken was. Dan zouden we immers geen afscheid van haar kunnen nemen. 

Chilie bezorgde mij dagelijks dat geluksgevoel, totdat zij het niet meer kon. Afgelopen week kreeg ze een hersenbloeding. Dat overkwam haar eerder en dan kwakkelde ze een tijdje maar krabbelde altijd weer op (zo goed als dat kon). Deze keer bleef ze de dagen erna wiebelig en wankel; ze sliep het grootste deel van de dag. Ze kwam niet meer naar buiten, wilde alleen nog worden gedragen. Haar liefhebbende ouders vreesden dat het einde naderde... Dat was het moment waarop zij het niet langer konden aanzien. Hun kleine viervoeter leed en dat was ondragelijk...

Jan kwam ons vorige week op een vroege ochtend vertellen dat het niet langer ging. Nog in pyjama, liepen we naar hun huis om afscheid te nemen van ons vriendinnetje. Ik weet dat een hond geen mens is maar dat is niet per se in het nadeel van het dier. Wat dan wel? Een maatje in het leven, een solidaire natte neus, een warm wezen wachtend op een aai. Een kloppend hart dat je eigen hart wijd openzet. 

Daar lag ze op haar stoel, we zagen dat het mis was. Ze bibberde over haar hele lijfje, kon haar plas niet ophouden. Toen ik haar zachtjes toesprak, kwispelde haar staart nog één keer waarna ze zich neervlijde. Alsof ze zich bij de situatie neerlegde. Er stonden vier volwassenen om haar heen te snotteren. 

Chilie had een prinsessenleven bij Jan & Bente. Er werd van haar gehouden als van een kind. Wij, buurmeisjes, kregen vijf mooie jaren vriendschap van haar kado. Een groot geschenk dat we (blijven) koesteren. Ze is nu in de hondenhemel. Want als er zoiets bestaat, is er één lieftallig hondje dat het verdient daar te zijn. 

Ik ga haar missen, wij gaan haar missen.

Kroket, retteketet!

Volkskrant-columniste Sylvia Witteman schreef onlangs over kroketten in haar vaste wekelijkse kolom. Haar halfzus uit Brussel zou op bezoek komen en met haar (heel)zus stond ze voor het diepvriesschap van een Bommelerwaardse supermarkt. Ze wilden hun verwegfamilielid voor de lunch trakteren op iets typisch Nederlands. Dan kom je al gauw uit bij een vleeskroket. Wat Witteman betreft, gaat er niets boven eentje van Holtkamp en dat ben ik helemaal met haar eens! 

Toen mijn liefje en ik ruim 30 jaar geleden (mijn hemel...) in mijn toenmalige woonplaats Amsterdam op vrijersvoeten gingen, trakteerde ik haar op een rundvleeskroket van Patisserie Holtkamp. Die zaak aan de Vijzelgracht zat bij mij om de hoek. Eigenaar-pattisier Cees Holtkamp (1942) wordt wel de ‘Godfather van de Hollandse croquette’ genoemd en dat vind ik meer dan terecht. Alleen die spelling al. Zijn zoektocht naar de beste kroket van Nederland begon in 1969, in een piepkleine steelpan die daar nog steeds in de keuken staat als aandenken. De rest is geschiedenis. De zachte ragout met knapperig korstje veroverde het hart van mijn liefje sneller dan ik deed! De liefde voor dit Hollandse hapje doofde tot dusver niet. 

Oorspronkelijk is er niets Hollands aan een kroket. Deze amuse-bouche -tegenwoordig noemen we het een snack- onstond ​​in Frankrijk waar de aristocraat Louis de Béchameil in de 17^de eeuw de leiding had over de keuken van koning Lodewijk XIV, de Zonnekoning. De vermeende vader van de kroket werkte als tollenaar en was opzichter van het huis van de hertog van Orléans. Zijn (bechamel)saus was het resultaat van verbeteringen van een eerdere, voor de adel van die tijd ontwikkelde, saus op basis van room. Het duurde nog tot 1817, toen de Franse chef-kok Antonin Câreme ‘croquettes à la royale’ serveerde tijdens een diner voor de prins-regent van Engeland en de aartshertog van Rusland. Waarschijnlijk was het deze chef die het briljante idee had om de bechamelsaus te voorzien van een krokante laag. (Andere verhalen doen ook de ronde.) Vanaf dat moment werden kroketten beschouwd als een exquise lekkernij voor de adel. De term ‘kroket’ wordt toegeschreven aan de Franse onomatopee croc of croquer; naar het geluid van bijten in iets krokants. 

Het oerrecept van Holtkamp vind je op diverse kookblogs maar Foodtube legde de bereiding van het Hollandse kleinood op film vast. Je moet sowieso onderscheid maken tussen een croquet van de patissier en een kroket van de slager. Die van de banketbakker kwam oorspronkelijk voort uit brood, die van de slager uit vlees. Het begin van elke Holtkamp-kroket is een romige roux die goed gaar is geroerd (maar niet te). Die dient als basis voor de ragout. Dat mengsel staat vervolgens een hele dag op laag vuur te sudderen. Een beetje Maggi, een likje mosterd, wat citroensap, een snuf nootmuskaat, verse kruiden en altijd tenminste 30% vlees, of het nu om draadjesvlees van rund of om kalfsvlees gaat. Het vlees is afkomstig van een speciale slager in Amsterdam, het paneermeel wordt exclusief voor Holtkamp gemaakt door een Amsterdamse paneerbakker. In Nederland vieren we op 9 oktober Nationale Krokettendag. Die dag valt samen met de verjaardag van wijlen Johannes van Dam, culinair journalist en destijds adviseur van Holtkamp over de schrijfwijze. 

Bij gebrek aan Holtkamp-croquetten moest Witteman kiezen uit twee mindere alternatieven: die van Mora of van Van Dobben. Wat haar betreft was dat een keuze tussen “Mussert of Moskou... beiden niet best.” Mora dan maar, vond de columniste. Haar zus wilde echter de Van Dobbens. Hun meningsverschil liep hoog op. De Morakroketten bleken inderdaad vies. Maar lang niet zo vies als die van Van Dobben, aldus Witteman.

Als wij shoppen bij de Nederlandse supermarkt aan de Costa Blanca, kopen we weleens een doosje diepvrieskroketten of bitterballen van Van Dobben maar alleen als de kalfsvleesvariant voorradig is. Die zijn best lekker, wat mij betreft. Likje Dijonmosterd erbij en smullen maar. Holtkamp zelf ziet overigens met lede ogen aan dat mensen mosterd bij hun kroket serveren. Bij die van hem zit dat er immers al in als ingrediënt.     

De Spaanse keuken kent ook een lange traditie van croquetas. Hier doken ze in de 19^de eeuw op. In een reisverslag van Alexandre Dumas uit 1846 wordt een recept voor een aardappelkroket beschreven. Waarschijnlijk bestonden kroketten in het begin met name uit aardappel. In Spanje wordt de meerderheid van de kroketten gemaakt met Iberische ham en zijn ze doorgaans rond of ovaal. Wij Nederlanders noemen dat een bitterbal. 

De basis van de Spaanse kroket is bechamelsaus die je maakt van boter, bloem, volle melk, sjalot en zout. Je moet ze goed warm eten, anders smaken ze minder lekker. De Spaanse kroket eet je niet met mosterd. Je krijgt papperige croquetas als de bechamel niet goed is gegaard. (Een test om te weten of de ragout goed is, is als je de saus in de pan van de zijkant kunt duwen.) Daarna kun je vlees, vis, groenten en kaas toevoegen. Er bestaan talloze varianten; elk zichzelf respecterend tapasrestaurant heeft een eigen recept. Als je ze zelf thuis wilt bereiden, kun je een speciale mal kopen zodat ze altijd dezelfde vorm hebben. Mijn kookvriend Rolando deed ik een keer zo´n set voor zijn verjaardag kado.

Ooit won ik een krokettenmaakwedstijd die we organiseerden toen we nog in Bali woonden. We maakten er met vrienden een competitieve maar leuke avond van, met blind proeven en scorekaarten. Elke kroket werd gekeurd op smaak, textuur en vorm. De winnares ging er met een grote bokaal vandoor. (Die bleef achter op het eiland van de goden.) 

Een Spaanse kroket heb ik zelf nog nooit bereid. Bechamelsaus maak ik geregeld dus het moet er een keer komen. Op 16 januari wordt overal in Spanje de Wereldkrokettendag gevierd. De Bask Patxi Bollos zou het wereldrecord gourmetkroketten eten op zijn naam hebben staan sinds 1936. Hij at er, naar verluidt, 236. En spatte daarna !PATS! uiteen na het eten van zoveel bollos. Hoezeer ik ook van deze tapa geniet, ik moet niet te lang denken aan zo'n ragoutbrij in de mond. Daarover schreef Witteman ook nog: een Nederlandse man die twaalf kroketten tot puree prakt. Zo koelen ze snel af en kan hij ze naar binnen lepelen. ‘Je moet er zelf een feestje van maken hè. Een ander doet het niet voor je.’ 

Er gaan geen twee weken voorbij dat mijn liefje hier geen croqueta eet. (Toen we rond de eeuwwisseling in Engeland woonden, kwamen we soms speciaal voor de bitterbal van De Posthoorn naar Den Haag.) We eten ze altijd als tapa, dat hapje vult nogal maar daar hebben de krokettenprakker en Bollos geen boodschap aan. Restaurant The Fish Bowl (Campoamor) en restaurant & beach club Nikita (Los Alcázares) hebben topkroketten, wat haar betreft. Maar we staan altijd open voor nieuwe ervaringen. Zelf ben ik ook liefhebber van de garnalenkroket -vooral de Belgische- maar die kan zij niet eten vanwege een sterke voedselallergie.

Op 23 mei jongstleden begon seizoen 3 van ‘De streken van Van Boven’ op de Nederlandse tv, een culinaire serie van Yvette van Boven. Ik ben al jarenlang fan van deze leuke en creatieve kok, heb ook kookboeken van haar. In deze jaargang gaat zij -met hond Hughie- op zoek naar de oorsprong èn toekomst van typisch Nederlandse gerechten. De aardappel, Indische rijsttafel, zuurvlees. De kroket mag in deze reeks niet ontbreken. De eerste uitzending had tussen 700.000 en 1 miljoen kijkers dus ik ben niet de enige die kijkt. Van Boven gaat in een van de komende  afleveringen zelf veganistische kroketten maken, zo las ik. Is dat de toekomst voor deze appetijtelijke snack? 

Abnormaal

Afgelopen vrijdag stond er een interessant artikel over de toestand van de Mar Menor in de Spaanse krant La Verdad. Het ging over een witachtige watermassa die daar verscheen. Ooit had Mar Menor, de grootste binnenzee van Europa op steenworp afstand van onze woonplaats, kristalhelder blauw water. Door de druk van metaalwinning, illegale lozingen van afvalwater in omringende land- en tuinbouwgebieden en door toeristenactiviteiten werd dit bijzondere natuurgebied langzaam maar zeker vernietigd. Het is een terugkerend onderwerp in mijn blogs. 

Het team van het Spaanse Instituut voor Oceanografie (IEO-CSIC) dat verantwoordelijk is voor het bewaken van de lagune in de provincie Murcia, ontdekte in de afgelopen weken "een grote massa water met een nogal afwijkende witachtige kleur". De aanwezigheid van fytoplanktonproliferaties -verspreidingen van zwevende, microscopisch kleine organismen die chlorofyl bevatten- is gebruikelijk in dit gebied. Maar de huidige kleuring en de mate van troebelheid zijn heel ongebruikelijk. Deze witte wolk in het water die goed is te zien op satellietbeelden, heeft een oppervlakte van ongeveer 15 vierkante kilometer en bevindt zich tussen Los Alcázares, Los Urrutias en het eiland Perdiguera. Deskundigen zagen dit verschijnsel daar niet eerder. Wetenschappers van IEO zoeken nu naar de mogelijke oorsprong en volgen de ontwikkelingen van de wolk op de voet. 

Geen enkel strand aan de Mar Menor kreeg voor het aanstaande zomerseizoen een blauwe vlag. Het water in deze binnenzeee is giftig. Daarmee wordt het eenieder ten sterkste afgeraden te baden of zwemmen in de zoute lagune. De stranden van onze woonplaats (Middellandse Zee) ontvingen dit jaar het maximaal aantal te behalen blauwe vlaggen. Mijn liefje en ik hebben echter nog niet gezwommen al neem ik het mij wekelijks voor. Het komt er gewoon niet van. Volgens onze Britse zwemvrienden Pat & Sue bereikte het zeewater al een temperatuur van 24 graden. Het is dus de hoogste tijd! 

Gisteren vond aan de oostkust van de Verenigde Staten de start plaats van leg 5 van the Ocean Race. Deze transatlantische oversteek is een traject van 3.500 nautische mijlen en voert de boten naar Aarhus, Denemarken. Nog maar vier -van de oorspronkelijke vijf- teams kwamen aan de start. Team GUYOT Environment (Team Europa) kreeg tijdens leg 4 te maken met een gebroken mast. Dat was het tweede team dat op datzelfde woelige traject met hetzelfde euvel te maken kreeg. Als eerste overkwam het Team Holcim PRB, de Zwitserse koploper op dat traject van de race en van het algemeen klassement.

De bemanning van de pechboot was weliswaar aangeslagen maar veilig. Wel waren het de engste uren van hun zeilleven, zo las ik in menig artikel. Een boot zonder mast (zeil) is overgeleverd aan de golven en die waren angstaanjagend. Toen het team in rustiger vaarwater belandde, kon de schade aan dek worden opgenomen. Ze moesten opgeven, er viel niets meer te redden. Ze moesten terug naar de wal.

Elk zeilschip dat aan deze race meedoet, heeft een minimale hoeveelheid motorbrandstof aan boord. Daarnaast is men verplicht een veiligheidstank met vaste hoeveelheid mee te voeren. Alle brandstof raakte op voordat men land bereikte. Een tanker die in de buurt voer, werd van dit feit op de hoogte gesteld en was in staat een extra jerrycan brandstof naar het team te brengen. Dat tekort gold ook voor de hoeveelheid voedsel aan boord. Ook die wordt precies afgemeten op het verwachte aantal dagen zeilen. De bemanning had dan ook grote honger toen het eindelijk in de haven van Halifax (Canada) aankwam. Het weerzien met landrotten -relaties en leden van het walteam- was opmerkelijk emotioneel. Nog nooit zag ik zoveel tranen vloeien in deze race. In de eerste uren na aankomst werden er meermalen reuzenpizza’s besteld. 

Team Europa bleek onvoldoende tijd te hebben om een nieuwe mast te laten aanrukken en de boot naar Newport te transporteren. Ze zien daarom noodgedwongen af van deelname aan het huidige racetraject (leg 5). Het is voor dit team de tweede keer dat het moet opgeven. Ze zijn dan ook hekkensluiter in het klassement.

Team Holcim PRB lukte het wel om tijdig een nieuwe mast naar Newport te laten transporteren en het gestripte zeiljacht kwam vorige week woensdag op een containerschip vanuit Brazilië aan. Men werkte keihard om de IMOCA weer vaarklaar te maken. Schipper Escoffier is blij dat hij weer kan meedoen aan de race. Zijn team heeft veel te verliezen, ze staan met nog maar 1 punt extra aan de kop van het klassement. Mijn favoriete team, het Duitse Team Malizia, staat slechts op 1 punt achterstand; ex aequo met het Amerikaanse Team 11th Hour Racing. Op dit traject zijn dubbele punten voor het klassement te verdienen dus het zal een spannende nek-aan-nekrace worden. Ik denk dat dit de sleutelrace is van 2023. Ook hoop ik dat ernstige schade en persoonlijke pech nu eens een keertje achterwege blijven. 

Maar afgelopen zaterdag moest er door de wedstrijdleiding alweer worden ingegrepen. De binnenhavenrace in Rhode Island zou van start gaan maar vanwege harde wind, enorme regenbuien en mist werd die afgelast. Dit wedstrijdonderdeel werd geïncorporeerd in de start op zondag. Veiligheid van de bemanning gaat boven alles. Inmiddels is die wedstrijd gevaren. Team Malizia won dat onderdeel. 

De zeilers zijn nu dus weer op weg naar het Europese continent, waar de start van deze roemruchte race om de wereld plaatsvond. De verwachting is dat men negen dagen over dit traject gaat doen. Meteen na het verlaten van Newport staat de bemanning een hobbelige reis te wachten als ze de stormachtige wolkenlijn en de woelige baren van de Golfstroom oversteken. In een ideaal scenario probeert men aansluiting te vinden op een stormsysteem dat de boot met hoge snelheid naar het oosten stuwt. Er wordt dus niet in een rechte lijn op de Deense finish afgevaren. De route voert de vloot in een noordelijke boog. 

De race-organisatie zal de teams waarschijnlijk een virtuele ijspoort opleggen om ze weg te houden van de, met permanente of seizoensgebonden ijsschotsen en zeeijs bezaaide wateren van de Grand Banks, voor de oostkust van Canada. Na het ronden van het noorden van Schotland, zullen ze de bovenloop van de Noordzee doorkruisen voordat ze de landtong bij Skagen -de noordelijkste stad van Denemarken- ronden. Pas daarna varen ze naar het zuiden, richting Aarhus. 

Onlangs werd het bericht gelanceerd dat de organisatie in de zomer van 2025 wil gaan starten met The Ocean Race Europe. Onder het motto "Connecting Europe: racen om onze oceanen en wateren te herstellen" werd een nieuw traject bedacht; vertrekkend vanaf de Baltische Zee en eindigend in de Middellandse Zee, met maximaal vijf stops langs de route. Er zullen maximaal tien teams mogen meedoen, in twee klassen (in ieder geval de IMOCA 60-klasse). Alle Europese havensteden zijn inmiddels uitgenodigd om hun interesse kenbaar te maken. De havens aan de Mar Menor zijn om overduidelijke redenen uitgesloten van deelname.

De start van de volgende jaargang van The Ocean Race rond de wereld staat gepland voor de winter van 2026-2027. Alicante heeft zich daarvoor alweer gemeld als starthaven. Ik weet daarom niet zeker of Spanje ook de vinger zal opsteken voor de Europese editie van 2025. Misschien iets voor onze ambitieuze burgermeester José María Pérez Sánchez? Het zou zijn stadje wel op de kaart zetten... Hij hoopt eind deze maand te worden herkozen voor vier jaar. Het volgende zeilevenement past dan net in die termijn.

Tolerantie

Vandaag is het de internationale dag tegen homofobie, transfobie en bifobie. Waar is een homofoob precies bang voor? Dat homoseksualiteit besmettelijk is? De bedenker van de term ‘homofobie’, de Amerikaanse psychiater Weinberg (zelf homo), was van mening dat niet de homoseksuele medemens lijdt aan een psychische aandoening maar juist mensen zelf met een afkeer van homoseksualiteit. In de psychoanalyse wordt verondersteld dat mensen met homofobie vooral bang zijn voor hun eigen homoseksuele impulsen, of die nu werkelijk bestaan of een angstbeeld zijn. De onderdrukking en ontkenning van die angst zorgt voor een openlijke afkeer van homoseksualiteit. Over het algemeen wordt aangenomen dat homofoob gedrag is aangeleerd. Sociale en godsdienstige normen spelen daarbij een grote rol.

Elk jaar wordt er door organisaties wereldwijd gemeten hoe het staat met de angst en haat jegens leden van de LGBTIQ+familie. De veranderingen in die lijsten zijn doorgaans minimaal maar soms zit er iets opvallends tussen. Sinds 2009 bestaat er een zogenaamde Rainbow Map die voor Europa wordt opgesteld. De opsteller ervan, de ILGA (International Lesbian, Gay, Bisexual, Trans and Intersex Association), zet zich in voor gelijke rechten van leden van de Regenbooggemeenschap. 

In de Europese editie van 2023 valt te lezen dat Malta qua tolerantie voor het achtste jaar op rij vooroploopt met 89 punten (van de 100). Tweede is België met 76 punten en Denemarken neemt de derde plaats in. De grootste sprong werd dit jaar gemaakt door Spanje dat zes plekken steeg in de ranglijst en op de vierde plek staat met een score van 74 punten. (Op die plaats stond Nederland ooit. Nu komt het in de map niet verder dan 55 schamele punten...) Mijn tweede Vaderland wordt op de voet gevolgd door IJsland en Finland. Goed nieuws is ook dat Moldavië, Zwitserland en Kroatië tot de stijgers behoren. Deze landen introduceerden in het afgelopen jaar eveneens wetgeving ten faveure van leden van de LGBTIQ-gemeenschap. Leven en laten leven, is mijn devies! 

Het onderwerp tolerantie komt regelmatig ter sprake in Huize Barefoot. Niet alleen jegens de vrienden van de Roze Brigade. We praten over alle verschijningsvormen van dat begrip. Zo kwam ik dit jaar tot de conclusie dat ik niet meer per se te vuur en te zwaard ten strijde trek tegen mensen die het anders doen dan wij of de kleine maar rotte kern die het voor de rest verziekt. Niet dat ik onverschilliger werd, integendeel. Mijn strijdlust is er nog maar ik hoef niet meer overal op af te stappen of tegen in verweer te komen. Daaraan ging een lange weg vooraf. 

Toen wij aan de Costa op een golfbaan woonden, bestond de woonomgeving grotendeels uit West-en Noord-Europese semi-permanente buren. Daar waren we lid van de Vereniging van Huiseigenaren. Gedurende een jaar was ik er vice-president, in de jaren die eraan vooraf gingen was ik actief als vrijwilliger van de vereniging. In zo´n gemeleerde gemeenschap was altijd gedoe. Bewoners die zwerfkatten en duiven voederden op hun terras terwijl dat niet was toegestaan. Airco’s en andere ingrepen aan de gevel die de Spaanse horizontale wet niet toestaat. Personen die zonder toestemming bomen snoeiden om uitzicht op de golfbaan te houden. Mensen die ’s nachts in het gemeenschappelijke zwembad sprongen -vaak in kennelijke staat- en andere vormen van ongewenst gedrag en overlast. Soms sloeg men de deur in mijn gezicht als ik hen daarop aansprak. Allemaal nette mensen, hoor maar owee als je aan hun persoonlijke vrijheid komt! 

Toen wij in 2017 naar een overwegend Spaanse omgeving verhuisden, kwamen we in een andere wereld terecht. Daar kregen we te maken met incapabele hondenbezitters, smeerpoetsen en lawaaimakers. Dat bracht nieuwe uitdagingen met zich mee. Begrijp me niet verkeerd: we leerden ook leuke Spanjaarden kennen. Een Spaanse -nogal onsympathieke- buurman zei ooit dat ik er maar aan moest wennen toen ik hem aansprak op zijn luidruchtige gedrag 's avonds laat. Een antwoord in lijn met de afloop van de Tachtigjarige Oorlog lag op mijn lippen maar ik hield mij in. Er was al genoeg gezegd. Het kwam niet meer goed tussen hem en mij. 

Nu ik langzaam maar zeker richting gemiddelde leeftijd glijd, is de strijdbijl steeds vaker zoek en dat is goed nieuws. Iemand die mij meent te kennen, zal nu kunnen denken dat een zwaluw nog geen zomer maakt maar geef mij dan maar het voordeel van je twijfel. Er zullen altijd notoire ‘alborotadores’ en onverschilligen zijn -aan wie ik mij blijf ergeren- maar ik heb inmiddels steeds minder behoefte om met hen te sparren. Wel zo rustig! 

España is inderdaad het land van de Spanjaarden en die houden er nu eenmaal andere gewoonten op na. Alhoewel egoïstisch gedrag nooit went kun je er wel mee leren omgaan, weet ik inmiddels uit ervaring. Maar Spanje is ook mijn land geworden en dat van de ruim vijf miljoen anderen die er niet zijn geboren. Daar moet een Spaanse xenofoob maar aan wennen. 

Dat soort lieden moet vooral niet vergeten dat ‘hun’ Spanje niet zou zijn wat het tegenwoordig is als het geen lid van de Unie was geworden. De Europese Unie en buitenlanders op Spaanse bodem brachten (brengen) dit land sociale vooruitgang en welvaart. Ik vind het fijn in Spanje te wonen en houd van dit land van ruimte, rijke cultuur, een relaxt leven en lekker klimaat (nog wel...). Bovendien: de meeste Spanjaarden deugen. Ik verschaf mijzelf echter het recht om af en toe een kritische noot te laten horen. Mijn geboorteland of Nederlanders in het algemeen krijgen van mij ook niet altijd een 10 met een griffel. 

Tolerantie werd ook het gespreksonderwerp toen wij laatst in de voortuin zaten en mijn liefje mij opmerkzaam maakte op gepiep en gefladder in de bougainville. Daar bleken jonge vogels hun eerste vliegles te krijgen. We vermoedden dat daar een vogelnest zat maar zagen tot nu toe niets bewegen. Totdat er een verdwaasde jongeling op de terrasmuur landde, gevolgd door eentje die op de grond kwakte. Het diertje keek verbijsterd om zich heen. Ik hier? En wie ben jij dan wel? Nou, ik woon hier maar jij bent van harte welkom! 

Ik haalde mijn camera tevoorschijn om dat moment vast te leggen. Het ene vogeltje bleek beter in uitvliegen dan het andere. Daarin zij ze net mensen. Mijn liefje -oudste in het gezin- verliet huis en haard op haar 16^de omdat ze zich er niet erg op haar gemak voelde. Onlangs stond er een boeiend interview met een 100-jarige in de Volkskrant die vertelde dat er bij haar in het katholieke gezin sprake was van een ongeschreven regel. Telkens als er een baby werd geboren (en dat gebeurde daar nogal eens), werd de oudste geacht het nest te verlaten. Eentje erin, een ander eruit. Dat verhaal resoneerde bij haar. 

Als jongste van het gezin verliet ik het ouderlijk huis als laatste en zonder al te veel gefladder. Al vroeg in mijn jeugd ging ik echter mijn eigen weg. Ik voelde mij anders, wilde een ander leven leiden. Regelmatig tot wanhoop van mijn moeder. (Was dat wellicht homofobie?) Daaraan hield ik geen trauma over. Ik wist al op heel jonge leeftijd dat ik, als ik groot was, andere keuzen zou gaan maken dan die van haar en mijn zussen. Ik was het enige potje dat onder de deksel vandaan fladderde. 

In onze tuin bleek het te gaan om een nest van zwartkoppen, een zangvogelsoort van de familie Sylviidae. Ik zag op enig moment de perfecte zwartkop-ouder op een tak zitten. In Nederland is het een van de beschermde inheemse diersoorten, op grond van de Europese Vogelrichtlijn. In een van mijn vogelgidsen las ik dat deze vogel niet zo tolerant is jegens andere soorten in hetzelfde voedergebied. Nou, not in my backyard. We zijn klaar met dat gedrag! De groep Spaanse huismussen die hier al jarenlang resideert, heeft net zoveel bestaansrecht als de nieuweling. Het jonge zwartkopje van de foto doopten we Sylvia. Voor de gelegenheid gaf ik haar een roze accentje. Inmiddels is ze (de kast) uitgevlogen.

Stoffel, een kuif en franjetenen

Niks toepasselijker dan op Wereldvogelmigratiedag iets te schrijven over gevederde vriendjes en andere schepselen in de natuur! Onlangs maakten we weer eens een wandeling door het prachtige duingebied van natuurpark Calblanque in de provincie Murcia. We kozen een dag uit die goed was qua temperatuur en andere weersomstandigheden. Zo’n dagje uit met de camera wordt extra fraai met een mooie wolkenlucht en een windje. Het was niet de eerste keer dat we daar waren en het zal ook zeker niet de laatste keer zijn. 

De officiële en volledige naam van dit natuurpark is ‘Parque Regional de Calblanque, Monte de las Cenizas y Peña del Aquila’. Het gebied van Calblanque is echter het kroonjuweel, wat mij betreft. Aangezien het een van de laatste stukken ongerepte kustlijn in de regio Murcia is, zijn er daar in de afgelopen jaren veel projecten uitgevoerd om de duurzaamheid van het park te garanderen. Van het reguleren van de omringende landbouw (pesticidevrij) tot het herstel van oude boerderijen en de toegangscontrole voor privévoertuigen. In het voor- en najaar kun je zonder slagboom doorrijden naar de kust maar in de zomermaanden niet. Dan brengt een bus bezoekers gratis van en naar de diverse baaien en stranden aan de kust. 

Sinds eeen jaar is er een groot, gedeeltelijk overdekt parkeerterrein langs de Playa Grande van waar je heel gemakkelijk over de aansluitende loopplank rond kunt wandelen. (Wij wandelden die dag door het gebied dat ligt in het blauwe vlak.) Op de kaart is die loopplank in zwart aangegeven. Het is ki-lo-me-ters lang, zoals je kunt zien! Een groot deel van het traject dat wij verkozen, kun je doen over deze goed onderhouden vlonders. Soms moet je door wat rul -okerkleurig- zandstrand maar ook dat is goed te doen. Een bezoek aan dit natuurpark is de moeite zeer waard.  

In Calblanque, dat hetzelfde lot had kunnen ondergaan als het nabijgelegen La Manga, vind je een van de mooiste gebieden met Ibero-Afrikaanse planten (aanwezig aan beide oevers van de Middellandse Zee). Daaronder vallen artos (een soort chaotisch struikje), orovales (orobal, dat eruit ziet als salie), cornicales (een hoornbloemsoort), bayones (een grote inheemse struik/kleine boom) en albaidas (een typisch Iberische boom). Dit zijn soorten die zich in de loop van de tijd hebben moeten aanpassen aan het klimaat en de geologische complexiteit van dit gebied. Hier heerst vaak mist en vochtigheid, opstuivend zout en frequente wind waardoor eigenaardige geologische formaties -zoals onder andere fossiele duinen- en exclusieve vegetatie ontstonden.

Je kunt er genieten van een zeer afwisselend gebied met heuvels en baaien, zoutvlakten, kalk- en leisteenrotsen, ravijnen en steenwoestijn. Het heeft daardoor een unieke flora en fauna. En vergeet de veelkleurige stenen niet. (Mijnbouw!) In het uitgestrekte gebied tref je wel 700 soorten aan: van insecten, planten, struiken en bomen. En vogelsoorten die specifiek zijn voor Europa en die je vanuit vogelobservatiepunten kunt aanschouwen.

Het is eigenlijk een wonder dat het gebied zo mooi en ongerept bleef, als je je realiseert dat het in een druk (en vervuilend) mijnbouwgebied ligt. In nabijgelegen plaatsen als Pórtman en La Únion ten zuiden werd lood en zilver gedolven, in het noordelijk gelegen Sierra de Cartagena werden andere zware metalen gewonnen. Calblanque ligt daartussen in de zon te fonkelen als een diamant met veel facetten.

Ooit had een rijke Spaanse zakenman en projectontwikkelaar plannen om in dit gebied een golfbaan met hotelfaciliteiten aan te leggen. Gelukkig gingen die op deze plek niet door; de plannen werden wel verwezenlijkt in het nabijgelegen La Manga. Daar ligt nu Campo de Golf La Manga en het bijbehorende resort. In de beginjaren van ons verblijf aan de Costa Blanca speelden we daar weleens golf en verbleven we in het hotel (Grand Hyatt). Het stond destijds en hedentendage nog steeds vermeld als 5-sterrenhotel maar dat vonden wij onterecht. De locatie is zeker fraai maar de hotelservice liet zeer te wensen over. We maakten er een keer noodweer mee en toen viel eerst de electriciteit en later ook de agregaat uit. We zaten op dat moment net niet in de lift... Tja.

We wandelden lekker rond, heel af en toe passeerden we Spaanse en Engelstalige medebezoekers. Vaak volgde daarop een praatje over de bijzonderheden van het park waarin we ons bevonden. We begonnen met twee roofvogels in de verte. Later op het traject vlogen er nog twee hoog boven onze hoofden; eentje was uitzonderlijk groot. Dan is het altijd de vraag wat we zien. Zo goed ben ik nou ook weer niet als vogelaar. In dit gebied kun je zeearenden zien maar dat is ons nog nooit overkomen. Wel determineerden we kuifleeuweriken die ons voortdurend leken te vergezellen en toe te zingen. (Op de foto zie je ook het eerdergenoemde artos.) Deze keer werd het vooral een ronde van bloemen, insecten en de prachtige zee in diverse kleuren. Als we dan staan te turen over die eindeloze watermassa, hopen we allebei op een walvis. Jawel, ze zijn er maar ook die hebben we er vanaf land nog nooit gespot in deze contreien.

De wilde paarse en witte allium (bolui) die er nu overal bloeit, vond ik wel de bloem van de dag. Die stonden als lange lolly´s in de velden. De wolken die elk half uur van vorm veranderden, verdienen ook een eervolle vermelding. Die geven foto´s hun diepte. Franjetenen schoten in het woestijngedeelte over de warme aarde weg. Dat is de opmerkelijke naam van een veelvoorkomende hagedissensoort in dit gebied. De lange staart en de roze stippen op het lichaam zijn het opvallends aan dit dier. Foto´s van dit uitstapje vind je in mijn webalbum dat ik wekelijks bijwerk.

Maar het hoogtepunt van dit uitje was toch wel de ontmoeting met een landschildpad. Terwijl ik oplette waar ik mijn voeten zette, keek mij liefje vooruit en zag daar iets voorbijkomen. Ze bleef stokstijf staan en stotterde. In eerste instantie meende ik “pa-paddenstoel” te horen. Ze kon haar ogen kennelijk niet geloven. “Foto, foto” fluisterde ze daarna, rekenend op mij en mijn camera. Ik keek vooruit en zag inderdaad een soort gele helm over het pad bewegen. Dat was overduidelijk een schildpad-zonder-stoel. Van de weeromstuit kon ik mijn lenskap niet van de camera krijgen maar ik beschikte over genoeg tegenwoordigheid van geest om op het dier toe te lopen. Een schildpad is immers een van de langzaamste wandelaars ter aarde. Klik-klik. Het kwam goed met de fotoreportage. 

Onze verbazing was terecht want nooit lazen we iets over deze herbivoor in dit gebied. Er is op plaatselijke informatieborden niets te lezen over dit dier, wat later een Moorse landschildpad bleek te zijn. We liepen zachtjes op de overstekende kruiper toe en hoorden hem of haar zwaar ademen. Het was  niet de eerste keer dat we ergens ter wereld een landschildpad in het wild aantreffen. Die primeur hadden we op de Galapagos-eilanden in 2015. Ook die kreunden, herinner ik mij. Daarna hoorden we het dier knabbelen aan iets in de struik. We gunden het de welverdiende lunch en liepen na vijf minuten toekijken verder op het verlaten pad. Ik denk dat het een bijna volwassen exemplaar was, iets groter dan mijn wandelschoen. Deze schildpadsoort heeft de kwalificatie ‘kwetsbaar’ op de IUCN-lijst. We zullen deze Stoffel niet gauw vergeten.  

De volgende ochtend stuurde ik een mail met foto naar personeel van het bezoekerscentrum. Is deze schildpad bewust uitgezet in het gebied? Of kwam hij of zij uit zichzelf aangelopen? Laat het mij, verwoede blogger, alsjeblieft weten. Inmiddels kreeg ik antwoord van ene Mai die mij bevestigde dat het om een ‘testudo graeca’ gaat maar dat het dier in de wandelgangen ‘tortuga mora’ -van Moors- wordt genoemd. (Niet te verwarren met Mohra...) De exemplaren die in dit natuurpark leven, vinden daar weliswaar een natuurlijke habitat maar ze werden niet uitgezet. Waarschijnlijk zijn ze afkomstig van mensen bij wie de schildpad aanvankelijk als huisdier fungeerde en er daarna werd vrijgelaten. Hoe het ook zij, het dier is nu bij Spaanse wet beschermd.

Panne

Het was alweer geruime tijd geleden dat ik mijn laatste culiblog schreef. Er waren nieuwe recepten, nieuwe kookervaringen, introductie van de Nutriscore (in Nederland), krimp- en graaiflatie overal... dus het moest er maar weer eens van komen. 

Vantevoren had ik niet kunnen bedenken dat ik het volgende zou gaan schrijven. Afgelopen maandag, Dag van de Arbeid, zou de eerste tv-uitzending van het nieuwe seizoen van Masterchef Australia daar worden uitgezonden. Alle opnamen waren klaar, jaargang 15 kon daar beginnen!

De plotselinge dood van jurylid Jock Zonfrillo in de vroege uren van diezelfde dag zette een streep door dat plan. Mijn liefje las het bericht ´s ochtend als eerste in The Guardian en vertelde het mij. Ik kon mijn oren niet geloven, was eerst verbijsterd en daarna verdrietig. Het bericht stuurde ik door naar vriendin Bernadette in Nederland. (NOS of een andere nationale nieuwssite meldde nog niets over zijn dood.) Zij is net zo´n grote fan van dit kookprogramma als wij. Daar zaten we, ieder met natte ogen op de bank. 

Deze chef met Italiaanse (vader) en Schotse roots (moeder) overleed alleen, in een hotelkamer in Melbourne, op 46-jarige leeftijd. Sinds 2019 was hij een van de driekoppige jury van Masterchef Australia. Nadat het trio George Calombaris, Gary Mehigan en Matt Preston ermee ophielden, vond ik het even wennen met de nieuwe bezetting door Melissa Leong, Jock Zonrillo en Andy Allen. De verandering viel niet direct in goede aarde maar erg lang duurde die schroom niet. Het pakte heel goed uit, wat mij betreft. Er was een goede dynamiek in het nieuwe team. De Australische variant van deze kookwedstrijd behield mij als fan.

Zonfrillo, echtgenote Lauren Fried en hun twee kinderen Alfie (5) en Isla (2) verhuisden recent naar Rome omdat hij daar een nieuwe start wilde maken als ondernemer en chef. (Hij heeft twee volwassen dochters uit twee eerdere huwelijken.) In Australië strandde zijn zakenimperium en werd hij failliet verklaard. Vanwege zijn rol bij Masterchef woonde het gezin in een huurhuis in Melbourne. Zonfrillo vloog vorige week zondag alleen naar Melbourne terug voor een promotietour vanwege de start van het 15^de seizoen. Hij verbleef in een boutique hotel om de hoek van zijn voormalige woonadres. Daar trof de politie hem dood in zijn hotelkamer aan. Ze klopten bij hem aan voor een zogenaamde ‘welfare check’. Zijn vrouw had hem namelijk vanuit Rome al minstens tien keer gebeld en er werd niet opgenomen.

Zonfrillo was in de Masterchef-keuken altijd te zien met ‘worry beads’ in de hand. Hij gebruikte die kralenketting als kalmeringsmiddel tegen stress. De ketting die reuring bij kijkers en critici veroorzaakte, had speciale betekenis voor hem omdat hij die ontving van de echtgenote van een dierbare vriend, journalist en culinair recensent A.A. Gill die op 62-jarige leeftijd overleed aan de gevolgen van kanker. Zonfrillo had het ding vanaf de eerste uitzending op zak. Toen dit verhaal eenmaal naar buiten kwam, besloot hij zijn talisman niet meer te verstoppen en uit de kast te komen als iemand met angsten die hij hiermee probeerde te bedwingen. Hij noemde die ketting “a sancatuary for the mind”. Hij maakte ze ook zelf met het label Caim (Schots woord) en die vlogen als warme broodjes over de toonbank. Van elke verkochte ketting doneerde hij $5 aan ‘Beyond Blue’, een Australische organisatie die hulp verleent aan mensen met geestelijke gezondheidsproblemen. 

Aanvankelijk dacht ik dat hij wellicht zelfmoord had gepleegd. In het persbericht dat volgde op zijn plotselinge overlijden werd echter gesproken over een natuurlijke dood. 

Zonfrillo scheen sinds 2021 aan darmkanker te lijden en onderging behandelingen. De chemotherapiën zouden hem zwaar vallen. Dat las ik in Australische kranten in de afgelopen dagen. Hij zou zijn ziekte bewust voor het grotere publiek hebben verzwegen omdt hij niet wilde dat mensen medelijden met hem zouden hebben of hem anders zouden gaan behandelen. Het eerste bericht over kanker werd naar buiten gebracht door een buurman van de chef in Melbourne. Naar verluidt, werden die twee goede maatjes en deelden ze ´s avonds geregeld verhalen over hun demonen met elkaar, onder het genot van een goed glas Schotse whisky.

Dat Zonfrillo nogal wat demonen had, valt te lezen in zijn autobiografie ‘Last Shot’, die in 2021 uitkwam. Daarin rept hij overigens niet over kanker, wel over zijn vroegere heroïneverslaving en over dakloos zijn. In 2000 emigreerde hij naar Australië. Op de vlucht er naartoe zou hij zijn laatste shot hebben genomen. Hij begon aan een nieuw leven aan de andere kant van de wereld, zat barstensvol  ambitie. 

Het klinkt misschien -en onbedoeld- cynisch maar darmkanker zou een natuurlijke doodsoorzaak kunnen zijn voor een chef van zijn kaliber. Er zou namelijk een relatie bestaan tussen darmkanker en het veelvuldig eten van rood vlees. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) classificeerde rood vlees als 'mogelijk kankerverwekkend' omdat het verband nog niet 100%  overtuigend is. Iemand die dagelijks 100 gram rood vlees eet, heeft 17% meer risico op het ontwikkelen van darmkanker dan iemand die dat niet doet. Darmkanker is een verraderlijke vorm van kanker omdat het jaren kan duren voordat die wordt ontdekt.

Channel 10, het Australische tv-kanaal waarop seizoen 15 wordt uitgezonden, stelde de start van deze jaargang van het alomgeliefde kookprogramma een week uit. Dat verliep niet geheel volgens plan. Online verschenen de eerste 17 minuten van het nieuwe seizoen waarin je Jock Zonfrillo en collega´s de 18 amateurkoks van het nieuwe seizoen ziet begroeten en Jamie Oliver als gastjurylid enthousiast hoort verwelkomen. Oliver was de eerste gastchef van deze jaargang. Totdat iemand van de zender de automatische piloot uitzette en zijn of haar eigen hersenen ging gebruiken. Tja. Het is bizar om iemand op het scherm te zien, alive & kicking, die eerder die dag overleed. 

De officiële eerste uitzending vond gisteravond plaats op Australische tv. In overleg met Zonfrillo´s naasten werd die voorafgegaan door een hommage van een uur aan de overleden chef. Die uitzending keek ik gisteravond online terug. Er kwamen veel collega´s aan het woord, er was veel emotie. Men sprak mooie woorden over de man die in de culinaire wereld maar ook daarbuiten zeer zal worden gemist.  

Het gekke is dat wij hem voorlopig niet hoeven te missen. Het nieuwe seizoen van Masterchef Australia -met hem als jurylid- wordt vanaf augustus weer uitgezonden op de Nederlandse tv. 

 

Het gewicht van de geschiedenis

Het is 4 mei, de dag van Nationale Dodenherdenking. Vandaag herdenken mijn liefje en ik met name de doden die vielen in de Tweede Wereldoorlog. Er is dit jaar  veel aandacht voor die oorlog. Dat we als Nederlands volk in die tijd wellicht niet zulke meelopers waren als eerder gemeend (de stakingen). Dat de Nederlandse Joden zich toch niet als makke schapen lieten wegvoeren zoals weleens beweerd. En meer. Je snapt, dit wordt weer een longread. 

In Israël leven momenteel nog 147.199 Holocaust-overlevenden. Na de Russische invasie in Oekraïne emigreerden 521 Joodse overlevenden van de Holocaust naar Israël. (Joodse mensen noemen de Holocaust zelf de ‘Shoah’, wat catastrofe betekent in Ivriet.) Volgens de Holocaust Survivors' Rights Authority, een afdeling van het Israëlische Ministerie van Sociale Gelijkheid die verantwoordelijk is voor deze cijfers, is de gemiddelde leeftijd van die overlevenden 85 jaar. Ongeveer 30.000 personen zijn ouder dan 90 jaar en 462 personen zijn al meer dan een eeuw oud. De jongste overlevenden van de Holocaust zijn 76 jaar. De stad Haifa is de thuisbasis van het grootste aantal overlevenden, gevolgd door Jeruzalem en Tel Aviv. Van de overlevenden van de Shoah die in Israël wonen, is 63% in Europa geboren. Het hoogste percentage migranten komt uit landen van de voormalige Sovjet-Unie. Die gegevens nam ik over uit een recente editie van de nationale krant ‘The Times of Israel’. 

Het is 90 jaar geleden dat het Derde Rijk van de Duitse nazi's begon. Het was in (maart) 1933 dat Hitler als Rijkskanselier werd aangesteld. Die aanstelling was aanvankelijk niet de bedoeling. De opzet was dat hij tweede man zou worden van de toenmalige Weimar Republiek maar helaas liep het anders. Twaalf duistere en van bloed doordrenkte jaren later maakte Europa en de wijdere wereld een sombere rekening op. Jawel, de bezetting was voorbij maar er viel heel weinig te vieren... Vandaag herdenken we in Nederland de miljoenen vermoorde Joden en andere slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog.

Na de Tweede Wereldoorlog zworen we met elkaar dat er nooit meer een volkerenmoord in de wereld mocht plaatsvinden maar die belofte hield geen stand, helaas. (Denk aan voormalig Joegoslavië, Ruwanda en Myanmar.) Een betrokken wereldburger is zich te allen tijde bewust van de situatie in eigen land  en elders. Antisemitische, nepnieuws en complottheorieën laaien weer op, net als 100 jaar geleden. Extreemrechts blijft zich roeren in menig geciviliseerd land ter wereld. 

Israël bestaat dit jaar 75 jaar. Het land waar Joden direct na de Tweede Wereldoorlog hun heil zochten (destijds Palestina genoemd), ontwikkelt zich in mijn ogen evenmin in een goede richting. Het pact met de duivel dat regeringsleider Benjamin Netanyahu sloot met extreemrechts in zijn land (Joodse Kracht en Religieuze Zionisten) pakt erg slecht uit. Daar maken wij ons in Huize Barefoot zorgen over. Een van de ministers in zijn kabinet werd ooit door een rechter veroordeeld voor aanzet tot haat en voor lidmaatschap van een terroristische organisatie. 

De extremisten en ultraconservatieven in de regering zetten de boel op scherp met hun Bijbelse wetten, die de democratie in rap tempo dreigen uit te hollen. Als het aan hen ligt, moeten vrouwen weer in gescheiden werelden gaan leven als tweederangsburgers, in het land zal geen plaats meer zijn voor leden van de LGBTIQ-gemeenschap en andere minderheden, de rechtstaat komt op losse schroeven te staan. Ik bekeek een documentaire waarin een Joodse man vertelt over de honderden verzoeken tot emigratie per dag van Israëli´s die een paspoort aanvragen voor Europa vanwege de zorgwekkende situatie in hun land. Je kunt dat een toppunt van ironie noemen als je bedenkt wat Europese Joden 80 à 90 jaar geleden moesten doen om zich juist daar in veiligheid te brengen. 

In de aanloop naar deze dag lees ik altijd boeken over de Holocaust en de nazi´s. Maar er verscheen eind vorig jaar en begin dit jaar eenvoudigweg teveel fictie en non-fictie over dit onderwerp. Er kwam betrekkelijk veel van Hollandse bodem maar ook van daarbuiten. Het onderste van die stapel is nog lang niet in zicht. Op Amazon zocht ik uit wat er de komende  maanden gaat verschijnen over dit thema. Veel, heel veel. Later deze maand nog twee boeken over Anne Frank; een van Joop van Wijk-Voskuijl -zoon van Bep- en van Hannah Pick-Goslar, de eind vorig jaar overleden vriendin van Anne. 

De afgelopen tijd las ik het non-fictieboek van David de Jong, getiteld ‘De nazimiljardairs’ (2022). De ondertitel luidt ‘De donkere geschiedenis van de rijkste families van Duitsland’. Het gaat over de Duitse ondernemersfamilies achter Dr Oetker, BMW, Porsche en Allianz en Munich Re. Die patriarchen werden -soms al heel vroeg- lid van de NSDAP, Hitlers nazipartij die in de beginjaren '30 van de vorige eeuw opkwam. Een aantal van hen was fel antisemitisch. Deze families breidden hun fortuin uit door samen te spannen met Hitler en de nazi's. Zij maakten misbruik van arisering (gedwongen onteigening van Joods bezit) en maakten gebruik van gedwongen arbeid en slavenarbeid om hun dynastieën uit te breiden. Duizenden Joden uit concentratiekampen werden onder erbarmelijke omstandigheden tewerk gesteld in hun fabrieken. Deze slaven werden vaak  mishandeld en verkracht, en altijd onderbetaald. 

Na de Tweede Wereldoorlog kwamen leden van die families door leugens en verdraaiing weg met minimale straffen en nauwelijks een deuk in hun imago. Slechts een enkeling werd veroordeeld als nazimisdadiger tijdens de Neurenberg-processen maar later verzwegen ze dat of verdraaiden de feiten. Die CEOs, hun kinderen en hun kleinkinderen blijken na al die jaren nog steeds niet of nauwelijks te beschikken over een goed werkend moreel kompas. Sommigen weigeren tot op de dag van vandaag herstelbetalingen te doen aan uitgebuite nabestaanden. AfD (Alternative für Deutschland), een extreemrechtse Duitse politieke partij, wordt door sommige nazaten van deze families gesponsord.

Ik vond de bevindingen van De Jong ontluisterend. De auteur is een Nederlands-Joodse financiële onderzoeksjournalist die voor een aantal toonaangevende Amerikaanse kranten werkt(e). Hij woont momenteel in Tel Aviv. Een deel van zijn Joodse familie overleefde de Holocaust niet. Dit boek was zijn indrukwekkend debuut. 

Een ander werk dat ik hier onder de aandacht wil brengen, is het -deels auto-biografische boek over de Slowaakse Joodse kleuterjuf Magda (Malka) Hellinger, getiteld ‘De nazi´s kenden me bij naam’. Het werd geschreven door haar dochter Maya Lee en een co-auteur. Lee’s eerste boekenproject was het meeschrijven aan de autobiografie van haar Joodse echtgenoot, een Holocaust-slachtoffer. Daarna spoorde ze haar moeder aan het eigen verhaal over haar tijd in concentratiekamp Auschwitz-Birkenau op te tekenen. 

De lessen Duits waartoe Magda´s vader haar als kind verplichtte, zouden van onschatbare waarde blijken. Zij werd als 25-jarige gedeporteerd naar het beruchte Poolse concentratiekamp. (Alleen al in Auschwitz werden 1 miljoen Joden vermoord.) Daar werd zij gedwongen te werken als kampoudste. Dagelijks moest ze afschuwelijke beslissingen nemen met grote consequenties. Daarbij liep zij zelf voortdurend het risico de verdenking van de SS op zich te laden en te worden geëxecuteerd. Ze kreeg onder andere de leiding over het beruchte Blok 10, waar honderden vrouwen leden onder de medische experimenten die op hen werden uitgevoerd.  

Door medemenselijkheid en  moed en met een groot netwerk in het kamp redde ze talloze Joodse medegevangenen. Hellingers verzet nam vele vormen aan. Het varieerde van spontane daden van rebellie tot stille gebaren van gulheid en solidariteit met anderen. Zij was zich sterk bewust van goed en kwaad. Ze redde honderd Hongaarse meisjes van de gaskamer en duizenden andere Joodse vrouwen. Zij moet hebben beschikt over een enorme innerlijke kracht en sociale intelligentie. Zo wist ook zijzelf te overleven in een van de wreedste kampen van het naziregime. 

Tijdens de dodenmars uit Auschwitz, kort voordat de geallieerden aan de poort van het kamp stonden, werd Magda -meer dood dan levend- gered door Franse partizanen (politieke gevangenen) die zich haar herinneren als een moedige en rechtvaardige kampoudste. Maya Lee zei ooit in een interview ‘mijn moeder had chutzpa’ (Hebreeuws voor durf). Na de oorlog trouwde Hellinger met Béla Blau, een Joodse man die werkte in het Kanada-magazijn in Auschwitz. Via Tsjechië en Israël kwamen ze uiteindelijk terecht in Australië, het land waar veel Hellingers na de oorlog naartoe emigreerden. Maya Lee was destijds negen jaar oud. Haar moeder overleed Down Under, op 89-jarige leeftijd, temidden van haar familie. 

Het laatste werk dat ik in dit kader onder de aandacht wil brengen, is van weer andere orde. Het gaat om het autobiografische beeldverhaal van de Fransman  David Sala (1973), getiteld ‘In de schaduw van de helden’. Sala heeft tevens Spaanse roots.

Weliswaar beschrijft dit album de jeugd van Sala, zijn eerste stappen als illustrator en stripmaker maar hij is niet de hoofdpersoon van deze autobiografie. Zijn beide opa’s zijn dat wel. Die ontvluchtten Spanje in de jaren ‘30 van de vorige eeuw na de machtsovername door Franco en zijn fascistische bende. Opa Antonio werd verraden, opa Josep belandde voor een vuurpeloton maar wist te ontsnappen. Beide mannen kwamen vervolgens in Frankrijk terecht om daar in een andere hel te belanden: de nazibezetting. De één werd opgepakt en belandde in de steengroeve van concentratiekamp Mauthausen. Daar moesten gevangenen zich letterlijk doodwerken op de Trap des Doods (zie header van mijn blog). De ander wist als lid van het verzet jarenlang uit handen van de Duitse bezetters te blijven. 

Strips tekenen wordt weleens de negende kunst genoemd. De tekeningen van Sala zijn echter eersteklas. Hij tekende niet alleen het levensverhaal van zijn beide grootvaders maar ook het dagelijks leven van de Spaanse gemeenschap van ballingen en vluchtelingen in Zuid-Frankrijk. Met waterverf en pastelkrijt brengt hij in beeld wat de heftige gevolgen waren van het verzet tegen het fascistische Franco-regime. Bij het in beeld brengen van het leven in het concentratiekamp zijn hardere kleuren gebruikt. Dan gaan alle registers open. Die kleuren zouden zelfs de doden kunnen wekken...

Het is zoals Primo Levi, auteur en Auschwitz-overlevende het schreef in zijn getuigenverslag ‘Is dit een mens’. Het is gebeurd en kan dus weer gebeuren. Dat is de kern van wat we te zeggen hebben. Dat knoopte ik goed in mijn oren na eerste lezing van dit boek.

P.S. De illustraties in mijn blog zijn afkomstig uit het stripboek van David Sala.

Driemaal is scheepsrecht

Een Britse vogelvriend maakte mij enkele weken geleden attent op een wel heel bijzondere vacature. Er werd een vogelspotter gezocht op Gough, een ruig vulkanisch eiland in de zuidelijke Atlantische Oceaan. Dat oord staat ook bekend als Gonçalo Álvares en maakt deel uit van het Britse overzeese gebied (behorend tot Sint-Helena, Ascencion en Tristan de Cunha). Gough is een van de meest afgelegen eilanden ter wereld. Een boottocht van de punt van Zuid-Afrika ernaartoe duurt ruim een week. Vanaf de zuidpunt van Zuid-Argentinië duurt het iets langer. De dichtstbijzijnde eilandengroep heet Inaccesible Islands, de ontoegankelijke eilanden. Dat zegt genoeg! Die locatie houdt een vogelliefhebber annex wereldreiziger echter niet tegen. 

Daar ontstond een vacature in een team van vogelbeschermers. Ik schreef een sollicitatiebrief en poetste mijn curriculum vitae enigszins op. Dat deed ik jaren geleden ook voor de baan op een afgelegen eiland van het Great Barrier Reef (Australië) en jaren later voor de baan van boekhandelaar in een luxe-resort op een eiland van de Malediven. Die leken op mijn lijf geschreven. Beide sollicitaties leidden niet tot de droombaan in kwestie. Maar als het tweemaal niet is gelukt, lukt het misschien de derde keer wel! 

Deze eilandengroep is een van de belangrijkste broedplaatsen ter wereld voor wilde vogels. Daar strijken jaarlijks 8 à 10 miljoen gevederde vriendjes neer; onder andere albatrossen. Deze majestueuze vogels hebben een speciaal plekje in mijn hart. Die liefde ontstond in 2006 toen ik voor het eerst een grote albatros in levende lijve zag. We maakten destijds een excursie naar schiereiland Otago (Taiaroa Headland, Nieuw-Zeeland) waar we bij toeval een mannetje zagen landen die na maanden weer veilig en goed doorvoed bij zijn vrouwtje terugkeerde. Zij was inmiddels bevallen van een fluffy kuiken. De foto in de header van mijn blog legt dat moment vast. Reizen is verslavend. 

Een groot aantal van de wereldwijde albatrossoorten (22) wordt bedreigd, door de wijze waarop er in de diepzee wordt gevist en door klimaatverandering, veranderingen in de omstandigheden van de oceaan. Een albatros heeft ongeveer zeven jaar nodig om volwassen te worden en gaat dan op zoek naar een partner-voor-het-leven. Als ze die hebben gevonden, wordt er om de twee jaar een kuiken geboren. Die doorloopt dezelfde cyclus als de ouders.

Het aantal scheidingen onder albatrossen nam in de afgelopen jaren enorm toe door de veranderingen in hun leefwereld. Niet omdat deze vogels promiscuër zouden worden maar omdat het vrouwtje-albatros door stress meer problemen krijgt tijdens het broeden. Komt hij nog wel terug? En als hij terugkeert, heeft hij dan voldoende voedsel bij zich voor ons? Mannetjes moeten steeds verder (langer) vliegen om voedsel in zee te vinden, veel van hen raken verstrikt in longlines van de visserij en verdrinken. Birdlife International schat dat het er jaarlijks 100.000 zijn. 

De vogelpopulatie op Gough wordt beschermd en beheerd door slechts zeven leden van de Britse Vogelbescherming (RSBP). De organisatie is nu op zoek naar personeelslid nummer 8. De aanstelling zal voor tenminste 15 maanden zijn. Je moet als kandidaat allereerst ervaring hebben in het bestuderen van vogels. (Dat lijkt mij een tick in the box.) Je moet tegen stilte en kou kunnen. Dat eerste mag geen probleem zijn, dat tweede is wel een dingetje maar daarover repte ik niet in mijn sollicitatiebrief. Dat noem ik een leugentje om bestwil... 

De kandidaat heeft nog een andere, belangrijke taak te vervullen op het eiland: het uitroeien van de lokale muizen-populatie. Deze knaagdieren zijn een bedreiging voor de vogels op het eiland. Door de afwezigheid van natuurlijke vijanden op het eiland zijn de muizen uitgegroeid tot anderhalf keer hun gemiddelde grootte. Ze eten de eieren en kuikens van vogels en dat kost jaarlijks miljoenen vogels hun leven. Bang zijn voor die muizen is geen optie, dat pakt goed uit in mijn geval. Even twijfelde ik of ik moest schrijven dat ik in mijn vorige woonplaats Projectmanager ‘Exit Paloma’ was. Destijds hadden we een grote duivenplaag in de woongemeenschap. De Spaanse duivenjager Carlos, zijn buizerd Decosta en ik gingen de overlast efficiënt te lijf. Ik hield die info achter voor deze sollicitatie. Duiven zijn immers ook vogels... (Als het deze keer weer niet lukt, ligt het vast daaraan!)

De ideale kandidaat voor deze functie beschikt over goede interpersoonlijke eigenschappen (tact, diplomatieke vaardigheden en respect voor anderen teamleden), kan werken met MS Office en programmatuur voor gegevensbeheer. Tick. Hij of zij moet bereid zijn om materiaal te genereren voor communicatie-doeleinden (bijv. fotografie van dieren in het wild, veldwerk doen en blogs schrijven). Eitje! Iemand van kleur krijgt de voorkeur en daarvoor kwalificeer ik niet, tenzij je mijn roze imago meerekent. Een handicap scoort ook extra punten. Daarover laat ik mij hier niet uit maar wees ervan verzekerd dat ik een opsomming meestuurde. Mijn liefje weet overigens nog niet of ze meegaat als driemaal scheepsrecht is. Tja. 

Dat alles voor een jaarsalaris van £27.000, omgerekend ruim €35.000. Er is internet beschikbaar op het eiland. Dat is een enorme plus, wat mij betreft. De brief ging tijdig op de post, vandaag sluit de sollicitatietermijn. De gesprekken met kandidaten hoopt men in mei te doen. Wish me luck! 

Het was in diezelfde zuidelijke Atlantische Oceaan waar recent een zeilteam van The Ocean Race in de problemen raakte. Het betrof de koploper van het algemeen klassement en van de huidige etappe 4: het Zwitserse team Holcim PRB. De mast viel neer op het achterdek. Het was middernacht, er was circa 18 knopen wind, ze zeilden aan kop. Later zag ik de chaotische beelden en hoorde het roeralarm gaan. Gelukkig raakte niemand gewond. 

Bij de start in Itajaí stapte de Nederlandse deelneemster Annemieke Bes aan boord van die boot voor dit traject op deze illustere zeilrace om de wereld. Ze is de tweede landgenote die eraan meedoet; naast Rosalin Kuiper van Team Malizia. Ik blogde al meermalen over Kuiper. Vandaag verschijnt een uitgebreid interview met haar in de Volkskrant, met de kop ‘Geen koffiedame maar co-schipper’. Over wat ze moest ondergaan toen ze het door mannen gedomineerde professionele zeezeilcircuit betrad. Ze was jong, blond, had negen jaar geleden nauwelijks zeilervaring, in ieder geval geen achtergrond in de Olympische zeilsport. Maar ze noemt zichzelf een strijder en dat is een goed gekozen woord. Ze heeft bovendien een drang naar vrijheid. Ze is opgeleid als psychologe, met een specialisatie in sportpsychologie en groepsdynamiek. Dat helpt ook op zee. 

De zeer ervaren zeilster Bes (1978, Groningen) -wel afkomstig uit de Olympische zeilsport- was in 2014-2015 een van de vrouwen die meedeed aan de Volvo Ocean Race, als crew van het vrouwenteam SCA. Het pechteam waarvan zij nu deel uitmaakt, kwam inmiddels aan in Rio de Janeiro. Ze zeilden met een gehavene mast en piepklein zeil naar deze Braziliaanse kustplaats. Het team gaf de strijd om de winst in deze etappe officieel op. De hoop is gevestigd op de volgende etappe. 

Voor hen wordt het een grote logistieke uitdaging om in de komende dagen een nieuwe mast naar Brazilië te transporteren, te laten installeren waarna het team -hors concours- naar Newport (VS) zou willen zeilen. Daar wil men op 21 mei aan de start van etappe 5 gaan deelnemen, de Noord-Atlantische passage van Newport naar Aarhus, Denemarken. Als die zeiltocht niet op korte termijn over water gaat lukken, zal het jacht over land moeten worden getransporteerd. Ook dat zal lastig worden qua tijd. Wat een race!